Po drabinie

Co jakiś czas w Polsce i na świecie dochodzi do awaryjnego zatrzymania kolei linowej, przewożącej turystów i narciarzy.

W Wigilię 2017 r. na wyciągu we francuskim ośrodku Chamrousse około 25 m nad ziemią utknęło 200 narciarzy. Operatorom nie udało się uruchomić kolejki i musieli interweniować ratownicy. W działaniach brały udział dwa helikoptery. Śmigłowce nadlatywały nad każdą kabinę, a ratownicy docierali przez dach do uwięzionych narciarzy. Nie wciągano ich jednak do helikoptera, a opuszczano na ziemię. Turyści spędzili w wagonach kolejki około 2 godz. Na szczęście nikomu nic się nie stało.

Na stacji narciarskiej RusinSki w Bukowinie Tatrzańskiej 30 stycznia ubiegłego roku miała miejsce akcja sprowadzania z kolejki na dół kilkudziesięciu narciarzy. Obsługa zauważyła, że doszło do niegroźnej awarii hamulca i dlatego postanowiła kolejkę wyłączyć. Pracownicy grawitacyjnie spuszczali każdy wagonik na dolny peron stacji, by ludzie mogli bezpiecznie z niego wysiąść. Następnie każdy narciarz był skuterem transportowany na górę wyciągu. Cała akcja trwała kilkadziesiąt minut.

Podmioty – działania  

Awaryjne zatrzymanie kolei linowej w pełni sezonu zimowego wiąże się z koniecznością udzielenia pomocy dużej liczbie osób jednocześnie. Organizm człowieka, nawet zabezpieczony najcieplejszą odzieżą, ma ograniczoną odporność na niskie temperatury. Szybkie dotarcie z pomocą i ewakuowanie w bezpieczne miejsce osób przebywających na krzesełkach czy w kabinach to zadanie obsługi kolei i służb ratowniczych. To właśnie m.in. ze względu na dużą liczbę kolejek krzesełkowych powstających na obszarze powiatu nowosądeckiego oraz możliwość ich awarii w 2007 r. została powołana Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego „Krynica”, utworzona ze strażaków pełniących służbę w JRG Krynica-Zdrój. I choć wydaje się, że w tego typu działaniach liczą się tylko ratownicy wysokościowi, którzy wykorzystują techniki linowe, to praktyka pokazuje, że istotną rolę odgrywają też strażacy niewchodzący w skład specjalistycznych grup. Dalsza pomoc osobom ewakuowanych należała będzie do służb zarządzania kryzysowego oraz właściciela lub zarządcy kolejki. Zabezpieczeniem mienia narciarzy zajmuje się Policja i Straż Miejska. Taki podział zadań między poszczególne służby został wypracowany podczas cyklicznie prowadzonych ćwiczeń. 

Ewakuacja z wykorzystaniem drabin pożarniczych

Kilka lat temu instruktorzy ratownictwa wysokościowego KSRG z Małopolski opracowali metodę ewakuacji z kolei linowych za pomocą drabin pożarniczych. Minimalny skład zastępu prowadzącego ewakuację liczy sześć osób. Co najmniej dwóch ratowników w zastępie musi być wyposażonych w szelki ratownicze. Strażacy powinni też dysponować linką strażacką, drabiną z drążkami podporowymi mającą aktualny certyfikat CNBOP, szpadlem i środkami łączności. W pierwszej fazie działań funkcję KDR pełni dowódca zastępu, który podejmuje decyzję o ewakuacji po rozpoznaniu warunków terenowych (pochylenie i ukształtowanie terenu, oblodzenie), a także określeniu, czy krzesło wyciągu znajduje się w zasięgu drabiny.

Drabinę należy rozłożyć jak najbardziej stabilnie. Jeśli podłoże jest miękkie, bocznice drabiny wbijają się, opierając na pierwszym szczeblu. Na twardym podłożu miejsce na drabinę przygotowuje się za pomocą szpadla (wykonuje się w pokrywie śnieżnej zagłębienia na podpory i drążki drabiny). Strażacy powinni wyjaśnić na bieżąco ewakuowanym osobom  co zamierzają zrobić oraz udzielić instrukcji, jak mają się zachować.

Następnie przystępują do działań:

• ewakuację prowadzi się przy zamkniętym zabezpieczeniu krzesła,
• drabinę rozkładają cztery osoby,
• górne przęsło wysuwa się tak, by co najmniej trzy szczeble wystawały ponad metalową konstrukcję krzesła,
• drabina powinna być oparta o górną część metalowej konstrukcji krzesła, by jego zawiesie zabezpieczało ją przed zsunięciem się w bok,
• drążki podporowe należy zabezpieczać przed wbijaniem się̨ w podłoże,
• przed przystąpieniem do ewakuacji ratownik wchodzi na drabinę, by założyć asekurację,
• linę asekuracyjną przerzuca się nad linią trakcyjną kolei w miejscu połączenia ze sprzęgłem krzesła, koniec liny należy wpiąć do osoby ewakuowanej,
• sprzęt narciarski opuszcza się za pomocą liny asekuracyjnej przed rozpoczęciem ewakuacji.

Strażak prowadzi asekurację osoby ewakuowanej przy użyciu szelek ratowniczych Ratownicy powinni zwracać uwagę na to, by pod linią kolei w miarę możliwości nie przebywały żadne osoby (możliwość upadku i zranienia ludzi znajdujących się pod krzesłem).

Uzgodnienia z kierownikami kolei

Aby przygotować się do ewentualnych działań w razie awaryjnego zatrzymania kolei linowej, w 2009 r. w siedzibie JRG PSP Krynica-Zdrój zorganizowano pierwsze spotkanie z kierownikami kolei krzesełkowych zlokalizowanych w na obszarze działania KM PSP Nowy Sącz. Inspiracją do zwołania spotkania była awaria kolejki linowej, która powstała 28 grudnia 2008 r. w Istebnej. W ewakuacji osób przebywających na kolejce w temperaturze –15°C znakomicie sprawdziły się strażackie drabiny. Od tamtej pory spotkania z kierownikami kolei organizowane są cyklicznie (każdego roku przed sezonem zimowym). Uczestniczą w nich ratownicy GOPR oraz służby zarządzania kryzysowego powiatu i gmin, na terenie których zlokalizowane są koleje. Pierwsze spotkania miały głównie na celu zapoznanie kierowników z metodą ewakuacji za pomocą drabin oraz uświadomieniu im, jak wielki potencjał na obszarze powiatu stanowią jednostki ochrony przeciwpożarowej, zwłaszcza ochotnicze straże pożarne.

Skuteczność ewakuacji za pomocą drabin stosowanych przez strażaków została potwierdzona w kolejnej akcji – w styczniu 2010 r., podczas awarii kolei na Wierchu Rusińskim w Bukowinie Tatrzańskiej. Ważnym elementem było przekonanie kierowników do szybkiego przekazywania do stanowiska kierowania informacji o awarii kolei. Pozwala to podjąć strażakom działania przygotowawcze. Trzeba było też uświadamiać kierownikom, że jednostki straży pożarnej prowadzą szeroki zakres działań ratowniczych, nie obciążając kosztami za wykonywane czynności. Efektem tych spotkań było opracowanie w 2011 r. pierwszej procedury dysponowania sił i środków KSRG powiatu nowosądeckiego do zdarzeń związanych z awaryjnym zatrzymaniem urządzeń transportu linowego.

Zeszłoroczne, dziewiąte spotkanie z kierownikami kolei odbyło się 22 listopada. Było to spotkanie historyczne, ponieważ wzięli w nim udział oprócz kierowników poszczególnych kolei także przedstawiciele Transportowego Dozoru Technicznego z Krakowa oraz Polskich Stacji Turystycznych i Narciarskich. Zauważyć przy tym należy, że 12 października ubiegłego roku Transportowy Dozór Techniczny, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe oraz Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe podpisały porozumienie dotyczące poprawy bezpieczeństwa pasażerów kolei linowych. Transportowy Dozór Techniczny na mocy tego porozumienia będzie wydawał właścicielom kolei linowych zalecenia dotyczące okresowej weryfikacji instrukcji ewakuacji przez jednostki ratownictwa górskiego (GOPR lub TOPR) oraz informował je o przeprowadzeniu próbnych ewakuacji kolei, jeżeli jednostki te są ujęte w instrukcjach ewakuacji. Będzie także przekazywał do wiadomości komend powiatowych PSP kopie instrukcji ewakuacji kolei linowych.

Na obszarze powiatu nowosądeckiego takie instrukcje (plany) już się pojawiły. KM PSP sprawdza, czy są one zgodne z przyjętą procedurą w zakresie ujętych sił i środków ochrony przeciwpożarowej. Potwierdzane jest to pismem, z którego treści wynika, że dokonano weryfikacji zgodności zapisów w „Planie ewakuacyjnym napowietrznej kolei linowej krzesełkowej w zakresie ochrony przeciwpożarowej”. Jednocześnie przypominamy, że pomoc jednostek ochrony przeciwpożarowej w działaniach ewakuacyjnych w przypadku awaryjnego zatrzymania kolei nie zwalnia zarządzającego zorganizowanym terenem narciarskim na terenie kolei linowej z organizacji i finansowania działania ratowniczego podejmowanego na terenie kolei. Dane dotyczące kolei zostają wprowadzone do opracowanej w KM PSP w Nowym Sączu „Procedury dysponowania sił i środków KSRG powiatu nowosądeckiego do zdarzeń związanych z awaryjnym zatrzymaniem urządzeń transportu linowego zlokalizowanych na terenie powiatu nowosądeckiego”. W ramach odbioru kolejki przed sezonem przez TDT na prośbę kierowników kolei strażacy PSP i OSP wspólnie z GOPR oraz obsługą kolei w ramach ćwiczeń na obiektach przeprowadzają ewakuację wybranej części kolei technikami linowymi i za pomocą drabin.

Procedura powiadamiania, dysponowania oraz współpracy podczas zdarzeń

Przed sezonem zimowym 2011/12 udało się opracować i wprowadzić w życie pierwszą „Procedurę dysponowania sił i środków KSRG powiatu nowosądeckiego do zdarzeń związanych z awaryjnym zatrzymaniem urządzeń transportu linowego zlokalizowanych na terenie powiatu nowosądeckiego”. W miarę przybywania kolejnych kolei była ona co roku aktualizowana. Po sześciu latach jej obowiązywania (w 2017 r.) została opracowana na nowo, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w nowej nazwie – „Procedura powiadamiania, dysponowania oraz współpracy sił i środków KSRG powiatu nowosądeckiego, pracowników kolei linowych i GOPR Grupa Krynicka podczas zdarzeń związanych z awaryjnym zatrzymaniem kolei linowych zlokalizowanych na terenie powiatu nowosądeckiego”.

Procedura ta została uzgodniona przez wszystkie podmioty przewidziane do działań oraz kierowników wszystkich kolei zlokalizowanych w powiecie nowosądeckim. Określono w niej:

• ­zasady przyjmowania zgłoszenia przez Stanowisko Kierowania Komendanta Miejskiego PSP w Nowym Sączu oraz ratownika dyżurnego Centralnej Stacji Ratunkowej Grupa Krynicka GOPR,
• zasady wzajemnego powiadamiania podczas zdarzeń dotyczących awaryjnego zatrzymania kolei linowych (kierownik kolei, GOPR Grupa Krynicka i SK KM w Nowym Sączu),
• siły i środki OSP i PSP z terenu KM PSP Nowy Sącz dysponowane do działań w celu zapewnienia skutecznej i bezpiecznej realizacji działań ratowniczych,
• zasady dysponowania podmiotów ratowniczych do działań ratowniczych związanych z awaryjnym zatrzymaniem kolei linowej,
• zasady współdziałania podmiotów podczas działań ratowniczych w razie awaryjnego zatrzymania kolei linowej.

Procedurę stosują: dyżurny operacyjny Stanowiska Kierowania Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Sączu – w zakresie dysponowania sił i środków KSRG oraz służb współdziałających, dyżurny ratownik CSR Grupy Krynickiej GOPR – w zakresie dysponowania sił i środków własnych oraz podległych ratowników dla kolei liniowych, kierownik kolei linowej lub osoba, która go zastępuje – w zakresie pracowników kolei, dowódcy JRG i dowódcy zmian JRG w obszarze sił i środków własnych oraz dyżurów domowych podległych strażaków, dowódcy specjalistycznych grup wchodzących w skład MBO, a organizowanych na bazie KM PSP Nowy Sącz oraz kierujący działaniem ratowniczym – podczas zdarzeń związanych z awaryjnym zatrzymaniem kolei linowych.

Kierowanie działaniami, w których uczestniczy co najmniej kilka różnych podmiotów, nastręcza sporo trudności. Zwłasza że rozporządzenie o KSRG w § 30 mówi, iż przepisy rozdziału 5 Kierowanie działaniem ratowniczym nie dotyczą kierowania działaniami ratowniczymi realizowanymi na podstawie przepisów prawa lotniczego, morskiego lub górniczego oraz w zakresie bezpieczeństwa i ratownictwa w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich. I dlatego też w procedurze ustalono zasady kierowania. Wynika z nich, że do chwili przybycia pierwszego zastępu sił i środków ochrony przeciwpożarowej akcją ratowniczą związaną z awaryjnym zatrzymaniem kolei linowej kieruje kierownik kolei lub osoba, która go zastępuje. W chwili przybycia do zdarzenia pierwszego zastępu sił i środków ochrony przeciwpożarowej dowodzenie przejmuje dowódca tego zastępu, przy czym następuje to po zapoznaniu się z sytuacją i określeniu zasadności podejmowania działań ratowniczych. Obowiązek kierowania działaniem ratowniczym spoczywa na dowódcy zastępu do czasu przybycia na miejsce zdarzenia uprawnionego odrębnymi decyzjami funkcjonariusza KM PSP w Nowym Sączu. Ustalono, że funkcję KDR podczas ewakuacji kolei linowej – ze względu na posiadanie najszerszych uprawnień w zakresie kierowania działaniami ratowniczymi – będzie pełnił przedstawiciel podmiotu wchodzącego do KSRG. W przypadku udziału w ewakuacji ratowników GOPR Grupa Krynicka działaniami ratowników GOPR (na przydzielonych odcinkach) kieruje naczelnik Grupy Krynickiej GOPR lub wyznaczona przez niego osoba. Działaniami pracowników kolei linowych (na przydzielonych odcinkach) kieruje kierownik kolei lub osoba go zastępująca.

Integralną część procedury stanowią: plan alarmowania sił i środków do zdarzenia – awaryjne zatrzymanie kolei linowej, odcinki ewakuacyjne kolei linowych przedstawione na schemacie, wykaz sił i środków przewidzianych do dysponowania w pierwszym rzucie, informacja o toku postępowania pracowników kolei linowych oraz lista kierowników kolei z terenu powiatu nowosądeckiego. Plan alarmowania sił i środków do zdarzenia to jednocześnie informacja dla służby dyżurnej SK KM PSP w Nowym Sączu, które siły i środki należy dysponować w pierwszym rzucie w przypadku awaryjnego zatrzymania kolei linowej. Schemat odcinków ewakuacyjnej kolei linowej wraz z wykazem sił i środków przewidzianych do dysponowania w pierwszym rzucie stanowią dokumentację pomocniczą dla KDR podczas prowadzenia działań ratowniczych związanych z koleją linową. Druk ten załączany jest do dokumentacji pomocniczej KDR.

Opracowanie i wdrożenie procedur znacznie skraca czas rozpoznania, które podczas działań musi wykonać kierujący działaniem ratowniczym, a także czas dysponowania do nich jednostek. A to z kolei przekłada się na skrócenie czasu ewakuacji, który musi być możliwie jak najkrótszy, szczególnie gdy występują niekorzystne warunki atmosferyczne.

Procedura sprawdzona w praktyce

Procedura ta znakomicie się sprawdziła 20 stycznia 2013 r. w Centrum Narciarskim Azoty w Krynicy Zdroju. W Centrum Narciarskim Azoty ze względu na problemy z zasilaniem w energię elektryczną awarii uległa kolej krzesełkowa. Strażacy w ciągu godziny ewakuowali ponad sto osób – 63 osoby za pomocą drabin pożarniczych, 38 osób z użyciem technik alpinistycznych. W działaniach brało udział siedem zastępów PSP (19 strażaków) i dziewięć zastępów OSP (55 strażaków). Strażacy podczas działań ratowniczych współpracowali z ratownikami GOPR, Policją oraz Strażą Miejską.

Szkolenia i ćwiczenia

Od kilku lat przed sezonem zimowym prowadzone są szkolenia i ćwiczenia praktyczne dla strażaków PSP i OSP mające na celu zapoznanie strażaków z użyciem drabin pożarniczych do ewakuacji ludzi z linowej kolei krzesełkowych. I tak na przykład w latach 2012 i 2013 w ramach „Warsztatów ratownictwa wysokościowego z zakresu ratownictwa podczas awaryjnego zatrzymania kolei” organizowanych przez małopolskiego komendanta wojewódzkiego w Krynicy-Zdroju 17 grudnia 2012 r. zostały przeprowadzone ćwiczenia praktyczne na kolei krzesełkowej zlokalizowanej w Centrum Narciarskim „Azoty” w Krynicy-Zdroju. Podczas tych ćwiczeń sprawdzono procedury, wykonano alarmowanie członków SGRW Krynica oraz przetestowano mobilność i znajomość procedury wśród jednostek OSP przewidzianych do udziału w ewakuacji tego właśnie obiektu.

Zajęcia praktyczne z ewakuacji ludzi z kolei za pomocą drabin pożarniczych nie muszą być prowadzone na samej kolejce. Można do tego przygotować specjalne stanowisko szkoleniowe, jak na przykład to znajdujące się na poligonie krakowskiej SA PSP zlokalizowane przy JRG 2 w Nowym Sączu. Każdego roku pod koniec listopada strażacy wszystkich zmian służbowych z JRG nr 1 i 2 w Nowym Sączu ćwiczą na nim ewakuację ludzi z kolejki linowej w razie jej awaryjnego zatrzymania.

st. bryg. Paweł Motyka jest zastępcą komendanta miejskiego PSP w Nowym Sączu

fot. archiwum KM PSP w Nowym Sączu

luty 2018