Emerytura to piękny czas, ale i na to, co dobre, trzeba się odpowiednio przygotować

Emerytura to piękny czas, ale i na to, co dobre, trzeba się odpowiednio przygotować. Funkcjonariusze i funkcjonariuszki, którzy zamierzają przejść na emeryturę, zadają sobie wiele pytań – również o to, jak rozliczyć się ze służby. Na przykład co z sortem strażackim: czy wszystko należy oddać, czy niektóre jego elementy (które?) mogą pozostać ze strażakiem emerytem? I co dzieje się ze zwróconym ubraniem?

Na to pytanie odpowie st. kpt. Dominik Kabat z Biura Logistyki Komendy Głównej PSP.

Rozważania nad mundurowym aspektem przejścia na zaopatrzenie emerytalne warto rozpocząć od podkreślenia faktu, że przepisy mundurowe zawarte w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 29 września 2021 r. w sprawie umundurowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej (DzU poz. 1795 ze zm.), przywoływanym dalej jako rozporządzenie mundurowe, pozwalają na korzystanie przez strażaka w stanie spoczynku z posiadanego umundurowania. Nie odnosi się to jednak do każdego jego rodzaju. Obecnie obowiązujące regulacje wyróżniają ubiory: wyjściowy, reprezentacyjny i służbowy. Co do zasady strażak zwolniony ze służby ma prawo do korzystania z umundurowania w określonych okolicznościach (§ 26) – podczas świąt państwowych, Dnia Strażaka oraz uroczystości samorządowych lub stowarzyszeniowych, związanych z funkcjonowaniem ochrony przeciwpożarowej, okoliczności, w których nosi się strój wizytowy, a także uroczystości osobistych i rodzinnych.

Strażak zwolniony ze służby zwraca jednakże przedmioty ubioru służbowego, których okres używalności się nie skończył (§ 24 ust. 2). Nie oznacza to jednak, że użytkujemy je tak długo aż ich okres używalności upłynie, żeby zabrać je ze sobą na emeryturę,  bowiem  zasady gospodarki mundurowej stanowią, że przedmioty zużyte (a takim jest przedmiot, którego okres używalności upłynął) oddajemy w celu ich wymiany na nowe. Ideą przepisu jest zapewnienie użytkowania w trakcie pełnienia służby przedmiotów o określonych walorach użytkowych. Mundur służbowy – jak nazwa wskazuje jest silnie związany z pełnieniem służby i przechodząc na emeryturę trzeba się z nim rozstać. Jest jednakże kilka wyjątków od tej zasady. Zwrotowi nie podlegają przedmioty ubioru służbowego objęte równoważnikiem w zamian za umundurowanie (czapki letnia i zimowa, koszule służbowe, bluza typu polar, buty służbowe, skarpety i rękawiczki).

Jednocześnie należy pamiętać, że zdajemy także wszystkie podstawowe i pomocnicze środki ochrony indywidualnej (w tym ubranie specjalne) oraz przedmioty ekwipunku osobistego – z wyjątkiem tych określonych jako przedmioty osobistego użytku (§ 24 ust. 1). Przedmioty osobistego użytku są stosownie oznaczone w tabelach określających normy należności w rozporządzeniu mundurowym (załączniki nr 7 i 8) za sprawą opatrzenia ich asteryskiem (gwiazdką – przyp. red.). Jest to np. strój sportowy. Zdajemy też wszystkie przedmioty nieujęte w przepisach dotyczących równoważnika w zamian za umundurowanie. Oznacza to w praktyce tyle, że nie oddajemy umundurowania wyjściowego. Z tego możemy korzystać w okolicznościach przywołanych powyżej. Ponadto, jeżeli jesteśmy posiadaczami ubioru reprezentacyjnego, również nie mamy obowiązku zdawania go (jest to ubiór szyty na miarę).

Pojawiają się tu praktyczne problemy będące wynikiem zmian w ubiorze wyjściowym wprowadzonych za sprawą przywołanego wyżej rozporządzenia. Zmiany te skupiły się m.in. na wprowadzeniu dwóch nowych oznak, tj. oznaki przynależności państwowej w postaci emblematu z godłem Rzeczypospolitej Polskiej na czerwonej tarczy, umieszczanej na lewym rękawie marynarki munduru ubiorów wyjściowego i reprezentacyjnego, oraz emblematu półokrągłego, umieszczanego na prawym rękawie.

          Obecnie obowiązujące regulacje nie wypowiadają się wprost i wyraźnie co do tego, czy strażacy będący już na emeryturze przed wprowadzeniem do użytkowania tychże oznak powinni się w nie zaopatrzyć, czy też nosić mundur w postaci i według wzoru obowiązującego w chwili odejścia na zaopatrzenie emerytalne. Zarówno jedno, jak i drugie podejście jest uprawnione. Przepisy nie obligują jednakże kierowników jednostek organizacyjnych do zaopatrzenia emerytów w te oznaki. Zagadnienie zgodności z aktualnie obowiązującym wzorem umundurowania jest o tyle istotne, że np. przepisy mundurowe z 1992 r. przewidywały czapkę rogatywkę dla strażaka kobiety, do której powrócono w 2021 r. Widzimy więc, że kwestia ta może być bardzo istotna, zważywszy na inne nakrycia głowy przewidziane dla funkcjonariuszek stosowane w okresie pomiędzy tymi datami.

Poza wszelką wątpliwość emerytowani strażacy mają prawo do korzystania z umundurowania. Jednostki PSP nie zostały uprawnione do zaopatrywania emerytowanych funkcjonariuszy w nowe emblematy czy też nowe nakrycia głowy. Podejście takie byłoby uzasadnione, gdyby pozostawali w rezerwie w rozumieniu rezerwy kadrowej urządzonej na wzór wojskowy. W obecnym stanie prawnym funkcjonariusze, którzy przeszli na zaopatrzenie emerytalne przed 1 października 2021 r., muszą zaopatrywać się w emblematy we własnym zakresie. Nie stanowi jednakże deliktu występowanie w mundurze bez tych oznak.

Katalog okoliczności jest dość szeroki i zawiera pojemne znaczeniowo terminy, takie jak uroczystości osobiste i rodzinne. Na uwagę zwraca osobisty wymiar uroczystości, który jest co do zasady bardzo subiektywny. Pozostają tu oczywiście w mocy przepisy dotyczące korzystania ze sznura galowego oraz regulacje poświęcone odznaczeniom. Należy zawsze przestrzegać aktualnych zasad noszenia odznaczeń. Warto w tym miejscu przypomnieć, że oznaki orderów, odznaczeń i odznak, dla których przepisy szczególne przewidują wstążki i odpowiadające im baretki, nosi się na marynarce munduru podczas uroczystości państwowych z udziałem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, marszałka Sejmu, marszałka Senatu lub prezesa Rady Ministrów,  uroczystych obchodów świąt narodowych i strażackich, uroczystości wręczenia odznak orderów, odznaczeń i odznak – stosownie do zaleceń określonych przez organizatora, zakładając odznakę najwyższego posiadanego wyróżnienia. Korzystając z umundurowania, możemy nosić okulary korekcyjne, okulary przeciwsłoneczne, parasol, elementy strojów regionalnych, symbol żałoby, a także teczki, aktówki czy torebki.

Zawsze występujemy w takich sortach, jakie posiadamy. Ma to znaczenie np. jeśli chodzi o płaszcz, gdyż rozporządzenie mundurowe wprowadziło w 2021 r. jego nowy wzór, a rozporządzenie je poprzedzające znało płaszcz letni i zimowy. Możemy więc spotkać trzech emerytowanych strażaków w różnych płaszczach, gdyż obecnie nie obowiązują już okresy letni i zimowy, w których stosowano konkretne, ściśle określone zestawy ubiorcze.