Wentylacja nadciśnieniowa (cz.2)

Efektywne wykorzystanie wentylacji nadciśnieniowej zależy od czterech kluczowych elementów: odpowiedniego doboru otworu wlotowego (napowietrzającego), właściwego ustawienia wentylatora, nieutrudnionego przepływu powietrza przez wentylowany obiekt lub pomieszczenie oraz stworzenia odpowiedniego otworu wylotowego (oddymiającego).

Aby można było uzyskać oczekiwany efekt wentylacji, elementy te muszą ze sobą współgrać. A jest to możliwe jedynie wtedy, gdy wszyscy ratownicy uczestniczący w działaniach mają za sobą szkolenie z zakresu prowadzenia wentylacji nadciśnieniowej i rozumieją ich znaczenie.

Rys. 1. Ustawienie wentylatora przed drzwiami

Otwór wlotowy (napowietrzający)

Najczęściej stosowany otwór napowietrzający to drzwi wejściowe do obiektu. To ich zwykle używają ratownicy do wejścia i rozpoczęcia działań. Jest to miejsce zazwyczaj łatwe do odnalezienia i dostępne, więc można właściwie ustawić wentylator. W większości przypadków drzwi prowadzą do korytarzy i pomieszczeń pozwalających szybko dotrzeć do źródła pożaru. Ich kształt i wymiary są w większości budynków takie same - dlatego też można skorzystać ze standardowego, wyuczonego sposobu postępowania.

Ewakuacja odnalezionych poszkodowanych odbywa się pod prąd strumienia czystego powietrza. Jeśli wybierzemy drzwi jako otwór wlotowy, wentylator należy ustawić tak, żeby stożek wydmuchiwanego czystego powietrza całkowicie objął otwór, przez który będzie ono wtłaczane. Zapobiega to wydostawaniu się dymu przez fragmenty otworu nieobjęte stożkiem powietrza i pozwala na stworzenie niewielkiego nadciśnienia wewnątrz obiektu.

Drzwi stanowią jednocześnie granicę strefy niebezpiecznej, po której przejściu należy korzystać ze sprzętu ochrony dróg oddechowych − pod żadnym pozorem granica ta nie może być przekraczana przez osoby do tego nieupoważnione.

Otwór wylotowy (oddymiający)

Poprawne wykonanie otworu wylotowego ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo działań i prawidłowość procesu wentylacji. Jeśli planujemy prowadzenie wentylacji nadciśnieniowej, taki otwór może zostać wykonany wyłącznie na polecenie KDR. Otwór oddymiający powinien znajdować się jak najbliżej źródła pożaru, tak aby droga, którą pokona dym, była jak najkrótsza.

Niezmiernie ważne jest sprawdzenie, czy pomiędzy źródłem pożaru a otworem wylotowym nie znajdują się przeszkody, które mogą zaburzać przepływ powietrza, lub też strażacy przemieszczający się w strefie, która za chwilę stanie się drogą wędrówki gorących gazów pożarowych. Należy zwracać uwagę na obecność materiałów palnych poza otworem wylotowym, ponieważ na skutek działania wentylacji mogą one ulec zapaleniu. Rozmiar otworu wylotowego jest uzależniony od liczby używanych wentylatorów, ich wydajności oraz rozmiaru otworu napowietrzającego.

UWAGA praktyczna dotycząca powierzchni otworów
Jeśli używamy wentylatora spalinowego i spaliny są wyczuwalne wewnątrz wentylowanego pomieszczenia, otwór oddymiający jest zbyt mały. Zapach powinien zniknąć po zwiększeniu otworu wylotowego (otwarciu kolejnego okna, drzwi itd.).

Otwory wentylacyjne a moc wentylatora

Wentylacja nadciśnieniowa jest najefektywniejsza, gdy otwór oddymiający (okno, drzwi itd.) ma wymiary od 75% do 175% powierzchni otworu napowietrzającego. Ta zmienna zależy również od liczby i wydajności zastosowanych wentylatorów. Pojedynczy wentylator napędzany silnikiem o mocy do 2 KM będzie efektywniejszy, gdy zastosujemy go przy otworze wylotowym o wielkości stanowiącej od 75% do 100% powierzchni otworu wlotowego. Pojedynczy wentylator o mocy 3-5 KM może potrzebować otworu wylotowego o powierzchni od 100% do 150% powierzchni otworu wlotowego. Kilka wentylatorów o mocy od 3 do 5 KM w układzie równoległym lub szeregowym będzie wymagało otworu wylotowego o powierzchni 175% powierzchni otworu wlotowego.

Rys. 2. Optymalne proporcje otworu wlotowego i oddymiającego

Rys. 3. Minimalna powierzchnia otworu oddymiającego

Rys. 4. Maksymalna powierzchnia otworu oddymiającego

Optymalną efektywność można osiągnąć po wypróbowaniu różnych konfiguracji podczas ćwiczeń praktycznych. Należy jednak pamiętać, że nieograniczone zwiększanie powierzchni otworów oddymiających (jednoczesne otwieranie kolejnych okien i drzwi) doprowadzi w końcu do zaniku nadciśnienia w obiekcie, uniemożliwiając prowadzenie wentylacji nadciśnieniowej i przejście do wentylacji naturalnej (grawitacyjnej).

Wpływ warunków pogodowych na wentylację

Temperatura, wilgotność, śnieg i deszcze nie mają zauważalnego wpływu na przebieg wentylacji nadciśnieniowej. Jednakże zimna, wilgotna pogoda może ograniczać zdolności dymu do unoszenia się. Takie warunki atmosferyczne nie zmniejszają możliwości wentylatora do przemieszczania zadymienia poziomo i w większości przypadków także pionowo. W odróżnieniu od wiatru, który może nie sprzyjać wentylacji nadciśnieniowej, jednak wpływ ten jest uzależniony od jego kierunku i siły. Wentylacja nadciśnieniowa może być skutecznie prowadzona pod wiatr, pod warunkiem, że ma on prędkość nie większą niż 11 m/s (40 km/h). Powyżej tej wartości efektywność wentylacji nadciśnieniowej maleje. Pamiętajmy, że nawet przy niższych prędkościach wiatru, jeżeli wieje on prosto w otwory wylotowe - proces przepływu powietrza wewnątrz obiektu zostanie zakłócony i odbije się to znacznie na prowadzonej wentylacji. Wiatr staje się naszym sprzymierzeńcem w czasie działań, jeśli skierowany jest w stronę otworu napowietrzającego. Wiatr wiejący poprzecznie do otworów wentylacyjnych nie ma znaczącego wpływu na skuteczność wentylacji.

Sposoby ustawienia wentylatorów

Najczęściej używanym otworem napowietrzającym są drzwi, zaś otworem oddymiającym okna. Jednak dobór tych otworów zależy od dowodzącego akcją i może być absolutnie dowolny. Ważne jest, by stosować się do opisanych poniżej reguł. Dzięki odchyleniu wentylatora o 20 do 30 st. uzyskamy lepsze pokrycie otworu wlotowego przez stożek powietrza. Jeśli wentylator nie może być odchylony, należy ustawić go na podeście, drabinie itp. Możliwe jest też ustawienie jednego wentylatora na drugim, jednak takie rozwiązanie nie nastręcza problemów jedynie przy wentylatorach o standardowej ramie w kształcie sześcianu, np. wentylatorach napędzanych silnikami elektrycznymi.

Jeden wentylator

Powinien być ustawiony tak, by stożek strugi wydmuchiwanego powietrza pokrył cały otwór wejściowy do pomieszczenia. Jeśli usytuujemy go zbyt blisko wejścia, otwór wlotowy nie zostanie w pełni pokryty. Jeśli zostanie ustawiony zbyt daleko, struga powietrza odbije się od budynku i efekt przewietrzania pomieszczenia będzie znikomy.

UWAGA praktyczna dotycząca odległości ustawienia wentylatora
Prawidłowość pokrycia stożkiem powietrza otworu wlotowego można potwierdzić, zdejmując rękawicę i przykładając dłoń do górnego narożnika futryny drzwi. Wyczuwalny podmuch powietrza potwierdza właściwe ustawienie wentylatora.

Optymalny przebieg procesu wentylacji zależy od rozmiarów otworu wlotowego, rozmiaru wirnika wentylatora oraz dystansu między wentylatorem a otworem wlotowym. Mniejsze wentylatory, w których stożek strumienia powietrza ma mniejsze rozmiary, muszą być ustawiane dalej od otworu wlotowego niż wentylatory większe.

Rys. 5. Ustawienie pojedynczego wentylatora

Jeśli w wentylacji nadciśnieniowej wykorzystujemy turbowentylatory, wytwarzające zwarty strumień powietrza, musimy pamiętać, że kształtem bardzo mało przypomina on stożek i dlatego rzadko daje możliwość objęcia całego otworu napowietrzającego. Niemniej jednak za pomocą turbowentylatorów można z powodzeniem prowadzić wentylację nadciśnieniową w sytuacji, gdy otworami napowietrzającymi są okna o małej powierzchni (np. w piwnicy). Niekiedy zdarza się również, że ściany i sufit korytarza za drzwiami wejściowymi zmieniają kierunek przepływu wtłaczanego powietrza i pozwalają „uszczelnić” otwór napowietrzający. W takim przypadku, jeśli strażacy są gotowi prowadzić wentylację nadciśnieniową, powinni podjąć taką próbę nawet wtedy, gdy dysponują turbowentylatorami lub wentylatorami o parametrach odbiegających od parametrów urządzeń przeznaczonych do wentylacji nadciśnieniowej.

Kilka wentylatorów

Dzięki dwóm lub więcej wentylatorom można znacznie zwiększyć intensywność przepływu powietrza w pomieszczeniach i skrócić czas potrzebny na zakończenie procesu wentylacji. Przy standardowym otworze wlotowym (np. drzwiach 90 cm x 200 cm) maksymalną efektywność można osiągnąć poprzez postawienie dwóch wentylatorów w rzędzie (jeden za drugim).

UWAGA! Podane w dalszej części artykułu moce silników i odległości wentylatorów od drzwi dotyczą wentylatorów firmy Tempest. Trzeba pamiętać, że wydajność urządzeń różnych producentów nie jest porównywalna, mimo zastosowania silników o takich samych mocach. Sprawność wentylatora wiąże się przede wszystkim z parametrami wirnika. Dlatego konieczne jest praktyczne sprawdzenie możliwości posiadanego sprzętu i dokonanie stosownej modyfikacji ustawień.

Ustawienie jeden za drugim

Wentylator A jest ustawiony około 60 cm od wejścia. Gwarantuje to, że całe wydmuchiwane przez niego powietrze wpada do wnętrza, mamy też wystarczająco dużo miejsca, by swobodnie wejść do budynku i z niego wyjść.

Rys. 6. Ustawienie wentylatorów w rzędzie, jeden za drugim

Wentylator B jest ustawiony za wentylatorem A. Służy do pokrycia stożkiem strumienia powietrza otworu wejściowego oraz do wdmuchiwania powietrza do wnętrza pomieszczenia. Zwiększa wydajność wentylatora A o około 10%.

Jeśli dwa wentylatory niejednakowych rozmiarów zostaną ustawione w układzie opisanym wcześniej, zaleca się usytuowanie większego wentylatora około 60 cm od wejścia, a mniejszego wentylatora za większym w odległości zapewniającej pokrycie otworu wejściowego przez stożek powietrza. W tej konfiguracji większy wentylator wpycha powietrze do pomieszczenia, mniejszy - okrywa wejście stożkiem powietrza oraz zwiększa wydajność większego.

Ustawienie jeden obok drugiego

W przypadku typowych otworów drzwiowych zastosowanie kilku wentylatorów w układzie obok siebie jest konfiguracją mniej efektywną niż konfiguracja jeden za drugim. Gdy jednak mamy do czynienia z dużymi otworami wlotowymi (np. bramami garażowymi), powinno się zastosować wiele wentylatorów w układzie równoległym (jeden obok drugiego) z uwagi na możliwość pokrycia takiego otworu przez stożek wydmuchiwanego powietrza. Rozmiary otworu determinują jednocześnie liczbę potrzebnych wentylatorów.

Rys. 7. Ustawienie wentylatorów jeden obok drugiego

Niektóre otwory mogą być zmniejszone (np. przez zamknięcie jednego skrzydła drzwi) i wtedy możemy wykorzystać jeden wentylator zamiast dwóch. W zależności od liczby dostępnych na miejscu działań wentylatorów, duże obiekty mogą być wentylowane efektywniej dzięki zastosowaniu kombinacji równoległej (prawidłowe pokrycie szerokich otworów) lub w rzędzie (zwiększenie wydajności).

Rys. 8. Kombinacja ustawienia wentylatorów do wentylowania magazynów, garaży i hal produkcyjnych

Usuwanie dymu strefami

Szczególną sytuację tworzą działania gaśnicze, które muszą być połączone z zabezpieczeniem przed zadymieniem tych części obiektu, którym pożar nie zagraża. Takie uwarunkowania występują np. w szpitalach, w których ewakuacja pacjentów z oddziałów intensywnej opieki medycznej jest niezmiernie trudnym i niebezpiecznym działaniem, mogącym doprowadzić do zagrożenia życia. Podobny problem pojawia się w obiektach z bardzo kosztowną i wrażliwą na dym aparaturą. Konieczne jest wtedy prowadzenie kontrolowanego procesu wentylacji z zabezpieczeniem stref, do których dym nie może się przedostać. Niezbędne jest wtedy wykorzystanie dodatkowych wentylatorów. W pierwszej kolejności uruchamiamy wentylatory, aby dostarczyć czyste powietrze do niezadymionych przestrzeni i w ten sposób wytworzyć tam nadciśnienie. W drugiej kolejności uruchamiany jest wentylator służący do przewietrzenia zadymionej przestrzeni.

Rys. 9. Usuwanie dymu strefami - ostatni uruchamiany jest wentylator ustawiony w środku

Rys. 10. Usuwanie dymu strefami w budynku wysokim w celu niedopuszczenia do zadymienia kondygnacji poniżej i powyżej zagrożonego piętra

Wentylacja pomieszczeń bez otworów oddymiających

Obszary lub miejsca pozbawione otworów wylotowych (piwnice, chłodnie, zamknięte przestrzenie magazynowe) mogą być z powodzeniem wentylowane za pomocą kilku wentylatorów.

Rys. 11. Wentylacja pomieszczenia, w którym nie ma okna, z wykorzystaniem dodatkowego wentylatora umieszczonego wewnątrz obiektu

Jeden z wentylatorów (przeważnie mniejszy) wstawiamy do wnętrza obiektu, w drzwi wentylowanego pomieszczenia (B), tak aby wytworzyć nadciśnienie w zamkniętym pomieszczeniu. Wtłaczając powietrze do pomieszczenia, należy dbać o to, by stożek nie pokrył całej powierzchni drzwi. Dzięki temu produkty spalania uniosą się ku górze i wydostaną się na zewnątrz górną częścią drzwi, skąd zostaną wypchnięte na zewnątrz przez wentylator (A) stojący poza budynkiem.

Rys. 12. Wentylacja magazynu z wykorzystaniem rękawa

Innym ciekawym rozwiązaniem jest wykorzystanie rękawa stanowiącego opcjonalne wyposażenie niektórych typów wentylatorów. Standardowo rękawem tym dostarcza się powietrze do generatora piany. W tym przypadku odprowadza on dym z pomieszczenia, w którym nie ma otworów oddymiających i w którym panuje nadciśnienie wytworzone przez wentylator (B) stojący w środku obiektu. Zwróćmy uwagę na fakt, że stożek powietrza wytwarzany przez ten wentylator szczelnie obejmuje drzwi prowadzące do tego pomieszczenia. Dym wydostaje się na zewnątrz przez rękaw, którego jeden koniec znajduje się w pomieszczeniu, a drugi na zewnątrz obiektu. Drugi z wentylatorów (A), stojący na zewnątrz obiektu, wytwarza nadciśnienie we wszystkich pomieszczeniach, również szczelnie pokrywając drzwi wejściowe stożkiem wtłaczanego powietrza.

Przykłady działań w różnych rodzajach obiektów

Mieszkania jednopoziomowe

Przeprowadzenie efektywnego procesu przewietrzania jednopoziomowego domu jednorodzinnego, mieszkania w bloku mieszkalnym lub też całej kondygnacji, np. w szkole, wymaga sekwencyjnej wentylacji zadymionych pomieszczeń. Ten proces gwarantuje dostarczenie maksymalnej ilości powietrza z wentylatora kolejno do każdego zadymionego pomieszczenia.

Powoduje to maksymalizację efektywności i minimalizację czasu potrzebnego na przewietrzenie wszystkich pomieszczeń. Podczas wentylacji nadciśnieniowej nie należy otwierać wszystkich możliwych okien i drzwi. Zmniejsza to przepływ powietrza przez każde z pomieszczeń i wydłuża czas konieczny na przewentylowanie. Pamiętać należy też, że usunięcie zasłon lub zamykanie okien (dopasowanie wielkości otworu wylotowego) zwiększa znacznie efektywność wentylacji - nawet do 50%.

Rys. 13. Selektywne oczyszczanie z dymu poprzez kontrolowane otwieranie i zamykanie drzwi i okien - zabiera dużo czasu

Przeprowadzenie szybkiej i skutecznej wentylacji jednopoziomowego mieszkania wymaga zamknięcia wszystkich drzwi do pomieszczeń wewnątrz. Po prawidłowym ustawieniu wentylatora i otworzeniu drzwi wejściowych do mieszkania (otworu wlotowego) należy otworzyć drzwi do pierwszego pomieszczenia i odczekać, aż dym zostanie usunięty przez okno. Po zakończeniu procesu oddymiania pomieszczenia trzeba zamknąć prowadzące do tego pomieszczenia drzwi i udać się do kolejnego, a tam powtórzyć wszystkie czynności. W oddymionych już pomieszczeniach zaleca się pozostawić otwarte okna - umożliwi to samoistne (grawitacyjne) usunięcie nagromadzonego tam tlenku węgla, którego obecność związana jest z działaniem silników spalinowych napędzających wentylatory.

UWAGA praktyczna dotycząca szpitali, szkół itp.
Jeżeli zależy nam na skutecznym i szybkim przewietrzeniu kondygnacji np. w szpitalu czy szkole, nie wolno dopuścić, by przypadkowe osoby otworzyły wszystkie dostępne okna. Bardzo trudno je potem zamknąć, a sam proces przewietrzania będzie ciągnął się w nieskończoność. Konieczne jest zdecydowane narzucenie sposobu prowadzenia wentylacji i kontroli sekwencyjnego otwierania kolejnych pomieszczeń. Pamiętajmy jednak, żeby nie dopuścić do wtłaczania powietrza do nieewakuowanych części obiektu, ze względu na obecność tlenku węgla pochodzącego z silnika wentylatora. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy silnik zaopatrzony jest w przewód odprowadzający spaliny lub wentylator napędzany jest silnikiem elektrycznym.

Mieszkania wielopoziomowe

W mieszkaniu wielokondygnacyjnym proces wentylacji należy zaczynać od najniższego poziomu i kontynuować, posuwając się w górę mieszkania.

Rys. 14. Kolejność oddymiania w mieszkaniu wielokondygnacyjnym

By przewentylować pierwszą kondygnację, należy zamknąć wszystkie wychodzące na zewnątrz okna lub drzwi na piętrze lub zamknąć klatkę schodową prowadzącą na górę. Wentylator należy ustawić przed drzwiami wejściowymi do budynku i kolejno wentylować pomieszczenia na pierwszej kondygnacji mieszkania. Zapewni to najefektywniejszą wentylację pierwszej kondygnacji i nie pozwoli na wentylację piętra. Po zakończeniu wentylacji pierwszej kondygnacji proces wentylacji powtarza się na drugiej według tego samego schematu. By przewentylować położoną wyżej kondygnację, należy pozostawić wentylator przed budynkiem i zamknąć wszystkie drzwi i okna prowadzące na zewnątrz na pierwszej kondygnacji. Jeśli klatka schodowa ma drzwi, należy je otworzyć i przewentylować kolejno wszystkie pomieszczenia na górze.

Budynki wielokondygnacyjne

Mają zazwyczaj wiele pięter, pojedynczą klatkę schodową i korytarze umożliwiające dostęp do wszystkich mieszkań. Klatki schodowe mogą mieć różną długość (w zależności od rozmiarów budynku) i być wyposażone w drzwi pożarowe. Jeśli w budynku znajdują się drzwi pożarowe, należy je otworzyć, aby przewentylować pomieszczenia, do których prowadzą. Można je też zamknąć, chcąc odizolować pewne części budynku. Może być to konieczne, by nie dopuścić do rozprzestrzeniania się zadymienia na niezadymione dotąd części budynku lub w celu ukierunkowania ruchu powietrza tam, gdzie konieczna jest wentylacja.

Wentylacja nadciśnieniowa może być efektywna nawet na znacznym odcinku między wentylatorem a obszarem zadymionym (ponad 300 m), jeśli spełnimy poniższe warunki:

1. Przepływ powietrza pomiędzy otworem napowietrzającym a oddymiającym musi być kontrolowany. Oznacza to konieczność ukierunkowania go tak, by zminimalizować straty ciśnienia (zamknięcie otwartych drzwi, okien itd.) W praktyce powiązane jest to z utrzymaniem łączności pomiędzy strażakami - wszyscy powinni być wyposażeni w sprzęt łączności bezprzewodowej i powinni rozumieć konieczność zamykania lub otwierania właściwych drzwi w obiekcie.
2. Do prowadzenia wentylacji powinny być wykorzystywane wentylatory o mocy przynajmniej od 3 do 5 KM (dane dla wentylatorów firmy Tempest). Zastosowanie kilku wentylatorów znacznie zwiększy efektywność tego procesu.

Budynki wielorodzinne mogą być efektywnie wentylowane również pojedynczymi wentylatorami nadciśnieniowymi ustawionymi przed wejściem do obiektu, dzięki zachowaniu właściwej kolejności działań:

• wytworzeniu nadciśnienia na klatce schodowej i w korytarzach,
• usunięciu zadymienia z klatki schodowej i korytarzy,
• rozpoczęciu procesu oddymiania pomieszczeń przylegających do oddymionych wcześniej korytarzy.

UWAGA praktyczna dotycząca zadań KDR
Skuteczne prowadzenie wentylacji nadciśnieniowej w trakcie lokalizacji źródła pożaru w budynku wielorodzinnym wymaga od KDR siły perswazji zarówno wobec do strażaków, jak i osób przebywających w obiekcie. Dlatego tak ważne jest wcześniejsze przećwiczenie z ratownikami sposobu postępowania w tej procedurze i systematyczne powtarzanie tego schematu podczas akcji. O ile jest to proste w przypadku zgranych ze sobą zespołów pracujących na jednej zmianie służbowej i zaznajomionych z wentylacją nadciśnieniową, o tyle w przypadku współdziałania kilku JRG i konieczności współpracy ze strażakami, którzy nigdy nie ćwiczyli takiego sposobu wentylacji - skazane na porażkę. KDR nie powinien podejmować próby prowadzenia wentylacji nadciśnieniowej, jeżeli nie ma do czynienia ze strażakami, z którymi ćwiczył tego typu działania. Dlatego dowódca zmiany może w swoich działaniach swobodnie i profesjonalnie wykorzystać zalety wentylacji nadciśnieniowej już w pierwszej, newralgicznej fazie działań, ponieważ ćwiczy ze swoją zmianą właściwy sposób postępowania. Dowodzący na poziomie taktycznym może jedynie zasugerować ten sposób postępowania.

Jeśli zapadnie decyzja o prowadzeniu wentylacji nadciśnieniowej, należy:

• poinformować wszystkich o konieczności nieotwierania okien na klatce schodowej (dotyczy to zarówno mieszkańców, jak i strażaków),
• wysłać rotę wyposażoną w aparaty powietrzne do zadymionej klatki schodowej z zadaniem otworzenia najwyżej położonego okna, z zastrzeżeniem, że w drodze na górę i na dół strażacy mają zamykać pootwierane okna - praktyka pokazuje, że w zamieszkałym budynku wielokondygnacyjnym w drodze powrotnej napotkają o wiele więcej (!) okien do zamknięcia niż w drodze na górę,
• dopilnować właściwego ustawienia wentylatora przed klatką schodową,
• wyznaczyć strażaka do obsługi tego wentylatora i upewnić się, że w każdej chwili można nawiązać z nim łączność,
• na bieżąco obserwować proces wentylacji, utrzymując jednocześnie łączność z ratownikami prowadzącymi natarcie na źródło pożaru.

Przestrzeganie tych reguł pozwala na uzyskanie nadciśnienia na klatce schodowej i usunięcie z niej w krótkim czasie dymu. Unika się w ten sposób paniki wśród osób przebywających powyżej kondygnacji, na której powstał pożar. W sprzyjających warunkach nadciśnienie utrzymywane na klatce schodowej uniemożliwia wydobywanie się dymu z korytarza, na którym znajduje się płonące mieszkanie. Co ważne, w tym przypadku strażacy nie mają problemów ze zlokalizowaniem drzwi wejściowych do niego. Gdyby w mieszkaniu, w którym rozwija się pożar, pękły szyby w oknach, otwarcie drzwi nie spowoduje zadymienia całego korytarza. Z punktu widzenia KDR jest to bardzo ważne, ponieważ cała jego uwaga skupiona jest na gaszeniu pożaru i nie musi angażować sił i środków do ewakuacji lub ograniczania paniki wśród osób odciętych od klatki schodowej przez dym wydobywający się z mieszkania.

Aby zobrazować taką sytuację, rozważmy działania w trzykondygnacyjnym budynku z jedną klatką schodową i drzwiami pożarowymi oddzielającymi każde piętro. Ogień opanował pomieszczenie na końcu korytarza.. Zadymienie utrzymuje się na trzeciej kondygnacji.

Rys. 15. Oddymianie korytarza i pomieszczeń na jednej kondygnacji

Wentylator (lub wentylatory) zostają ustawione przed wejściem do budynku w taki sposób, aby zapewnić pokrycie otworu wejściowego przez stożek wtłaczanego powietrza. W dalszej kolejności należy:

1. Otworzyć drzwi na korytarz na trzeciej kondygnacji oraz zamknąć drzwi na korytarz na parterze i pierwszym piętrze.
2. Jeśli istnieje możliwość otwarcia na korytarzu drzwi lub okna wychodzącego na zewnątrz budynku, należy je otworzyć (1), co pozwoli na oddymienie korytarza.
3. Po oddymieniu korytarza należy zamknąć okno lub drzwi wychodzące na zewnątrz budynku i otworzyć drzwi do pomieszczenia, które jest zadymione oraz okno (2) w tym pomieszczeniu. W ten sposób należy po kolei przewietrzać następne pomieszczenia.

Jeśli nie ma możliwości otwarcia okna na korytarzu, należy od razu otworzyć drzwi do zadymionego mieszkania i wentylować korytarz przez mieszkanie, otwierając duże okno (2) lub drzwi balkonowe. Jeśli korytarz i pomieszczenie, przez które prowadzona jest wentylacja, jest już oddymione, należy w ten sam sposób kolejno wentylować pozostałe pomieszczenia.

Budynki wysokie i wysokościowe

Dym oraz toksyczne produkty spalania mogą być w wysokich budynkach poważnym zagrożeniem dla życia, ze względu na ich szybkie rozprzestrzenianie ku górze przez pionowe szyby, przestrzenie konstrukcyjne, kanały grzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne. Podczas pożaru możliwość ruchu powietrza przez niezabezpieczone przestrzenie skutkuje pojawieniem się dymu i toksycznych gazów w miejscach znacznie oddalonych od źródła ognia. Może to powodować wyłączenie z użytku pionowych lub poziomych dróg ewakuacyjnych i znacznie utrudnić akcję ratowniczą. Typowym przykładem tego zagrożenia jest zadymienie najwyższych kondygnacji, spowodowane pożarem w zsypie na śmieci na parterze lub w piwnicy. W zależności od wysokości wieżowca charakterystyka ruchu dymu i jego uwarstwienie się na klatkach schodowych powoduje wiele różnorakich problemów związanych z wentylacją. Bez wypracowanych wcześniej i przećwiczonych sposobów postępowania oraz bez odpowiedniego sprzętu przeprowadzenie akcji w tego typu budynku jest bardzo trudne i może okazać się bardzo niebezpieczne. W dodatku, gdy konieczne jest oddymianie budynku wysokościowego, wszyscy biorący udział w akcji strażacy muszą znać reguły prowadzenia wentylacji nadciśnieniowej, ponieważ wystarczy jeden dodatkowy, niepotrzebnie wykonany otwór i zaburzony zostaje cały proces wentylacji.

Rys. 16. Oddymianie wielu kondygnacji

Budynki wielokondygnacyjne mogą być oddymiane poprzez napowietrzanie kolejno każdego piętra. Proces zaczyna się od parteru i przesuwa się ku górze. Gdy to konieczne, klatki schodowe mogą być użyte jako kanał wentylacyjny dostarczający powietrze do każdego piętra. Wentylator lub wentylatory ustawiane są na zewnątrz budynku i podnoszą ciśnienie na klatce schodowej. Kolejno wentylowane jest każde z pięter poprzez otwieranie na nich okien i drzwi.

Wentylacja krzyżowa

Aby usunąć zadymienie z dowolnej kondygnacji, można zastosować wentylację krzyżową, czyli napowietrzać klatkę schodową, skierować powietrze na zadymione piętro i wypchnąć dym bezpośrednio na zewnątrz lub na inną klatkę schodową, z której zostanie on odprowadzony na zewnątrz obiektu. Można wykorzystać w takich działaniach wentylatory ustawione przed wejściem do wieżowca lub kombinację wentylatorów usytuowanych wewnątrz i na zewnątrz obiektu.

Wentylacja prowadzona jest przez:

• okna na zadymionym piętrze, które zostały otwarte (wybite) przez ratowników. Jeśli te okna muszą pozostać otwarte na potrzeby oddymiania, należy otworzyć okna od zawietrznej strony budynku (patrz: wpływ wiatru na oddymianie budynku),

Rys. 17. Wentylacja krzyżowa

• klatkę schodową po drugiej stronie piętra, która wychodzi na dach budynku; zadymienie będzie wypychane pionowo drugą klatką schodową w kierunku dachu i na zewnątrz.

Rys. 18 Wentylacja krzyżowa z wykorzystaniem kombinacji wentylatorów

UWAGI praktyczne dotyczące oddymiania budynków wysokich
Powyżej piątego piętra zalecane jest wykorzystanie wentylatora wewnątrz budynku - na kondygnacji, która wymaga oddymienia. W czasie działań w budynkach wielokondygnacyjnych, gdy do dyspozycji są dwa lub więcej wentylatory i konieczne jest oddymienie kondygnacji o znacznej powierzchni, jeden z wentylatorów należy umieścić na oddymianej kondygnacji i prowadzić sekwencyjne oddymianie kolejnych pomieszczeń. W tym przypadku, jeżeli to możliwe, wentylator wewnątrz budynku powinien być ustawiony tak, aby wytwarzany przez niego stożek powietrza obejmował całe drzwi prowadzące na kondygnację.

Rys. 19. Wentylacja wyższych pięter za pomocą dodatkowego wentylatora ustawionego wewnątrz budynku

Bryg. Grzegorz Bugaj jest dowódcą JRG 6 w Warszawie

fot. Piotr Tabencki [główne]
rys. Grzegorz Bugaj (13)
www.big-tempest.de (6) - wszystkie rys. czarno-białe