Zielonogórski Ognik

Coraz częściej w przestrzeni medialnej możemy usłyszeć o młodych osobach, które sprawnie i prawidłowo potrafią zgłosić zagrożenie czy nawet udzielić pomocy osobom potrzebującym. Również w powiecie zielonogórskim miało miejsce kilka przypadków, w których w rolę ratownika wcieliły się dzieci lub młodzież.

Z dużym prawdopodobieństwem ich wzorowe zachowanie jest wynikiem spotkań edukacyjnych. Należy jednak pamiętać, że zmiana świadomości społeczeństwa to proces długotrwały i na efekty należy cierpliwie czekać.

Ścieżka edukacyjna

Zielonogórska sala edukacyjna Ognik została uruchomiona we wrześniu 2017 r., przy JRG nr 1 Komendy Miejskiej PSP w Zielonej Górze. Ma niezależne wejście z dogodnym dla przyjeżdżających autokarów parkingiem, co ma istotny wpływ na niezakłócone działanie JRG. Ognik składa się z trzech pomieszczeń – przedsionka, sali głównej oraz sali leśnej. Każde z pomieszczeń dzielą sekcje, które stanowią imitację kuchni, łazienki, salonu, lasu i remizy strażackiej.

Zajęcia rozpoczyna proces rejestracji, który – choć wydawałoby się prosty – może stanowić wyzwanie, szczególnie dla mniejszych komend powiatowych. Rejestracja telefoniczna lub mailowa przy takiej liczbie chętnych szkół jest bardzo uciążliwa. Często występuje konieczność zmiany terminu i wpisania grupy w wolne miejsce. Dodatkową komplikację wprowadza wybór godzin oraz modułu edukacyjnego zajęć.

Z tego powodu powstał specjalny portal: ognik.zielonagora.pl. Daje on nauczycielowi możliwość zapoznania się z ofertą szkoleń, regulaminem działania sali, pobrania niezbędnych oświadczeń oraz przeglądania materiałów fotograficznych i wideo. Dodatkowym atutem jest wirtualny spacer po obiekcie. Najważniejszą zaletę pod względem funkcjonalności portalu stanowi jednak moduł rezerwacji szkolenia. Wychowawca grupy najpierw wybiera godzinę zajęć (9.00 lub 11.00) i ich dzień. Następnie podaje dane placówki edukacyjnej, kontakt do opiekuna grupy oraz liczbę uczestników. Niezwykle ważnym momentem jest wybór dostępnych zajęć.

Obecnie w zielonogórskim Ogniku są do wyboru trzy rodzaje 90-minutowych modułów: „Zajęcia edukacyjne”, „Zabawy ruchowe” oraz „ABC pierwsza pomoc”. „Zajęcia edukacyjne” zorientowane są głównie na przekazywanie dużego zasobu wiedzy w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Moduł „Zabawy ruchowe” powstał po okresie pandemii, kiedy sporo dzieci zaczęło odczuwać negatywne skutki długotrwałego przebywania w domu. Zajęcia ruchowe są tu motywem przewodnim, wątki edukacyjne zostały wplecione w ich tok. Moduł „ABC pierwsza pomoc” pozwala zapoznać się z podstawowymi zagadnieniami z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy i jest on przeznaczony głównie dla młodzieży.

Najbardziej rozbudowany moduł: „Zajęcia edukacyjne” rozpoczyna odpowiednia formuła powitania i czas przygotowania dzieci do zajęć, kiedy przebierają się w mundurki strażackie i poznają zasady obowiązujące w sali Ognik.

W pierwszej części zajęć omawiane jest zgłoszenie zagrożenia: dzieci dowiadują się, jak zrobić to prawidłowo, korzystając z połączeń telefonicznych – właściwe zachowanie pokazuje też materiał filmowy. Tutaj jest również czas na zaprezentowanie zagrożeń, z jakimi może spotkać się dziecko poza domem. Prezentowane są zagrożenia typowe dla danej pory roku lub te, które są przedmiotem aktualnie prowadzonej kampanii prewencyjnej (np. Bezpieczne Ferie lub Bezpieczne Wakacje).

Na kolejnym etapie spotkania grupa przechodzi do aneksu kuchennego. Odpowiednie połączenie elektroniki i dymu wizualizuje zagrożenie w postaci pożaru piekarnika, garnka oleju i tostera. Zadaniem uczestników spotkania jest odpowiednia reakcja ograniczająca zagrożenie pożarowe: użycie specjalnie do tego celu skonstruowanej gaśnicy, pokrywki garnka czy odłączenie urządzeń elektrycznych od źródła zasilania. Prawidłowe wykonanie ćwiczenia kończą brawa, generowane automatycznie przez elektroniczny układ sterujący nadzorujący pacę poszczególnych sekcji pomieszczenia.

Potem przychodzi czas na kolejną sekcję – imitację łazienki, gdzie prowadzący demonstruje zagrożenia związane z tlenkiem węgla czy porażeniem prądem w wannie. Tutaj na uczestników szkolenia, podobnie jak w przypadku kuchni, czekają zadania polegające na eliminacji zagrożenia nagradzane brawami.

Z łazienki grupa płynnie przechodzi do kolejnego etapu spotkania – zapoznania się z prawidłowo prowadzoną ewakuacją. Uczestnicy zajęć uczą się, w jaki sposób identyfikować zagrożenie pożarowe w pomieszczeniu za drzwiami, jak używać ręcznego ostrzegacza pożarowego, poznają znaki ewakuacyjne oraz poznają sposób prawidłowego zachowania się podczas ucieczki z miejsca pożaru. Atrakcyjność ćwiczeń zwiększa „ożywienie ścian” sekcji przez wizualizację audio i wideo, nałożoną na odpowiednio pomalowane ściany całej sali Ognik, potęgujące uczucie przebywania w pomieszczeniu objętym pożarem. Scenariusz interaktywnego pokazu zakłada zwarcie instalacji elektrycznej namalowanego na ścianie radia, które doprowadza do powstania ognia, i jego szybkie rozprzestrzenienie się na poszczególne elementy wyposażenia wnętrza. Taka sytuacja wymusza na grupie opuszczenie pomieszczenia sali głównej i przejście do sali leśnej.

Sala ta powstała w bliskiej współpracy z Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Zielonej Górze. Tutaj dzieci i młodzież poznają zagrożenia, z jakimi mogą spotkać się w lesie. Podobnie jak w głównej sali edukacyjnej dzięki wizualizacji wideo nagle ożywają specjalnie pomalowane ściany. Każdy uczestnik spotkania dowiaduje się, jak niebezpieczny jest pożar lasu, co zrobić, kiedy zgubimy się podczas leśnej wyprawy oraz jak się zachować w kontakcie z dzikimi zwierzętami. Sala leśna to również doskonałe miejsce do budowania ekologicznej świadomości najmłodszych.

Po zakończonych zajęciach leśnych grupa udaje się do ukrytego pomieszczenia stanowiącego remizę z wyposażeniem i główną atrakcją – wozem strażackim. Zabawa kończąca całe spotkanie, symulująca wyjazd do pożaru, w który zaangażowani są również opiekunowie grupy, zawsze wzbudza największą radość.

W dwóch pozostałych modułach edukacyjnych, które może wybrać nauczyciel, tj. „Zabawy ruchowe” oraz „ABC pierwsza pomoc”, wykorzystywane są, w zależności od potrzeb, opisane powyżej poszczególne sekcje pomieszczeń.

Rekord 272 zajęć w 2022 r.

W ciągu roku szkolnego zajęcia odbywają się cztery dni w tygodniu, a w każdym dniu obsługiwanych jest od dwóch do trzech grup. W trakcie przerwy wakacyjnej lub zimowej często organizowane są spotkania, np. z grupami kolonistów. Zainteresowanie spotkaniami w lubuskim Ogniku jest tak duże, że w systemie udostępnionym zainteresowanym jednostkom oświatowym terminy rezerwowane są z blisko rocznym wyprzedzeniem.

Okres pandemii w latach 2020-2022 z wiadomych względów obniżył frekwencję, jednak udało się wrócić do obsługi obecnie średnio 11-12 tys. dzieci i 3-4 tys. osób dorosłych rocznie. W 2022 r. odbyło się rekordowo dużo zajęć, bo aż 272.

Zielonogórski Ognik funkcjonuje dzięki trzem funkcjonariuszom, którzy pracują rotacyjnie. Należy jednak zaznaczyć, że sala edukacyjna dla każdego z nich stanowi dodatkowy zakres codziennych obowiązków służbowych. Wykorzystanie stałej obsługi takich sal daje stabilność działania i spójność przekazu. Kiedy w realizację zajęć nie są zaangażowani strażacy pełniący w danym dniu służbę w JRG, nie ma ryzyka przerwania zajęć i pozostawienia grupy ze względu na wyjazd do zdarzenia.
Dzięki oddzieleniu jej pomieszczeń od budynków komendy Sala Ognik w Zielonej Górze ma dużą niezależność działania. Oferta różnych modułów zajęciowych oraz umiejętności prowadzących pozwalają elastycznie dostosować się do potrzeb konkretnego odbiorcy. Stali instruktorzy gwarantują stabilność prowadzenia zajęć i ich niezmienną jakość. Specjalny portal do rejestracji i zarządzania zajęciami zwiększa dostępność oferty.

Chęci i zapał w realizacji tego trudnego przedsięwzięcia biorą się z wielu czynników. Pierwszym z nich jest niezwykła energia małych gości. Dzieci potrafią dać wiele radości i siły do prowadzenia zajęć. Kolejnym ważnym motywatorem jest opinia opiekunów grup, nauczycieli czy dyrektorów jednostek oświatowych z całego województwa, którzy oceniają Ognik bardzo wysoko. Nie należy również zapominać o docenianiu pracy prowadzących zajęcia przez przełożonych – komendanta miejskiego, lubuskiego komendanta wojewódzkiego czy nawet komendanta głównego PSP.

Odpowiedzialność i przygotowanie

Prowadzenie zajęć dydaktycznych z dziećmi nie jest zadaniem dla każdego. Tutaj najważniejszą rolę odgrywa umiejętność przekazania wiedzy najmłodszym w sposób dla nich zrozumiały, ciekawy i prosty. Osoby prowadzące sale edukacyjne powinny mieć duże zasoby cierpliwości, wyrozumiałości i empatii. Niezwykle ważną cechą prowadzącego jest także zdolność zapanowania nad grupą dzieci, co pozwala na efektywne przeprowadzenie zajęć.   

Bardzo pomocne są kursy pedagogiczne, dające solidne podstawy. Przydają się także wszelkiego rodzaju spotkania ze specjalistami z zakresu edukacji. Takie spotkania realizowane są regularnie przez Komendę Wojewódzką PSP w Gorzowie Wielkopolskim. Dają one sporą wiedzę w zakresie szeroko rozumianej współpracy z dziećmi i dorosłymi, umożliwiają wymianę informacji w grupie osób prowadzących zajęcia w innych powiatach i województwach.

W listopadzie 2022 r. prowadzący zajęcia w zielonogórskiej sali edukacyjnej Ognik, mł. asp. Krystian Misiak, mł. asp. Leszek Wojciechowski oraz mł. asp. Maciej Solarek otrzymali podziękowania i dyplomy od komendanta głównego PSP gen. brygadiera Andrzeja Bartkowiaka – „za wzorową postawę i wysokie osiągnięcia w realizacji zadań służbowych w zakresie prewencji społecznej”. Takie wyróżnienie jest dużą motywacją do dalszej pracy na najwyższym poziomie.

Co na przyszłość

Prewencja społeczna PSP wydaje się być coraz bardziej dostrzegalną gałęzią struktury naszej formacji. Biorąc pod uwagę zakres realizowanych projektów oraz ich mnogość, należałoby zwrócić uwagę na braki etatowe specjalistów w tej młodej dziedzinie oraz ich formalne usytuowanie w strukturze organizacyjnej. Nie należy też zapominać o nakładach finansowych niezbędnych do utrzymania sal edukacyjnych i wynagrodzenia za pracę osób prowadzących zajęcia. Roczne koszty utrzymania zielonogórskiego Ognika to kilkadziesiąt tysięcy złotych.

W planach jest rozbudowanie oferty zajęć w Ogniku o dodatkowe moduły edukacyjne. Głównym odbiorcą nowych modułów w założeniu będą starsze dzieci i młodzież. Planowana jest także modernizacja sali w zakresie zasad działania, wyglądu i ergonomii pracy.

 st. kpt. Arkadiusz Kaniak jest rzecznikiem prasowym
lubuskiego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej