Konserwacja tryskaczy

Stałe urządzenia gaśnicze tryskaczowe to popularne rozwiązanie ochrony przeciwpożarowej obiektów. Nie bez powodu. Zaletą tryskaczy jest m.in. stosunkowo niski koszt ich instalacji i konserwacji.

Tryskacze stosuje się najczęściej w budynkach użyteczności publicznej, budynkach hotelowych, wielkokubaturowych obiektach handlowych (m.in. centrach handlowych) czy magazynach (np. wysokiego składowania) [1]. Zasada ich działania jest bardzo prosta. „Pod wpływem ciepła emitowanego z pożaru pęka ampułka lub topi się spoiwo zamka w tryskaczu, otwierając wypływ wody z przewodu ciśnieniowego. Na ogół otwiera się jeden, dwa, a sporadycznie trzy lub więcej tryskaczy. Wypływająca woda zrasza i gasi powierzchnie kilkunastu, rzadziej kilkudziesięciu metrów kwadratowych” [2]. To kolejny atut tych urządzeń - woda jest całkowicie bezpieczna, nie zawiera szkodliwych substancji, które mogłyby negatywnie oddziaływać na ludzi w trakcie gaszenia pożaru.

Wadą tego rozwiązania są duże straty powstające na skutek zalania - zwłaszcza w przypadku gaszenia pomieszczeń, w których znajduje się elektronika lub inne elementy wrażliwe na działanie wody, np. materiały papierowe.

Wymagania dotyczące badań tryskaczy

Normy na projektowanie, instalowanie i konserwację instalacji tryskaczowych określają, kto, w jaki sposób i jak często ma obowiązek przeprowadzać ich przeglądy oraz kiedy należy wykonać badania tryskaczy. Wiele instalacji stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych w Polsce powstało na podstawie normy PN-M 51540 z 1997 r., która wymaga, aby w ramach konserwacji instalacji co 10 lat przeprowadzane były badania podstawowych parametrów tryskaczy. Badania należy przeprowadzić na losowo pobranej próbce w uprawnionej jednostce badawczej. Powyższa norma nie precyzuje jednak, które z podstawowych parametrów należy sprawdzić. CNBOP-PIB, jako uprawniona do badań tryskaczy jednostka, zaleca, by badania przeprowadzać według aktualnego wydania normy PN-EN 12259-1.

Obowiązująca od 2004 r. norma PN-EN 12845 (obecnie wydanie z 2010 r.) Projektowanie instalowanie i konserwacja stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych zmienia podejście do badań tryskaczy. Załącznik K normy PN-EN 12845+A2:2010 zaleca przeprowadzenie badania po 25 latach użytkowania w instalacji urządzenia gaśniczego. Zostały w niej określone badania, które należy wykonać, by stwierdzić, czy tryskacze nadal mogą być użytkowane. Zbadać trzeba: działanie, temperaturę zadziałania, współczynnik K, czułość termiczną (współczynnik RTI badany w próbie zanurzeniowej, C badany w długotrwałej próbie liniowo wzrastającej temperatury). Norma PN-EN 12845 zaleca też sprawdzenie przeszkód w zraszaniu, czyli zweryfikowanie w obiekcie, czy zostały zachowane odległości pomiędzy rozpryskiwaczami tryskaczy, a składowanymi materiałami [3]. Sprawdzenia wykonuje się co kwartał (nie rzadziej niż co 13 tygodni). Zgodnie z normą PN-M 51540 takie sprawdzenia powinny być zaś wykonywane co miesiąc. Norma PN-EN 12845 rozszerza zakres czynności serwisowych i konserwacyjnych dla tryskaczy względem normy PN-M 51540. Zaleca sprawdzanie co kwartał (nie rzadziej niż co 13 tygodni) przeprowadzonych zmian budowlanych oraz ich wpływu na projekt urządzenia tryskaczowego. Co kwartał zalecane jest sprawdzenie tryskaczy pod kątem czystości. Tryskacze, na których stwierdzona zostanie obecność powłok innych niż lakiernicze, należy oczyścić, a te, które zostały pomalowane lub odkształcone - wymienić [4].

Kolejnym dokumentem, na podstawie którego projektuje się, instaluje i konserwuje stałe urządzenia gaśnicze tryskaczowe, jest niemiecki standard VdS CEA 4001 Urządzenia tryskaczowe. Wytyczne projektowania i instalowania. Określa on także wymagania dotyczące konserwacji stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych. Zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym standardzie badania tryskaczy wodnych należy przeprowadzać po 25 latach [5]. Dotyczy to instalacji projektowanych i nadzorowanych zgodnie z tym standardem.

Liczba próbek poddanych badaniom zależy od liczby tryskaczy zainstalowanych w obiekcie. Tabela przedstawia tę zależność podawaną przez VdS CEA 4001 i PN-EN 12845. Liczba wymaganych próbek w obu przypadkach jest taka sama. Jeżeli tryskacze są zainstalowane w kilku budynkach, należy pamiętać, że z każdego musi pochodzić co najmniej 20 tryskaczy.

Liczba próbek potrzebnych do badań według VdS CEA 4001 i normy PN-EN 12845

Zgodnie ze standardem VdS CEA 4001 podczas wyboru tryskaczy do badań należy zwrócić szczególną uwagę na tryskacze z sekcji najbardziej narażonych na uszkodzenia ze względu na panujące tam warunki środowiskowe.

Jeżeli badane tryskacze są wadliwe (liczba tryskaczy, które nie zadziałają > 2,5%, liczba tryskaczy, które wykazują pogorszenie działania > 25% lub suma tryskaczy wykazujących pogorszenie działania i niezadziałania > 25%), należy wdrożyć środki zaradcze. Standard VdS wymaga stałego nadzoru nad instalacją, co zmniejsza procent wadliwości próbek.

Stan tryskaczy po 10 latach

Ze względu na rolę, jaką odgrywa instalacja tryskaczowa w zapewnieniu bezpieczeństwa obiektu i przebywających w nim ludzi, niezmiernie ważne jest, by konserwacja była prowadzona w sposób właściwy i tak często, jak jest to wymagane. Instalacja, która zbyt długo pozostaje niekonserwowana, w sytuacji pożaru może nie zadziałać prawidłowo, ponieważ w przewodach rurowych osadza się kamień i inne naloty. Brak dbałości o instalację może również doprowadzić do uszkodzenia samych tryskaczy. Zdarza się, że dochodzi do uszkodzeń deflektora lub cieczy w ampułce, zaś osady mogą uniemożliwić zadziałanie tryskacza mimo pęknięcia ampułki. W czasie konserwacji należy zwracać szczególną uwagę także na tryskacze, które są pomalowane. Norma PN-EN 12845 wyraźnie podkreśla, że takie egzemplarze muszą zostać wymienione na nowe [6]. Jakiekolwiek powłoki mogą bowiem powodować opóźnienie zadziałania tryskacza lub całkowicie je uniemożliwiać.

CNBOP-PIB zaleca, by właściwości użytkowe tryskaczy w instalacjach stałych urządzeń gaśniczych wodnych sprawdzać co 10 lat. To dodatkowa okazja do wykonania starannego, dogłębnego przeglądu całej instalacji. Należy przy tym pamiętać, aby w trakcie prowadzenia czynności konserwacyjnych odpowiednio zabezpieczyć cały obiekt na wypadek pojawienia się pożaru.

Karolina Stegienko i Daria Kubis są pracownikami Zespołu Laboratoriów Technicznego Wyposażenia Straży Pożarnej i Technicznych Zabezpieczeń Przeciwpożarowych CNBOP-PIB w Józefowie

Przypisy
[1] Sowa T., Analiza porównawcza stałych urządzeń gaśniczych - część I, Bezpieczeństwo i technika pożarnicza, 1 (2010), s. 113-132.
[2]Zbrożek P., Prasuła J., Zagrożenia dla ludzi związane z działaniem stałych urządzeń gaśniczych (SUG), Bezpieczeństwo i technika pożarnicza, 2 (2010), s. 117-126.
[3] PN-EN 12845+A2:2010 Stałe urządzenia gaśnicze. Automatyczne urządzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja.
[4] Tamże.
[5]VdS CEA 4001 Urządzenia tryskaczowe wytyczne projektowania i instalowania.
[6] PN-EN 12845+A2:2010 Stałe urządzenia gaśnicze. Automatyczne urządzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja.

Data publikacji: maj 2015