Budynki inwentarskie (cz.2)

Budynki inwentarskie muszą spełniać określone prawem warunki. W poprzednim numerze omówiliśmy regulacje krajowe, tym razem przedstawię wymagania z zakresu ochrony przeciwpożarowej dla budynków rolniczych, w tym inwentarskich opracowane przez Europejski Związek Organizacji Ochrony Przeciwpożarowej. 

Zostały one ujęte w dokumencie pod nazwą Fire Protection in farm buildings; CFPA-E Guideline No 17:2015 F z 2015 r. Europejski Związek Organizacji Ochrony Przeciwpożarowej (CFPA-E) jest stowarzyszeniem organizacji krajowych w Europie, zajmującym się przede wszystkim ochroną przed pożarami, a także bezpieczeństwem
i higieną pracy, oraz bezpieczeństwem i ryzykiem związanym z zagrożeniami dla środowiska naturalnego i innymi zdarzeniami. W ramach swojej statutowej działalności organizacja ta opracowuje wspólne wytyczne w celu osiągnięcia podobnej interpretacji wymagań w krajach europejskich oraz przedstawienia przykładów akceptowalnych rozwiązań, koncepcji i modeli. Europejski Związek Organizacji Ochrony Przeciwpożarowej (CFPA-E) ma na celu ułatwienie i wsparcie działań w zakresie ochrony przeciwpożarowej w Europie.

Dokument został opracowany w celu racjonalnego gospodarowania inwentarzem żywym i aktywami w rolnictwie. Wskazuje wiele ważnych obszarów działań i odpowiednich środków, które mają zastosowanie ogólne.

Wytyczne CFPA-E

Wymagania zostały podzielone na rozdziały, dotyczące m.in. zapewnienia odpowiednich warunków ewakuacji (zarówno dla ludzi, jak i inwentarza), podziału obiektu na strefy pożarowe, wyposażenia w wymagane instalacje i urządzenia, przygotowania terenu do działań gaśniczych. W dokumencie tym skupiono się również na zagadnieniach związanych
z użytkowaniem tego typu obiektów i zarządzaniem nimi, w celu zminimalizowania ryzyka powstania pożaru.

Wytyczne CFPA wskazują, że budynek musi być tak skonstruowany, aby zapobiec powstaniu pożaru, ograniczeniu rozprzestrzeniania się ognia i dymu. W tym celu opracowano standard, który zakłada podział obiektów na strefy pożarowe, z zastrzeżeniem, że klasa odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego powinna być nie mniejsza niż 60 min. Ściany i podłogi o konstrukcji ognioodpornej, które oddzielają warsztaty, kotłownie lub podobne pomieszczenia, w których prowadzone są prace mogące spowodować zagrożenie pożarowe, powinny zapobiegać rozprzestrzenianiu się ognia przez co najmniej 60 min. Kanały wentylacyjne, drzwi, transportery paszy, otwory technologiczne i serwisowe przechodzące przez elementy oddzielenia przeciwpożarowego powinny zostać zabezpieczone do uzyskania klasy odporności ogniowej elementu, przez który są prowadzone.

Aby uniknąć rozprzestrzeniania się ognia między dwoma lub większą liczbą budynków, dachy budynków powinny być wykonane z niepalnych materiałów, a czerpnie powietrza do wentylacji budynków inwentarskich nie mogą być lokalizowane w pobliżu budynków o zwiększonym zagrożeniu pożarowym oraz w pobliżu elementów oddzielenia przeciwpożarowego.

Budynki gospodarcze położone bliżej niż 15 m od siebie muszą być tak zaprojektowane, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się pożaru między budynkami przez 60 m. W tym przypadku materiały palne należy przechowywać w odległości co najmniej 15 m od budynków. Jako ograniczenie ryzyka rozprzestrzeniania ognia i dymu, można rozważyć zainstalowanie otworów wentylacyjnych w dachach budynków. Powinny być one rozmieszczone jak najbliżej grzbietów dachów.

Ewakuacja ludzi i inwentarza

Właściwe rozwiązania ochrony przeciwpożarowej powinny również zapewnić odpowiednie warunki ewakuacji dla ludzi i zwierząt.

Ewakuacja ludzi winna być tak zaprojektowana, aby zapewnić z pomieszczeń co najmniej dwa niezależne kierunki ewakuacji. Dopuszczalna długość drogi ewakuacyjnej nie może przekraczać 30 m. Jeśli pomieszczenia mają więcej niż jedno piętro, wymóg dotyczy każdego piętra. Jedną z dróg ewakuacyjnych dla ludzi może być okno lub właz, pod warunkiem, że sposób ewakuacji uznany będzie za bezpieczny. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie warunków ewakuacji na drogach ewakuacyjnych w pomieszczeniach użytkowanych w ciągu nocy i w suszarniach lub stodołach służących do przechowywania słomy. Dla małych pomieszczeń na parterze wymaga się tylko jednej drogi ewakuacyjnej, pod warunkiem, że pomieszczenie to nie jest przeznaczone dla zwierząt, a ewakuacja może odbywać się bezpośrednio na zewnątrz.

Rozpatrując ewakuację inwentarza, należy uwzględniać szereg czynników. Drzwi ewakuacyjne dla zwierząt powinny być lokalizowane po przeciwnych stronach budynku. Na drodze ewakuacyjnej do pokonania różnicy wysokości zamiast schodów zaleca się stosowanie pochylni, uwzględniając przy tym ryzyko poślizgu). Ważne, aby wyjścia z budynków (szczególnie te zwykle użytkowane przez zwierzęta) były w miarę możliwości oddalone od potencjalnych zagrożeń pożarowych, a drogi ewakuacyjne zaprojektowane tak, aby cały inwentarz opuścił zagrożony budynek w ciągu 60 min. Równie istotne jest, aby drzwi ewakuacyjne otwierały się na zewnątrz lub rozsuwały na boki; w celu umożliwienia przemieszczania się dwóch zwierząt obok siebie należy zapewnić wolną przestrzeń ruchu o szerokości 1,6 m dla krów i koni oraz 1,0 m dla świń i owiec.

Dopuszcza się prowadzenie drugiej drogi ewakuacyjnej przez inne pomieszczenie, jeżeli pierwsza droga prowadzi bezpośrednio na zewnątrz. Wyjścia awaryjne nie mogą być blokowane, a zimą powinny być wolne od śniegu.

Po opuszczeniu zagrożonego budynku zwierzęta należy trzymać daleko od miejsca pożaru. Najlepszym sposobem jest wygrodzone miejsce, w którym mogą swobodnie biegać.

Urządzenia i instalacje

Wytyczne CFPA przewidują, że budynki rolne wyposażone będą we własny łatwo dostępny sprzęt gaśniczy, rozmieszczony w pomieszczeniach stanowiących zagrożenie pożarowe lub w pobliżu tych pomieszczeń. Sprzęt gaśniczy w rozumieniu niniejszego dokumentu oznacza hydrant wewnętrzny na zwijadle z nawodnioną instalacją wodociągową (montowany wyłącznie w pomieszczeniach bez możliwości zamarzania) oraz gaśnice proszkowe. Odległość do sprzętu gaśniczego w budynku, w którym występuje zagrożenie pożarowe, nie powinna przekraczać 15 m. Należy zwrócić uwagę, aby wąż gaśniczy stanowiący wyposażenie hydrantu być tak długi, aby mógł dotrzeć do każdego miejsca, w którym może powstać pożar. W dużych budynkach inwentarskich dopuszcza się możliwość zastosowania kilku węży. Zaleca się stosowanie gaśnic klasy 34A 233B C lub wyższej, zawierających nie mniej niż 6 kg środka gaśniczego.

Zgodnie z wytycznymi budynki inwentarskie należy wyposażać również w instalację elektryczną i odgromową, wykonaną i konserwowaną przez wykwalifikowanego specjalistę.

Szczególną uwagę zwraca fakt, że jednym z urządzeń sugerowanych przez organizację CFPA jest automatyczny system alarmowania, poprzedzony wczesną detekcją pożaru. Oprócz wykrycia pożaru jego podstawową rolą ma być alarmowanie pracowników gospodarstwa oraz przygotowanie terenu do czasu przybycia jednostek straży pożarnej.

W celu zapewnienia odpowiedniej ochrony przeciwpożarowej w gospodarstwach rolnych niezbędne jest zapewnienie zwykle dużej ilości wody. Wymagana ilość wody powinna być konsultowana z właściwymi władzami lokalnymi. Według wytycznych CFPA dopuszcza się jako źródło wody do gaszenia pożarów stawy przeciwpożarowe, jeziora lub pobliskie rzeki.

Wymagania  z zakresu ochrony przeciwpożarowej stawiane budynkom inwentarskim powodują, że proces projektowania takiej zabudowy warto poprzedzić dokładną analizą. Wielość czynników mających wpływ na określenie wymagań dla danego obiektu (powierzchnia, wysokość, liczba kondygnacji, rodzaj inwentarza, występowanie obiektów powiązanych itd.) powoduje że zadanie to powinno być wieloetapowe. Ostateczny cel, na który powinno zwracać się uwagę przy  projektowaniu budynku inwentarskiego, musi opierać się na utrzymaniu walorów użytkowych i funkcjonalnych budynku, z zapewnieniem odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego inwentarza i przebywających w nim użytkowników.

Jednak nawet najlepsze przepisy nie zastąpią roli czynnika ludzkiego. Dlatego też dobrą praktyką powinno być uświadamianie użytkowników (rolników) w kwestiach odpowiedzialności za właściwą ochronę przeciwpożarową. W tym przypadku, szczególnie w dużych farmach lub przedsiębiorstwach rolnych, zasadne mogłoby być przeprowadzanie szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej dostosowane do zagrożeń, które mogą występować w tych gospodarstwach.

Literatura

1. Rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2015 r., poz. 1422).
2. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719).
3. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU nr 124, poz. 1030).
4. Rozporządzenie ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej z dnia 7 października 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (t.j. DzU z 2014 r., poz. 81).
5. Fire Protection in farm buildings; CFPA-E Guideline No 17:2015 F.
6. Mariusz Pecio, Analiza zagrożeń i wymagań ochrony przeciwpożarowej budynków inwentarskich, „Problemy Inżynierii Rolniczej” 2016 (IV-VI): z. 2 (92).
7. Jolanta A. Prusiel, Andrzej Łapko, Ocena zagrożeń eksplozją pyłów w silosach w świetle norm europejskich, XXV Konferencja Naukowo-Techniczna, Międzyzdroje, 24-27 maja 2011 Awarie Budowlane 2011,
8.  www.kgpsp.gov.pl.
9. http://cfpa-e.eu/.
10. http://wawromet.pl/a,dqbe.
11. http://kcek-srem.pl/technologie/charakterystyka-budynkow-inwentarskich/cyf_nbye.

Karol Mojski jest starszym specjalistą w Biurze Rozpoznawania Zagrożeń KG PSP

listopad 2017