Zasady 21: idzie nowe

Od lipca obowiązują nowe zasady organizacji ratownictwa medycznego w KSRG. Ich zmiana była konieczna, by sprostać wyzwaniom, które stoją przed ratownictwem medycznym w straży pożarnej, a także uwzględniać zapisy międzynarodowych wytycznych resuscytacji (ERC, ITLS).

Dokument został podpisany przez komendanta głównego PSP 30 czerwca. Jest on efektem pracy zespołu zadaniowego komendanta głównego PSP. Na potrzeby niniejszej publikacji posługujemy się skrótowymi nazwami zasad - „zasady 13” (odwołując się do zasad z 2013 r.) i „zasady 21” (z myślą o tych po nowelizacji z 2021 r.).

Najważniejsza zmiana w „zasadach 21” polega na wprowadzeniu do organizacji ratownictwa medycznego w KSRG dwóch poziomów, a co za tym idzie, odejściu od poprzednich poziomów gotowości operacyjnej A, B i C:

• poziom podstawowy - realizowany przez wszystkie jednostki ratowniczo-gaśnicze Państwowej Straży Pożarnej (JRG PSP), a także przez inne jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne podmioty deklarujące w gotowości operacyjnej zdolność do realizacji zadań według ich możliwości organizacyjno-sprzętowych i wyszkolenia - zakres kwalifikowanej pierwszej pomocy,
• poziom zaawansowany - realizowany przez JRG PSP, a także przez inne jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne podmioty deklarujące w gotowości operacyjnej zdolność do wykonywania świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe według ich możliwości organizacyjno-sprzętowych i wyszkolenia - zakres świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe.

Nowo zdefiniowane poziomy realizacji ratownictwa medycznego w KSRG obrazuje rys. 1.

Poziom zaawansowany wprowadzono, by umożliwić wykonywanie przez ratownika medycznego realizującego zadania zawodowe w jednostkach ochrony przeciwpożarowej czynności ratowniczych wobec osób będących w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Jest to zgodne z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie wykazu świadczeń zdrowotnych, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego w ramach zadań Policji, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej oraz Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2019 r. poz. 472).

Dokument podzielony został na dwie części: pierwsza opisuje poziom podstawowy, druga zaawansowany, co warto podkreślić - nieobligatoryjny. Komendant powiatowy lub miejski bez problemu znajdzie w „Zasadach” interesujące go treści. Jeśli zdecyduje się wprowadzić poziom zaawansowany ratownictwa medycznego w podlegającej mu jednostce, odpowiednie rozdziały wskażą krok po kroku, co powinien w tym celu zrobić.

Poziomy ratownictwa medycznego w KSRG

Kolejne rozdziały „zasad 21” opisują szczegółowo standard gotowości operacyjnej jednostek KSRG na poziomie podstawowym (tabela 1) i zaawansowanym (tabela 2). Należy dodać, że w „zasadach 13” - standard gotowości podzielony był na poziomy A, B, C. Ponadto zwiększono m.in. liczbę obowiązkowych AED w wyposażeniu jednostek ochrony przeciwpożarowej, co przejrzyście obrazują tabele 1 i 2.

Jak widać, na poziomie zaawansowanym pojawił się nowy rodzaj sprzętu - plecak ratownika medycznego. Stanowi on uzupełnienie zestawu ratownictwa medycznego R1 i służy do realizacji świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe - oznacza to, że może być wykorzystywany tylko przez strażaka wykonującego zawód medyczny. Co więcej, jeśli komendant powiatowy lub miejski uzna, że dysponuje odpowiednią liczbą ratowników medycznych w służbie, podległy mu rejon operacyjny wykazuje zapotrzebowanie na rozszerzenie ratownictwa medycznego (na tym terenie występują zakłady zwiększonego ryzyka i zakłady dużego ryzyka, szlaki komunikacyjne o znacznym natężeniu ruchu), może zapewnić pojazd spełniający wymagania normy PN-EN, czyli ambulansu. Nie oznacza to jednak, że jednostki ochrony przeciwpożarowej z poziomem zaawansowanym będą zastępowały PRM.

Ponadto dla poziomów gotowości operacyjnej rozdziały 5 i 6 definiują:

• zakres zadań ratownictwa medycznego na poziomie podstawowym i zaawansowanym;
• wymagania kwalifikacyjne strażaków ratowników (poziom podstawowy),
• standard wyposażenia jednostki w sprzęt do ratownictwa medycznego (według „zasad 21” poziom podstawowy dla JRG PSP jest obowiązkowy, w „zasadach 13” był zalecany,
• wymagania kwalifikacyjne strażaków ratowników medycznych (poziom zaawansowany),
• doskonalenie zawodowe strażaków wykonujących zawód medyczny (poziom zaawansowany) - komendant powiatowy lub miejski ma obowiązek jego zapewnienia.

GRMed i mobilne bazy sprzętu

Kolejną ciekawostką jest zdefiniowanie grup ratownictwa medycznego (GRMed). Mają to być grupy interwencyjne, co warte zauważenia - tworzone doraźnie na potrzeby działań ratowniczych, ćwiczeń i szkoleń. W skład GRMed mogą wchodzić ratownicy medyczni z komend danego województwa, a w ich wyposażeniu muszą znaleźć się plecaki ratownika medycznego oraz ewentualnie ambulans i przyczepka medyczna.

W części 7 opisane zostały mobilne bazy sprzętu medycznego tworzone na potrzeby organizacji działań ratowniczych w przypadku zdarzeń masowych i mnogich. Dowiadujemy się, jak wygląda ich rozmieszczenie, wyposażenie, odpowiedzialność i gotowość operacyjna. Ten rozdział jest nowo dodaną treścią w porównaniu do „zasad 13”, podobnie jak rozdział 8 odnoszący się do międzynarodowych działań ratowniczych.  

Najważniejsze zmiany

Podsumowując, kluczowe modyfikacje w „zasadach 21” w porównaniu do „zasad 13” to wprowadzenie poziomu podstawowego - obligatoryjnego dla wszystkich jednostek organizacyjnych KSRG, poziomu zaawansowanego (dobrowolnego), a także obowiązku doskonalenia zawodowego dla koordynatorów ratownictwa medycznego na każdym szczeblu jednostki organizacyjnej PSP oraz możliwości powołania grup ratownictwa medycznego GRMed.

Zmiany dotyczą też załączników do „zasad 21”, w tym wyposażenia zestawów ratownictwa medycznego R1. Obowiązkowo każda jednostka organizacyjna PSP musi dysponować butlą z tlenem o pojemności 10 l i zestawem do tlenoterapii masowej. Zgodnie z „zasadami 13” nie było to konieczne (jedynie zalecane dla poziomu A i B). Ponadto z wyposażenia zestawów R1 usunięty został jednorazowy detektor dwutlenku węgla (CO₂)  we wydychanym powietrzu. Dodano również m.in. pulsoksymetr, pas do stabilizacji miednicy czy opatrunek hemostatyczny.

Warto zapoznać się z pełną treścią „Zasad…” wraz z załącznikami. Pliki dostępne są na stronie https://www.gov.pl/web/kgpsp/wykaz-wazniejszych-zasad-obowiazujacych-w-ksrg.

Na zakończenie, odnosząc się do pytań wielokrotnie zadawanych przez strażaków przystępujących do recertyfikacji kpp, należy wspomnieć, że zespół zadaniowy ds. aktualizacji „Zasad…” nie miał kompetencji, by zmienić treść pytań testowych na egzamin z kpp - ich liczba i treść zależy od Centrum Egzaminów Medycznych (CEM) w Łodzi. Zespół pracował tylko nad kwestią organizacji ratownictwa medycznego w KSRG i treścią niektórych załączników.

kpt. dr inż. Marcin Glinka pełni służbę w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa,
ogn. dr Łukasz Dudziński jest instruktorem ratownictwa medycznego w JRG 1 KM PSP w Lublinie