Wielkopolskie praktyki

W październiku 2023 r. wielkopolski komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej zatwierdził „Zbiór dobrych praktyk w zakresie zarządzania powietrzem strażaków w sprzęcie izolującym drogi oddechowe podczas prowadzenia działań gaśniczych w strefie zadymienia”. Dokument ten to efekt prac zespołu zadaniowego, w skład którego weszli funkcjonariusze Komendy Wojewódzkiej PSP w Poznaniu oraz przedstawiciele komend powiatowych i miejskich z terenu województwa wielkopolskiego.

Dokument ten to efekt rocznej pracy zespołu, choć de facto jest zwieńczeniem wieloletniej drogi ku poprawie bezpieczeństwa strażaków podczas pracy w sprzęcie ODO. Wróćmy zatem do 2018 r. 

Pierwszy sygnał

To właśnie wtedy, na grudniowej naradzie pionu operacyjno-szkoleniowego, w nawiązaniu do tragicznego pożaru w Białymstoku (zginęło dwóch strażaków) zobowiązano komendantów powiatowych/miejskich do m.in. wprowadzenia rozwiązań organizacyjnych i sprzętowych pozwalających na kontrolę czasu pracy strażaków w aparatach ochrony dróg oddechowych podczas prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych. Zwrócono również uwagę na zastosowanie sygnalizatora akustycznego podczas działań. Zalecono opuszczanie strefy zagrożenia przed jego uruchomieniem, z zachowaniem nienaruszalnej rezerwy powietrza, przeznaczonej do wykorzystania w niebezpiecznej sytuacji.

Rozwiązania organizacyjne i sprzętowe dotyczące zarządzania powietrzem przez kolejne lata przybierały różnorakie formy – od wykorzystania tablic suchościeralnych, przez notesy dowódców, notatki na karoserii pojazdów po częsty brak zrozumienia zasadności tych rozwiązań. A przecież są one uwarunkowane literą prawa, przede wszystkim odpowiedzialnością za zdrowie i życie strażaków.

Punkt zwrotny

Rok 2022 okazał się przełomowy. Wnioski zespołu inspekcyjnego wielkopolskiego komendanta wojewódzkiego, sygnały z kraju oraz liczne dyskusje z doświadczonymi strażakami sprawiły, że uznano za zasadne ujednolicenie sposobu i narzędzi w zarządzaniu powietrzem podczas działań strażaków Państwowej Straży Pożarnej, a co ważne – również strażaków ochotników. Nierzadko to właśnie oni stanowią pierwsze siły na miejscu zdarzenia i procentową większość uczestników działań. Nie chcąc wyważać otwartych drzwi, postanowiono przyjrzeć się systemom już funkcjonującym. W tym celu grupa funkcjonariuszy wzięła udział w szkoleniu w ramach projektu „Planuj, zarządzaj, monitoruj” Fundacji cfbt.pl. Kontakt roboczy z przedstawicielami Komendy Wojewódzkiej PSP w Krakowie dał solidną porcję informacji, doświadczeń i wniosków zgromadzonych na potrzeby projektu „Powietrze dla rot”, a książka „Zarządzanie powietrzem w działaniach straży pożarnej” Michała Baranowskiego rozwiała liczne wątpliwości i właściwie ukierunkowała dalsze prace. Wszystko to stanowiło ogromne wsparcie w procesie tworzenia Wielkopolskiego Systemu Zarządzania Powietrzem (WSZP). Zespół podjął rękawicę, ale to tylko małe grono – dlaczego nie zapytać reszty?

Analiza

Zdecydowano się zatem przeprowadzić anonimową ankietę w gronie dowódców wielkopolskich jednostek ratowniczo-gaśniczych wraz z opisową analizą dotychczasowych rozwiązań. Pytano o to, kto odpowiada za zarządzanie powietrzem, za pomocą jakich narzędzi oraz o problemy w realizacji tejże czynności. Blisko 300 odpowiedzi dało jasny ogląd sytuacji. 38% strażaków przyznało, że zdarzyło im się podczas akcji nie wiedzieć, ilu ratowników jest zaangażowanych w działania bezpośrednie, a aż 6 na 10 ankietowanych nie było świadomych czasu ich pracy oraz stanu powietrza. Stwierdzono również rozbieżności w stosowanych narzędziach. Na podstawie zebranych odpowiedzi określone zostały cele – opracowanie jednolitego, prostego systemu zarządzania powietrzem, eliminację „gwizdka” ze strefy działań, wypracowanie kultury pracy w sprzęcie izolującym drogi oddechowe oraz wzór narzędzi. Narzędzi, które nie szkodą, a pomagają.

Dalsze prace

Przez kilka następnych miesięcy organizowano spotkania i wideokonferencje zespołu, nieustannie testując wypracowane rozwiązania. Ustalono, iż produktem końcowym prac będą tablice pomiarowe w dwóch wersjach:

• kieszonkowej – będącej zawsze pod ręką (w kieszeni dowódcy), przeznaczonej do nadzorowania jednoczesnej pracy dwóch rot oraz roty RIT;
• stanowiskowej – umożliwiającej nadzór nad pracą czterech rot oraz roty RIT.

Efekty prac zespołu poddano analizie wśród strażaków wielkopolskich jednostek. Równocześnie wypracowane dobre praktyki testowane były w trakcie szkoleń z zakresu gaszenia pożarów wewnętrznych realizowanych przez Ośrodek Szkolenia KW PSP Poznań, na warsztatach, w procesie doskonalenia zawodowego strażaków PSP, a także podczas różnorakich przedsięwzięć szkoleniowych skierowanych do strażaków ochotników. To pozwoliło na zebranie licznych uwag, wniosków i spostrzeżeń oraz wyklarowanie ostatecznego kształtu systemu i wzoru tablic pomiarowych dostosowanych do potrzeb odbiorców końcowych. Na bazie wypracowanych rozwiązań powstała również aplikacja Air Zone Control (rozwiązanie komercyjne), automatyzująca proces.

Jak działa system?

System bazuje na dwóch podstawowych informacjach – ciśnieniu w butli oraz czasie (astronomicznym) wejścia do działań. Dotarcie ratowników do tzw. punktu pracy pozwala na określenie prognozowanego ciśnienia wycofania – najniższej wartości ciśnienia w butli, która pozwoli strażakowi na bezpieczny powrót bez naruszania rezerwy powietrza, zgodnie z zasadą eliminacji „gwizdka” ze strefy działań. Jako punkt pracy określa się moment, w którym ratownicy doszli do miejsca docelowego i podejmują pracę, np. rozpoczynają natarcie na mieszkanie objęte pożarem. WSZP uwzględnia również wariant, kiedy strażacy nie osiągają punktu pracy, np. w przypadku przeszukiwania zadymionej hali w poszukiwaniu osób poszkodowanych. Wtedy tabela pomiarowa lub kilka prostych obliczeń daje informację o prognozowanym ciśnieniu wycofania. Atutem systemu jest, że czynność ta może zostać prowadzona przez osoby znajdujące się na zewnątrz (KDR lub wyznaczony przez niego strażak), jak i samych ratowników, których prognozowanie dotyczy. Ponadto wypełnienie tabeli pomiarowej rozwiązuje problem braku wiedzy na temat liczby strażaków prowadzących działania w strefie niebezpiecznej. Dalsze kroki zakładają regularne kontrole stanu powietrza w odstępach 5-10 min.

Założenia końcowe

Choć zatwierdzenie „Zbioru dobrych praktyk…” kończy prace zespołu, nadal trwa wdrażanie oraz udoskonalanie systemu, jako jednego z pierwszych kroków podjętych w celu zwiększenia poziomu bezpieczeństwa strażaków podczas działań gaśniczych w strefie zadymienia. Konieczne jest wypracowanie standardów sprzętowych oraz organizacyjnych w zakresie konfiguracji i funkcjonowania rot asekuracyjnych. Tematyka zarządzania powietrzem na stałe zagościła w procesie doskonalenia zawodowego. Dowódcy zostali doposażeni w kieszonkowe tablice pomiarowe, a samochody ratowniczo-gaśnicze w stanowiskowe wersje systemu. W ostatnich tygodniach przeprowadzono liczne szkolenia dla druhów OSP z zakresu zarządzania powietrzem, które spotkały się z pozytywnym odzewem. Wszystko po to, aby KDR nie tylko wywiązał się z ustawowych obowiązków, ale przede wszystkim miał możliwość bezpośredniego zadbania o bezpieczeństwo każdego z uczestników działań.

mł. kpt. Waldemar Wielgosz pełni służbę w Wydziale Planowania Operacyjnego
Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu

Więcej o Wielkopolskim Systemie Zarządzania Powietrzem oraz dokumenty i wzory tablic pomiarowych do pobrania