W czasie wojny i pokoju

W obliczu wojny w Ukrainie pojawia się wiele pytań, np. w jakim stopniu jednostki ochrony przeciwpożarowej w Polsce są przygotowane do działań ratowniczych w strefie bezpośrednich działań wojennych? Ta i jeszcze wiele innych kwestii rozważanych przez kierownictwo Komendy Powiatowej PSP w Kluczborku pozwoliło opracować koncepcję I Międzynarodowej Konferencji Kierujących Działaniami Ratowniczymi w czasie wojny i pokoju.

Ekstremalne zjawiska pogodowe, które dotykają Europę w ostatnim czasie, konflikt zbrojny za naszą wschodnią granicą oraz szereg działań ratowniczych na terenie kraju skłoniły do refleksji i wnikliwej analizy procesu organizacji kierowania działaniem ratowniczym. Dziś w wyniku ciężkiej pracy kilku pokoleń strażaków jesteśmy jako formacja przygotowani do przeciwdziałania najróżniejszym zagrożeniom. Mamy szereg zasad, procedur, a wyposażenie straży pożarnych osiągnęło światowy poziom. Niejednokrotnie udowodniliśmy swój profesjonalizm podczas działań ratowniczych w kraju, Europie i na świecie.

Aby umożliwić wymianę naukowych i praktycznych doświadczeń w zakresie identyfikacji, analizy i oceny działań podejmowanych przez kierujących działaniami ratowniczymi, zorganizowana została I Międzynarodowa Konferencja Kierujących Działaniami Ratowniczymi w Czasie Wojny i Pokoju. Odbyła się w dniach 6-7 marca na terenie Hali Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kluczborku (województwo opolskie). Jej celem było pokazanie, jak strażacy innych państw przygotowani są do działań, ale przede wszystkim, jak strażacy ukraińscy, na podstawie swojego doświadczenia, przemodelowali ochronę przeciwpożarową.

Poruszane tematy

Uroczystego otwarcia konferencji dokonał nadbryg. Paweł Kielar, opolski komendant wojewódzki PSP. Wygłoszone zostały dwa wykłady wprowadzające.

Pierwszy wykład, pt. „Prakseologiczne aspekty zjawiska wojny i ich wpływ na bezpieczeństwo wewnętrzne na podstawie konfliktu Ukraina – Rosja”, wygłosił dr hab. inż. Konrad Malasiewicz, prof. Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Drugi wykład, pt. „Kierunki rozwoju ochrony przeciwpożarowej pod kątem kierowania działaniami ratowniczymi”, przedstawił mł. bryg. Rafał Sołowin z Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa Komendy Głównej PSP.

Po wykładach rozpoczęły się sesje tematyczne:

• Formy przygotowania zawodowego kierujących działaniami ratowniczymi.
• Współpraca Wojska, Policji oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego z jednostkami ochrony przeciwpożarowej w czasie wojny.
• Założenia ochrony ludności i obrony cywilnej w kontekście zadań dla kierującego działaniem ratowniczym.
• Działania międzynarodowe Państwowej Straży Pożarnej.
• Innowacyjne formy wsparcia kierującego działaniem ratowniczym.

 Drugiego dnia konferencji z wyjątkowym wykładem pt. „Współpraca służb ratowniczych ze środkami masowego przekazu podczas konfliktu zbrojnego”  wystąpiła ppłk Chrystyna Percowycz, naczelnik Referatu Relacji ze Środkami Masowego Przekazu oraz Pracy ze Społecznością Głównego Urzędu Służby Państwowej Ukrainy ds. Sytuacji Nadzwyczajnych w Obwodzie Iwano-Frankiwsk. Pani pułkownik przedstawiła wiele ciekawych elementów związanych z jej codzienną pracą. Zaprezentowała też poruszający film z działań ratowniczych podczas konfliktu zbrojnego. Pokazał on codzienną rzeczywistość strażaków w Ukrainie, a także ogrom tragedii, która rozgrywa się tam każdego dnia.

W konferencji wzięło udział 368 osób z całego kraju. Byli to główne funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej, strażacy ratownicy ochotniczych straży pożarnych oraz przedstawiciele środowiska samorządowego, tj. starostowie, burmistrzowie, wójtowie i pracownicy urzędów gmin odpowiedzialni za obszar zarządzania kryzysowego, ochrony ludności i obrony cywilnej.

Główne wnioski płynące z konferencji

Przedstawione referaty były niezwykle ciekawe i dotykały najważniejszych kwestii związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi w czasie wojny i pokoju. Ważnym elementem każdej konferencji są wnioski, których i tym razem nie zabrakło. Dzięki doświadczeniom wojennym naszych kolegów strażaków z Ukrainy oraz analizie funkcjonowania strażaków z Niemiec i Republiki Czeskiej zebraliśmy kilka najważniejszych dla nas spostrzeżeń:

• Konieczne jest rozpoczęcie dyskusji na temat zmian legislacyjnych w obszarze definicji kierowania działaniami ratowniczymi, dowódcy odcinka bojowego, rozkazu czy też polecenia służbowego w czasie wojny i pokoju.
• W ramach doskonalenia zawodowego kadry dowódczej PSP należy zwiększyć nacisk na właściwe stosowanie uprawnień kierującego działaniem ratowniczym i jego prerogatyw władczych.
• Konieczne jest rozpoczęcie dyskusji na temat form zabezpieczania ratowników i prowadzenia działań ratowniczych podczas ewentualnego konfliktu zbrojnego.
• Należy rozpocząć dyskusję na temat współpracy służb z wojskiem podczas konfliktu zbrojnego. Z doświadczenia strażaków z Ukrainy dowiedzieliśmy się, jak ważna jest koordynacja operacji wojskowych i równolegle prowadzonych działań ratowniczych.
• Strażacy ukraińscy nie korzystają dziś już z łączności komórkowej, gdyż pozwala ona na ich lokalizację przez wroga i zwiększa ryzyko dla ratowników. Dlatego należy zintensyfikować działania zmierzające do zbudowania skutecznej łączności cyfrowej pomiędzy służbami w Polsce.
• Drony stanowią ogromne wsparcie kierującego działaniem ratowniczym. Należy rozważyć możliwość wyposażenia w nie samochodów przeznaczonych dla oficerów operacyjnych w każdej z komend na terenie kraju. Dowódca interwencyjny czy też taktyczny dysponujący w pierwszej fazie działań ratowniczych bezzałogowym statkiem powietrznym może dokonać szczegółowego rozpoznania terenu i skuteczniej realizować działania.
• Odwody operacyjne powoływane w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, które można dysponować w dowolne miejsce na terenie kraju stanowią istotny element ratowniczy podczas sytuacji nadzwyczajnej. Rozwiązanie przyjęte w Polsce jest wyjątkowe w skali Europy, dlatego w dalszym ciągu należy doskonalić cały proces dysponowania, organizowania i prowadzenia działań ratowniczych z wykorzystaniem odwodów operacyjnych.
• Komunikacja ze społeczeństwem stanowi jeden z kluczowych elementów podczas sytuacji nadzwyczajnych, dlatego w dalszym ciągu należy doskonalić umiejętności rzeczników prasowych i oficerów prasowych PSP. Dodatkowo należy rozważyć przygotowanie cyklu szkoleń ze strażakami z Ukrainy odpowiedzialnymi za przekaz medialny w zakresie właściwego budowania komunikatów prasowych podczas wojny.
• Należy rozważyć przygotowanie szkoleń z zakresu jazdy pojazdami pożarniczymi w porze nocnej bez oświetlenia, z wykorzystaniem wyłącznie kamer termowizyjnych i noktowizji. Strona ukraińska wyraźnie podkreślała, że najtrudniejsze działania prowadzone są nocą, a stosowanie oświetlenia zwiększało zagrożenie dla udających się na miejsce zdarzenia ratowników.
• Tworząc procedury czy też zasady prowadzenia działań ratowniczych podczas konfliktu zbrojnego, należy rozważyć przyjęcie rozwiązań ukraińskich – po ataku rakietowym w celu rozpoznania liczby poszkodowanych oraz zniszczeń wysyłani są wyłącznie dwaj oficerowie straży pożarnej. Dopiero po rozpoznaniu i zyskaniu pewności o braku ataku wtórnego wprowadza się kolejne siły i środki służb ratowniczych.
• Ze względu na doświadczenia strony ukraińskiej należy rozważyć:
  • wyposażenie straży pożarnej w koparki i koparko-ładowarki, które wykorzystywane są do uprzątania dróg dojazdowych po ataku rakietowym (w promieniu do 500 m od miejsca wybuchu znajduje się bardzo dużo elementów stalowych uniemożliwiających przejazd pojazdów pożarniczych), wykonywania wykopów oraz spiętrzeń wody na ciekach do celów gaśniczych,
  • wyposażenie strażaków w apteczki indywidualne,
  • wyposażenie pojazdów pożarniczych w urządzenia do zakłócania pracy dronów, by te nie mogły zbliżyć się do pojazdu straży pożarnej. To rozwiązanie zwiększa bezpieczeństwo strażaków podczas działań ratowniczych w strefie bezpośrednich działań wojennych, ale może zostać wykorzystane także w czasie pokoju.
• Właściwe przygotowanie się do sytuacji nadzwyczajnych wymaga dalszego zacieśniania współpracy służb na poziomie lokalnym, wojewódzkim i krajowym przez wspólną organizację konferencji, szkoleń i ćwiczeń.
• Goście i uczestnicy I Międzynarodowej Konferencji Kierujących Działaniami Ratowniczymi w Czasie Wojny i Pokoju jednoznacznie wskazali na potrzebę kontynuowania takiej formy wymiany doświadczeń między strażakami sąsiednich państw.

I Międzynarodowa Konferencja Kierujących Działaniami Ratowniczymi w czasie wojny i pokoju zgodnie z założeniami nie miała rozwiązać wszystkich problemów i odpowiedzieć na każde pytanie. Stała się platformą do wymiany doświadczeń strażaków z różnych krajów. Organizatorzy są przekonani, że taka  forma spotkania rozpocznie dużo szerszą dyskusję na temat przygotowania kierujących działaniami ratowniczymi do realizacji działań w trakcie potencjalnego konfliktu zbrojnego.

Doskonałym podsumowaniem konferencji są słowa marszałka Józefa Piłsudskiego zacytowane przez dr. hab. inż. K. Malasiewicza w jego wystąpieniu: „Piechur nieumiejący ocenić wartości innych rodzajów wojska, artylerzysta nieznający i nieuznający innych broni, kawalerzysta wynoszący się ponad wszystkich – jest być może dobrym piechurem, artylerzystą czy kawalerzystą, ale z pewnością jest złym żołnierzem”. Przenosząc ten cytat na grunt strażacki, należy zaznaczyć, że nie jesteśmy najważniejsi w całym systemie bezpieczeństwa państwa, jednak stanowimy jeden z jego istotnych elementów. Tylko współpraca ze wszystkimi służbami, zrozumienie i szacunek dla pozostałych elementów tego systemu pozwoli nam  w sytuacjach trudnych skutecznie nieść pomoc osobom potrzebującym.

mł. bryg. dr inż. Łukasz Olejnik jest zastępcą komendanta powiatowego PSP w Kluczborku