Kilka dni temu zadano mi pytanie: czy w związku z wybuchem wojny w Ukrainie oraz wywołanym przez to kryzysem migracyjnym w Polsce straż pożarna ma więcej zadań? Okazuje się, że wiedza na temat działań realizowanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej w tym obszarze nie jest powszechna. Dlatego w niniejszym artykule postaram się Państwu przybliżyć ich zakres.

Od początku konfliktu zbrojnego (24 lutego) do naszego kraju przybyło ponad 2 mln uchodźców (dane Komendy Głównej Straży Granicznej), co stanowi olbrzymie i niespotykane dotąd w Polsce wyzwanie. Żaden kraj na świecie nie jest przygotowany na przyjęcie takiej liczby osób w tak krótkim czasie. W związku z tym na wielu poziomach administracji publicznej uruchomiono plany zarządzania kryzysowego, które mają zawierać procedury wskazujące, jakie działania powinno podjąć państwo i jego organy, aby taką sytuację opanować.

Okazało się, że zapewnienie skutecznej i szybkiej pomocy uchodźcom wymaga nałożenia dodatkowych zadań na Państwową Straż Pożarną (PSP) i ochotnicze straże pożarne (OSP) - zadań w znaczący sposób wykraczających poza określone w ustawach. Myślę, że najlepszym ich potwierdzeniem będą liczby. Od 24 lutego do 21 marca w działania związane z kryzysem migracyjnym w Polsce oraz pomocowe na rzecz Ukrainy zaangażowanych było 41 480 strażaków JOP oraz 19 198 pojazdów JOP. Co istotne, przed wybuchem kryzysu PSP odnotowywała każdego dnia średnio ok. 1200 zdarzeń, w których udział brały siły i środki JOP. Obecnie jest to ok. 3000 zdarzeń.

Działania krajowe

PSP zaangażowana jest w szereg działań wynikających z własnych zadań ustawowych oraz wspierających inne służby oraz podmioty, w tym wojewodów, w ramach systemu zarządzania kryzysowego. Prowadzi zatem działania umożliwiające m.in. przyjęcie, transport i pobyt cudzoziemców.

Obecnie nasza formacja zaangażowana jest w:

• zapewnienie oraz koordynację transportu osób za pomocą środków transportowych PSP, OSP oraz Policji (z przejść granicznych do punktów recepcyjnych oraz z punktów recepcyjnych do miejsc pobytowych na terenie województwa i kraju),
• transport żywności, łóżek, materacy, pościeli, koców i in. do punktów recepcyjnych i miejsc pobytowych,
• rozstawianie namiotów pneumatycznych z nagrzewnicami, służących jako doraźne miejsca do ogrzania się dla osób oczekujących na transport,
• koordynację i organizację transportu sprzętu pożarniczego i pojazdów pożarniczych z kraju i zagranicy na Ukrainę,
• wsparcie i koordynację pracy wolontariuszy na wyznaczonych przez wojewodów dworcach kolejowych i autobusowych (z polecenia prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego),
• inne działania wspierające utrzymanie punktów recepcyjnych oraz miejsc pobytowych,
• przygotowanie miejsc pobytowych w wyznaczonych jednostkach organizacyjnych PSP i OSP oraz zakwaterowania m.in. dla rodzin ukraińskich strażaków,
• koordynację i finansowanie transportu uchodźców realizowanego przez prywatnych przewoźników z punktów recepcyjnych oraz przejść granicznych do punktów pobytowych na terenie kraju i poza jego granice (dodatkowo PSP w województwie podkarpackim i lubelskim utworzyła parkingi buforowe dla autobusów, całodobowo obsługiwane przez strażaków PSP),

• wsparcie logistyczne organizacji doraźnie tworzonych punktów recepcyjnych dla uchodźców,
• utrzymanie gotowości do organizacji wsparcia logistycznego w zakresie utworzenia punktów medycznych (zgodnie z planami Ministerstwa Zdrowia).

Katalog zadań realizowanych przez JOP wymaga znacznego całodobowego zaangażowania strażaków. Do wsparcia działań realizowanych na terenie województw graniczących z Ukrainą dodatkowo dysponowani są strażacy z innych województw. W całym kraju dokonano wzmocnienia osobowego obsad stanowisk kierowania PSP. Jednocześnie strażacy PSP wyznaczani są na dodatkowe służby, by uzupełnić stany osobowe w jednostkach organizacyjnych PSP i zagwarantować bieżącą realizację jej zadań ustawowych.

Działania operacyjne*

Obecnie w działaniach uczestniczy 674 strażaków JOP i 440 pojazdów JOP. Na potrzeby transportu dla uchodźców zadysponowano autobusy PSP z całego kraju. Działania te wspierają zasoby Policji. Zaangażowane są również busy PSP i OSP. Ze względu na ciągle rosnące potrzeby transportowe komendant główny PSP wystosował apel o wsparcie do cywilnych firm i prywatnych przewoźników - ich działania są również koordynowane przez PSP. Część dostępnych w kraju kontenerów kwaterunkowych, sanitarnych i paliwowych zostało zadysponowanych do woj. podkarpackiego i lubelskiego. Reszta pozostaje w stałej gotowości do wyjazdu.

Podchorążowie, kadeci i słuchacze szkół PSP stanowią nieocenioną pomoc i wsparcie w realizacji działań prowadzonych przez PSP. Zostali skierowani nie tylko do woj. podkarpackiego i lubelskiego, ale również do innych województw, by wesprzeć działania prowadzone m.in. na dworcach kolejowych i autobusowych. W sumie do działań na terenie kraju zadysponowano 217 strażaków ze szkół PSP. We wcześniejszej fazie kryzysu ta liczba była nawet większa.

Strażacy PSP mający kwalifikacje zawodowe ratowników medycznych wyznaczani są do obsady pociągu medycznego organizowanego przez Ministerstwo Zdrowia we współpracy z Centralnym Szpitalem Klinicznym MSWiA w Warszawie. W ostatni wyjazd zaangażowanych było siedmiu strażaków. Łącznie przewieziono 38 pacjentów w wieku od 3 miesięcy do 17 lat (głównie z problemami onkologicznymi i hematologicznymi).

Działania dodatkowe

W ramach wsparcia działań administracji rządowej i samorządowej PSP koordynuje prace na 26 dworcach kolejowych i autobusowych na terenie kraju.

Komendant główny PSP uruchomił ogólnokrajową akcję zbiórki sprzętu pożarniczego dla strażaków z Ukrainy. Akcja prowadzona jest w uzgodnieniu z komendantem głównym ukraińskiej straży pożarnej. Łącznie przekazano 2313 palet ze sprzętem pożarniczym. Dodatkowo w ramach polskiej inicjatywy rozpoczęto starania o pozyskanie używanych pojazdów pożarniczych dla Ukrainy. Dotychczas przekazanych zostało 185 pojazdów (ukraińscy strażacy otrzymali instruktaż obsługi przekazywanego sprzętu).

PSP współpracuje również ze strażami pożarnymi z całego świata, chcącymi zaoferować sprzęt pożarniczy dla strażaków z Ukrainy. PSP organizuje przyjęcie tego sprzętu na terytorium Polski i przekazanie go przyjaciołom z Ukrainy.

Akcja wsparcia ruszyła 2 marca. Aby przebiegała sprawnie, wyznaczono koordynatorów w Biurze Planowania Operacyjnego KG PSP oraz uruchomiono adres e-mail i numer telefonu do obsługi i koordynacji zgłoszeń. W ramach tych działań stronie ukraińskiej łącznie przekazano 575 palet sprzętu pożarniczego z innych krajów. Ośrodek Szkolenia KW PSP w Nisku (woj. podkarpackie) stanowi międzynarodową bazę pojazdów pożarniczych wytypowanych do przekazania strażakom z Ukrainy.

Działania organizacyjne

Biuro Bezpieczeństwa Informacji KG PSP opracowało doraźną aplikację umożliwiającą koordynację transportu realizowanego przez prywatnych przewoźników. Aplikacja została wdrożona w PSP.

Polecono, aby we wszystkich komendach wojewódzkich PSP oraz w komendach powiatowych (miejskich) PSP potwierdzić dostępność kadry i osób funkcyjnych pełniących dyżury. Wstrzymano przepustki we wszystkich szkołach PSP. W gotowości pozostaje komponent medyczny PSP, utworzony na bazie sił  i środków Komendy Wojewódzkiej PSP w Krakowie i Szkoły Aspirantów PSP w Krakowie.

Na terenie każdego województwa w jednym lub dwóch miejscach zgromadzono i zmagazynowano dostępne w PSP namioty, by zapewnić możliwość ich natychmiastowego transportu we wskazane miejsce na terenie kraju. Komendant główny PSP powołał Sztab Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej do spraw koordynacji działań realizowanych przez krajowy system ratowniczo-gaśniczy w związku z sytuacją na Ukrainie.

Działania międzynarodowe

Od 31 stycznia do 2 lutego decyzją nr 3 ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 31 stycznia 2022 r. oraz rozkazem nr 3 komendanta głównego PSP z dnia 31 stycznia 2022 r. została powołana grupa ratownicza PSP, z zadaniem wsparcia Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych (RARS) w transporcie pomocy rzeczowej dla Ukrainy w postaci łóżek polowych, koców, pościeli, wózków szpitalnych, rękawiczek ochronnych, maseczek medycznych, piżam oraz kompresów gazowych. Pomoc zaoferowana przez Polskę stanowiła odpowiedź na otrzymane zapotrzebowanie na pomoc humanitarną zgłoszone przez stronę ukraińską. W te działania zaangażowanych było 15 strażaków PSP i siedem pojazdów PSP.

Pisząc o działaniach realizowanych przez PSP, nie sposób nie wspomnieć o ludziach, których nie widać na pierwszej linii działań. Mam na myśli m.in. służby dyżurne stanowisk kierowania PSP, na które spadł ogrom dodatkowych zadań i obowiązków, strażaków, którzy uzupełniają stany osobowe w jednostkach organizacyjnych PSP w miejsce ratowników realizujących zadania na granicy, strażaków i pracowników cywilnych wspierających działania pionu operacyjnego oraz wiele innych osób. Bez naszego wspólnego wysiłku i zaangażowania realizacja nowych zadań nałożonych na PSP byłaby niemożliwa.

* Stan na 21 marca.

Artykuł opracowano na podstawie materiałów Biura Planowania Operacyjnego KG PSP

mł. bryg. Rafał Sołowin pełni służbę w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa w Biurze Planowania Operacyjnego KG PSP