VAT konsekwencje

Podniesienie stawki podatku VAT na zakup towarów przeciwpożarowych, planowane od 1 stycznia 2016 r., może w kolejnych latach utrudnić finansowanie ochrony przeciwpożarowej. Warto zadbać o to, by kwoty trafiające do budżetu państwa z tytułu zwiększenia tego podatku trafiały z powrotem do PSP, OSP i samorządów terytorialnych.

W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 18 grudnia 2014 r. (sygn. C‑639/13) stwierdzono, że: „Poprzez zastosowanie obniżonej stawki podatku od wartości dodanej do dostaw towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy art. 96-98 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, w związku z załącznikiem III do tej dyrektywy”.

Wydanie wyroku i jego skutki
Historia tej sprawy zaczęła się 17 lutego 2011 r., kiedy Komisja Europejska skierowała do Rzeczypospolitej Polskiej wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym zarzuciła jej stosowanie obniżonej stawki VAT do dostaw towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej - z naruszeniem przepisów dyrektywy 2006/112. Pismem z 15 kwietnia 2011 r. władze polskie udzieliły odpowiedzi na to wezwanie, zobowiązując się do zmiany spornych przepisów ustawy o VAT. Jednakże już 3 sierpnia 2012 r. Rzeczpospolita Polska poinformowała Komisję, że nie przewiduje żadnych zmian przepisów dotyczących zastosowania obniżonej stawki VAT do dostawy towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej. W piśmie z 22 lutego 2013 r. Komisja wystosowała do Rzeczypospolitej Polskiej uzasadnioną opinię. We wrześniu zaś, uznawszy stanowisko zajęte przez Polskę w piśmie z 23 kwietnia 2013 r. za niewystarczające, skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargę przeciwko Polsce - w związku z niezgodnym z prawem stosowaniem obniżonej stawki VAT dla towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej. Wyrok z 18 grudnia 2014 r. jest efektem tej skargi.

W postępowaniu Komisja podnosiła, że z orzecznictwa Trybunału, a w szczególności z wyroku Komisja v. Irlandia (C‑55/12) wynika, iż państwo członkowskie nie może powoływać się na przepisy, praktyki lub sytuacje właściwe dla jego wewnętrznego porządku prawnego, aby uzasadnić nieprzestrzeganie zobowiązań wynikających z prawa Unii. Procedura przewidziana w art. 258 TFUE opiera się na obiektywnym stwierdzeniu nieprzestrzegania przez państwo członkowskie zobowiązań nałożonych nań przez traktaty lub akt prawa wtórnego. Zdaniem Komisji wynika z tego, że dostawa towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej powinna być objęta stawką podstawową przewidzianą w art. 96 dyrektywy 2006/112, która zgodnie z art. 97 nie może być niższa niż 15%.

Rzeczpospolita Polska nie kwestionowała w postępowaniu przed Trybunałem, że towary przeznaczone na cele ochrony przeciwpożarowej nie należą do kategorii znajdujących się w załączniku III do wspomnianej dyrektywy (ujęto w nim towary, na które państwa członkowskie mogą stosować obniżone stawki VAT). Podnosiła jedynie, że sporne przepisy ustawy o VAT są uzasadnione nadzwyczajnymi okolicznościami. Ochrona przeciwpożarowa stanowi jedno z podstawowych zadań państwa i jest finansowana z jego budżetu. Brak obniżonej stawki VAT dla towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej skutkowałby znaczącym wzrostem cen tych towarów i mógłby zagrozić finansowaniu wskazanego zadania. Nawet gdyby przyjąć, że zwiększenie dochodów państwa wynikające ze wzrostu stawki VAT długoterminowo mogłoby umożliwić finansowanie ochrony przeciwpożarowej, to trudno pominąć pojawiające się trudności finansowe.

Trybunał przyznał rację Komisji Europejskiej. Bezsporne jest, że towary przeznaczone na cele ochrony przeciwpożarowej nie należą do żadnej z kategorii wymienionych w załączniku III do dyrektywy 2006/112. Komisja słusznie więc twierdzi, że art. 98 ust. 2 owej dyrektywy nie pozwala, aby Rzeczpospolita Polska w drodze odstępstwa od art. 96 i 97 omawianej dyrektywy objęła dostawę takich towarów obniżoną stawką VAT. Stwierdzenia tego nie może podważyć argumentacja dotycząca znaczenia ochrony przeciwpożarowej i trudności związanych z jej finansowaniem, ponieważ argumenty natury społeczno-politycznej nie mogą uzasadniać naruszenia przez państwo członkowskie przepisów art. 98 ust. 2 dyrektywy 2006/112. Z powyższych rozważań wynika, że poprzez zastosowanie obniżonej stawki VAT dla towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy o VAT Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy art. 96-98 dyrektywy 2006/112 w związku z załącznikiem III do tej dyrektywy.

Projektowane zmiany legislacyjne
Polska nie zakwestionowała wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i rozpoczęła prace legislacyjne nad ustawą o podatku od towarów i usług. W chwili pisania tego artykułu po zajęciu stanowiska przez Senat w ustawie nowelizującej z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych, przewidziano uchylenie ustępu 10 w art. 41 obecnej ustawy o podatku od towarów i usług, który dopuszcza stosowanie 8 % stawki VAT na towary przeciwpożarowe. Jeżeli projektowane zmiany wejdą w życie, to od 1 stycznia 2016 r. stawka VAT na te towary będzie wynosiła 23%.

Efektem nowelizacji będzie odprowadzanie do budżetu państwa większej kwoty podatku VAT od zakupu towarów przeciwpożarowych. Wydaje się więc, że środowisko strażaków - zarówno z PSP, jak i OSP - oraz samorządy terytorialne powinny zabiegać, aby ta pula nie został rozdysponowana na bieżące potrzeby, ale by z powrotem trafiała do straży i samorządów. Jeżeli tak się nie stanie, finansowanie ochrony przeciwpożarowej w kolejnym roku może napotkać utrudnienia. Możliwe rozwiązania to np. zwiększenie corocznej dotacji ministra spraw wewnętrznych na krajowy system ratowniczo-gaśniczy oraz przesunięcie większych kwot z poziomu rządowego przede wszystkim na poziom powiatów i gmin. To one są głównie obciążone finansowaniem ochrony przeciwpożarowej.

Stan prawny do końca 2015 r.
Póki co, do końca 2015 r. stawka VAT na towary przeciwpożarowe wynosi 8%. Zgodnie z art. 41 ust. 10 w związku z art. 146a pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług stawkę podatku w wysokości 8% stosuje się do dostaw na terytorium kraju towarów wymienionych w poz. 129-134 załącznika nr 3 do ustawy o VAT dla jednostek ochrony przeciwpożarowej i przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej.

Stosowanie tych przepisów w praktyce nastręcza wiele problemów. Należy jednoznacznie stwierdzić, że niezależnie od tego, czy towary przeznaczone na cele ochrony przeciwpożarowej nabywa i płaci za nie gmina (powiat), czy PSP lub ochotnicza straż pożarna, należy naliczać 8% stawkę podatku VAT, a nie stawkę 23% jak to można przeczytać w niektórych publikacjach. Wynika to z jednolitej linii orzeczniczej sądów administracyjnych wyrażonej co najmniej w 10 wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego i 15 wyrokach różnych sądów wojewódzkich. Jeżeli jednostka samorządu terytorialnego ma pieniądze i chce kupić dla PSP lub OSP towar wymieniony w poz. 129-134 załącznika nr 3 do ustawy VAT, wówczas sprzedawca powinien wpisać do faktury, że gmina (powiat) jest nabywcą, wskazać jednostkę PSP lub OSP, dla której będzie przeznaczony ten towar, odnotować fakt, że będzie on służył celom ochrony przeciwpożarowej oraz naliczyć stawkę 8%.

Lista towarów przeciwpożarowych wymieniona w poz. 129-134 załącznika nr 3 do ustawy VAT, za które należy naliczać stawkę 8% obejmuje:

129: Sprzęt przewozowo-samochodowy: 1) pożarnicze samochody specjalne i specjalistyczne (gaśnicze, rozpoznawcze, drabiny samochodowe, techniczne, chemiczne, ekologiczne, dźwigi i podnośniki, cysterny, sanitarki) oraz fabrycznie wykonane i oznakowane pojazdy straży pożarnej, 2) sprzęt pływający, statki pożarnicze, łodzie, pontony i silniki oraz statki powietrzne dla ratownictwa i gaszenia pożarów;

130: Sprzęt łączności: 1) radiotelefony różnych typów wraz z osprzętem, 2) sprzęt łączności przewodowej, 3) zestawy komputerowe z urządzeniami peryferyjnymi, oprogramowanie, 4) urządzenia dyspozytorskie i aparatownie, 5) zestawy antenowe, 6) sprzęt do radiowej łączności trankingowej;

131: Materiały i środki wyposażenia specjalistycznego: 1) sprzęt ochrony osobistej: kombinezony, kamizelki, pasy ratunkowe i okulary, 2) aparaty oddechowe z maskami, 3) sprzęt burzący: piły spalinowe i elektryczne, rozpieracze i poduszki hydrauliczne, młoty pneumatyczne, narzędzia hydrauliczne uniwersalne, siekierołomy, 4) zapory pływające i sprzęt do likwidacji zagrożeń ekologicznych i chemicznych: pompy chemiczne do paliw, kwasów lub ługów, separatory i skimery olejowe wraz z oprzyrządowaniem, 5) wykrywacze gazów, temperatury i bezruchu, radiometry, pirometry, kamery termowizyjne, 6) urządzenia oddymiające i zadymiające, 7) wytwornice, agregaty i generatory pianowe, 8) prądownice strażackie, działka wodne i wodno-pianowe, 9) podręczny sprzęt gaśniczy: gaśnice, agregaty gaśnicze, hydronetki, tłumnice, bosaki, szafki hydrantowe, 10) węże pożarnicze (ssawne i tłoczne) oraz armatura wodna: łączniki, zbieracze, zasysacze, stojaki hydrantowe, rozdzielacze, zwijadła, zbiorniki wolnostojące, 11) drabiny pożarnicze przenośne: przystawne, wysuwane i zestawiane, 12) sprężarki, ładowarki i przetłaczarki do butli gazowych wysokociśnieniowych, 13) sprzęt ratowniczy: aparaty, skokochrony, wory, rękawy, linki ratownicze, ratowniczy sprzęt wysokogórski i dla płetwonurków, 14) chemiczne środki gaśnicze, sorbenty, neutralizatory i odkażacze, środki zwilżające i modyfikujące, 15) sprzęt kontrolno-pomiarowy stanowisk badawczych, 16) pompy i autopompy pożarnicze, 17) agregaty prądotwórcze i oświetleniowe oraz siłownie energetyczne, 18) sprzęt i środki do uszczelniania i ograniczania przemieszczania się materiałów niebezpiecznych;

132: Wyposażenie zabezpieczające: 1) pojazdy i samochody specjalistyczne: kasyna polowe, chłodnie, piece piekarskie polowe, urządzenia dezynfekcyjno-kąpielowe, łaźnie polowe, przyczepy, naczepy i kontenery pożarnicze wraz z wyposażeniem, 2) polowe wyposażenie gastronomiczne: kuchnie polowe, termosy polowe, polowe podgrzewacze i rozdzielacze wody, namioty sypialne, techniczne i do kuchni polowych, kasyna polowe, garnki, menażki, niezbędniki, 3) wyposażenie samochodów sanitarnych;

133: Materiały pędne i smary: paliwa i smary z wyłączeniem wyrobów objętych podatkiem akcyzowym;

134: Pozostałe towary: 1) urządzenia szkolno-treningowe: trenażery, ścieżki biegowe, urządzenia wydolnościowe i do pomiaru masy ciała, drobny sprzęt sportowy oraz przeszkody i urządzenia torów ćwiczeń sportowo-pożarniczych, 2) umundurowanie, odzież specjalna i ochronna, wyekwipowanie osobiste strażaka państwowej straży pożarnej według obowiązujących norm i wyposażenie specjalistyczne strażaka oraz odznaki, odznaczenia i dystynkcje, 3) wyposażenie stacji diagnostycznych, stacji przeciwdymowych, przeciwgazowych, warsztatów łączności i ćwiczebnych komór gazowych, 4) urządzenia sygnalizacyjno-ostrzegawcze do oznakowania pojazdów uprzywilejowanych w ruchu i terenów akcji ratowniczo-gaśniczych, 5) podwozia oraz nadwozia samochodowe i przyczepy pod zabudowę na pojazdy dla straży pożarnej.

Dariusz P. Kała jest prawnikiem specjalizującym się w prawie ochrony przeciwpożarowej.

Data publikacji: maj 2015