Strażacki żołd

Od czasu wejścia w życie przepisu dotyczącego świadczeń otrzymywanych przez strażaków w służbie kandydackiej minęło ćwierćwiecze, zmieniła się rzeczywistość, zmieniła się wartość pieniądza, same świadczenia jednak nie.

19 czerwca 2023 r. w Dzienniku Ustaw pod poz. 1134 opublikowane zostało rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 6 czerwca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania świadczeń otrzymywanych przez strażaków w służbie kandydackiej.

Przepis ten nie był nowelizowany od momentu jego wprowadzenia, czyli od 25 lat (z wyjątkiem części dotyczącej przedmiotów umundurowania). Spowodowało to dewaluację kwot otrzymywanych przez podchorążych i kadetów. Zgłoszona w 2022 r. interpelacja poselska w tej sprawie wskazywała, że niektóre dodatki (między innymi funkcyjne) są na kilkuzłotowym poziomie. Tak niskie dodatki nie stanowiły już żadnej motywacji do podejmowania dodatkowych obowiązków dowódcy sekcji, plutonu czy szefa kompanii. Także nagrody za dobre i bardzo dobre wyniki w nauce nie były atrakcyjne – wynosiły maksymalnie 35 zł! Szczególnie słabo wyglądało porównanie z wysokością świadczeń otrzymywanych przez podchorążych uczelni wojskowych. Stawka najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego na pierwszym roku studiów wynosi ok. 4960 zł.

Dyskusja nad projektem nowych stawek świadczeń dla strażaków w służbie kandydackiej była długa. Oponenci podnosili, że podchorążowie i kadeci otrzymują nieodpłatnie zakwaterowanie, wyżywienie i umundurowanie. Zestawiali także wysokość maksymalnych świadczeń, które mógłby otrzymać podchorąży IV rocznika SGSP, z pierwszą pensją oficerską.

W projekcie rozporządzenia opublikowanym w marcu 2023 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji zaproponowano odpowiednie zasady ich naliczania dla poszczególnych roczników i szkół w odniesieniu do powszechnie stosowanej kwoty bazowej, określanej ustawą budżetową. Pozwoliłoby to zachować aktualność tych świadczeń w razie zmian wskaźników makroekonomicznych bez konieczności zmiany treści rozporządzenia. W obowiązującym od 3 lipca rozporządzeniu MSWiA zamiast tego wprowadzono sztywne kwoty. Zapewne wymusi to za kilka lat ponowną zmianę przepisu.

W nowym rozporządzeniu ujednolicono wysokość dodatku za stopień dla strażaków w służbie kandydackiej z tymi, które przysługują strażakom w służbie stałej.

Aby w pełni zobrazować wysokość świadczeń otrzymywanych przez strażaków w służbie kandydackiej, warto przedstawić je w odniesieniu do przeciętnego krajowego wynagrodzenia miesięcznego w danych latach.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie krajowe:

1979 r.:          5327,00 zł

1997 r.:          1061,93 zł

2023 r.:          7508,34 zł

źródło: GUS

Ani w rozporządzeniu z 1997 r., ani w obecnej nowelizacji nie określono żadnego terminu wypłaty świadczeń podchorążym i kadetom. Dotyczy to także wyrównania należności od stycznia 2023 r. W odniesieniu do strażaków w służbie stałej taką regulację zawiera art. 90 ust. 1 ustawy o PSP (wypłata miesięcznie z góry w pierwszym dniu roboczym miesiąca).

Dodatkowo warto zwrócić uwagę na zapisy § 15 pkt 1 rozporządzenia dotyczące kar dyscyplinarnych. Powielone z przepisu z 1997 r. zawierają zapisy wykraczające poza unormowania rozdziału 11 ustawy o PSP regulującego odpowiedzialność dyscyplinarną strażaków PSP. Ponieważ nie ma w tym rozdziale zapisów wyłączających jego stosowanie lub odmiennie regulujących kwestie odpowiedzialności dyscyplinarnej wobec podchorążych i kadetów, pojawia się wątpliwość, czy przepis rozporządzenia w tej części jest zgodny z ustawą. Kwestie zawieszenia 50% uposażenia strażaka reguluje art. 107 i 108 ustawy. W ustawie nie ma regulacji dotyczących zawieszania świadczeń dla strażaków w służbie kandydackiej. Należy też zadać pytanie, czy postanowienia § 15 pkt 3 nie powodują podwójnego karania za to samo przewinienie.

Wątpliwości w tej sprawie miało także Rządowe Centrum Legislacji, ujmując je w piśmie RCL.DPKA.555.64/2023 z 23 maja 2023 r. przesłanym do MSWiA. RCL podkreśliło, że: „w zakresie realizacji upoważnienia ustawowego, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, za bezsporną regułę należy przyjąć, że zakres spraw przekazanych do uregulowania w upoważnieniu ustawowym nie może być w żaden sposób interpretowany rozszerzająco. W związku z powyższym należy stwierdzić, że rozporządzenie swą regulacją ma wykonywać ustawę, a zatem konkretyzować jej przepisy, a nie uzupełniać ją w sposób samoistny, regulując kwestie pominięte przez ustawodawcę.”.