POIiŚ na straży bezpieczeństwa

Jak to się zaczęło?

Mając doświadczenia z poprzednich perspektyw finansowych, aktywnie włączyliśmy się w proces konsultacji społecznych i międzyresortowych strategicznych dokumentów planistycznych, w tym Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 (POIiŚ). Tym samym zapewniliśmy naszej formacji możliwość pozyskania dodatkowych środków finansowych na wsparcie systemu ratowniczo-gaśniczego, np. w zakresie prowadzenia długotrwałych akcji ratowniczych, a także usprawnienia systemu ratownictwa na kolei oraz na drogach. Już w 2015 r. komendant główny PSP przesłał do ówczesnych ministrów: środowiska oraz infrastruktury i rozwoju fiszki zgłoszeniowe, które miały nam zapewnić realizację projektów w trybie pozakonkursowym. 

Zwiększenie skuteczności prowadzenia długotrwałych akcji ratowniczych (DAR)

DAR był pierwszym projektem PSP wpisanym na listę projektów indywidualnych POIiŚ. Miało to miejsce 29 października 2015 r., a 18 grudnia tego roku nastąpiło podpisanie preumowy. Dokumentacja aplikacyjna projektu została przekazana do oceny przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) 28 września 2016 r. Trzy miesiące później, po otrzymaniu pozytywnej oceny dokumentacji, została podpisana umowa o dofinansowanie projektu.

W trakcie realizacji projektu następowało rozszerzanie jego zakresu rzeczowego, a tym samym zwiększanie wartości. Pierwsze rozszerzenie, o sześć jednostek sprzętowych, miało miejsce 26 września 2018 r. Okres realizacji projektu DAR został wówczas wydłużony do lipca 2019 r., a 22 lipca 2019 r. kolejny aneks zwiększył wartość projektu o ponad 76,37 mln zł, z przeznaczeniem na zakup dodatkowych 40 jednostek sprzętowych, a okres realizacji wydłużony został do marca 2021 r. Kolejne rozszerzenie zakresu rzeczowego projektu DAR miało miejsce 26 października 2020 r. Dodane zostały dwie pozycje sprzętowe, a okres realizacji projektu wydłużony został do grudnia 2021 r. Ostatniego zwiększenia dokonaliśmy 17 czerwca 2021 r., przez dodanie trzech kolejnych jednostek sprzętowych.

Pierwotnie realizacja projektu była planowana na lata 2016-2019. Ostatecznie zakończył się on 31 grudnia 2021 r. Wartość projektu oszacowana wstępnie na ponad 141 mln zł ostatecznie wyniosła ponad 217,55 mln zł, co stanowi wzrost o ponad 54%.

Początkowo w ramach projektu planowano zakupić 221 jednostek sprzętowych, ale dzięki kolejnym rozszerzeniom zakupiono ich 272 (wzrost o ponad 23%), w tym 86 samochodów.

Pierwsze dostawy sprzętu rozpoczęły się w październiku 2017 r. i trwały sukcesywnie do 2021 r. W ramach projektu zakupiono m.in. pojazdy do ratownictwa wysokościowego z drabiną i podnośnikiem, pompy do substancji chemicznych, agregaty prądotwórcze, a także zbiorniki bambi, które brały udział w międzynarodowych działaniach ratowniczych w Turcji i w Czechach. Na uwagę zasługują również zakupy wyposażenia wykorzystywanego w procesie kształcenia, tj. trenażerów odzwierciedlających środowisko pracy ratowników.

Realizacja projektu DAR wpłynęła na zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców i osób przebywających na terenie Polski. Ponadto projekt przyczynił się do poprawy jakości i skuteczności działań ratowniczych, a to przełożyło się bezpośrednio na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska naturalnego.

28 stycznia 2022 r. przesłany został do NFOŚiGW wniosek o płatność końcową,  zatwierdzony 3 listopada 2022 r. Jest to data, od której zaczyna biec 5-letni okres trwałości projektu.

Usprawnienie systemu ratownictwa w transporcie kolejowym – etap I (Kolej)

Projekt Kolej na listę projektów indywidualnych został wpisany 10 lutego 2016 r., a więc był drugim po DAR projektem, który formalnie uzyskał status projektu pozakonkursowego. Podpisanie preumowy nastąpiło 7 kwietnia 2016 r., a dokumentacja aplikacyjna została 28 września 2016 r. przekazana do oceny przez Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT). Pozytywna ocena projektu przez CUPT pozwoliła podpisać umowę o dofinansowanie już 20 grudnia 2016 r., a więc tydzień wcześniej niż w przypadku projektu DAR.

16 lutego 2018 r. nastąpiło pierwsze rozszerzenie zakresu rzeczowego projektu – dodane zostało zadanie obejmujące zakup 13 jednostek sprzętowych, a okres projektu wydłużony został do lipca 2019 r.

26 czerwca 2019 r. podwyższono całkowitą wartość projektu o ponad 2,15 mln zł, z przeznaczeniem na zakup sześciu dodatkowych pozycji sprzętowych, i wydłużono okres jego realizacji do marca 2021 r. W 2020 r. trzykrotnie zwiększano całkowitą wartość projektu: 10 stycznia 2020 r. o ponad 519,3 tys. zł, 30 marca 2020 r. o ponad 58,82 mln zł, a 8 maja 2020 r. o kolejne 64 mln zł. Środki finansowe zostały przeznaczone na zakup 44 jednostek sprzętowych oraz dodatkowych 28 do walki z COVID-19.

14 maja 2021 r. to data podpisania kolejnego aneksu, zwiększającego o siedem  liczbę planowanych do zakupu pozycji sprzętowych, a 25 marca 2022 r. zakres rzeczowy projektu powiększył się o kolejne trzy jednostki sprzętowe.

Pierwotna wartość projektu wynosiła ponad 202 mln zł, środki te miały być wydatkowane w latach 2016-2019, na zakup 224 jednostek sprzętowych. Ostatecznie wartość projektu zamknęła się kwotą ponad 328,24 mln zł (wzrost o prawie 62%), do 29 września 2023 r. dostarczono i odebrano 325 pozycji sprzętowych (wzrost ponad 45%), w tym 271 samochodów.

Pierwsze dostawy sprzętu rozpoczęły się we wrześniu 2017 r. i trwały do października 2022 r. W ramach projektu zakupiono m.in. samochody ratownictwa technicznego, samochody specjalne z żurawiem, samochody ratownicze do działań na szlakach kolejowych, trenażery do prowadzenia akcji ratowniczych podczas katastrof kolejowych, a także sprzęt do walki z COVID-19, tj.: średnie samochody P-gaz i samochody do dekontaminacji przy zagrożeniach CBRNE.

Realizacja projektu Kolej wpłynęła na zwiększenie bezpieczeństwa w transporcie kolejowym dzięki usprawnieniu likwidacji skutków powstałych zagrożeń dla życia i zdrowia oraz środowiska naturalnego na terenie Polski. Wzrosła efektywność systemu ratownictwa w transporcie kolejowym realizowanego przez jednostki PSP.

17 października 2023 r. złożony został wniosek o płatność końcową, który CUPT zatwierdziło 12 grudnia 2023 r. Jest to data, od której zaczął biec 5-letni okres trwałości projektu Kolej.

Usprawnienie systemu ratownictwa na drogach – etap IV (Drogi)

Projekt Drogi status pozakonkursowego uzyskał 31 maja 2016 r., a więc był już trzecim projektem PSP umieszczonym na liście projektów indywidualnych POIiŚ.

Preumowa z CUPT została podpisana 30 czerwca 2016 r., a 22 czerwca 2017 r. KG PSP złożyła w CUPT dokumentację do oceny. 3 października 2017 r. została podpisana umowa o dofinansowanie.

7 marca 2018 r. podpisano aneks do umowy o dofinansowanie, który zwiększył wartość projektu o ponad 58,8 mln zł i rozszerzył jego zakres o zakup dodatkowych 16 jednostek sprzętowych.

16 kwietnia 2020 r. zwiększono wartość projektu o ponad 63,97 mln zł, w tym o 11 mln zł na walkę z COVID-19. Dodanych zostało 12 nowych zadań, w tym cztery zadania związane z walką z COVID-19. Zwiększony został o 85 pozycji rozdzielnik jednostek sprzętowych. Wydłużono również okres realizacji projektu – do grudnia 2021 r. Kolejny aneks, zwiększający o siedem liczbę pozycji sprzętowych, podpisany został 29 kwietnia 2021 r., a 10 marca 2022 r. zwiększono ją o kolejne siedem. Z kolei 8 sierpnia 2022 r. zwiększono całkowitą wartość projektu o ponad 323,78 tys. zł.

Realizacja projektu została zaplanowana na lata 2017-2022. Na zakup 250 jednostek sprzętowych przeznaczono pierwotnie kwotę 200 mln zł. Pierwsze dostawy sprzętu w projekcie Drogi nastąpiły w 2019 r., a 13 stycznia 2023 r. wydłużono do je do końca 2023 r. Ostatecznie zakończyły się w tym właśnie terminie. W projekcie Drogi dostarczono i odebrano 365 pozycji sprzętowych (wzrost o 46%), w tym 208 samochodów. Wartość projektu wyniosła ponad 323,08 mln zł (wzrost o ponad 61,5%).

Dzięki projektowi potencjał PSP wzbogacił się o m.in. samochody ratowniczo-gaśnicze ze zwiększonym potencjałem ratownictwa drogowego, samochody specjalne i specjalistyczny sprzęt do ratownictwa drogowego, samochody i sprzęt do organizacji i wsparcia działań na drogach, a także sprzęt do walki z COVID-19, tj.: samochód laboratorium dla specjalistycznej grupy ratownictwa chemiczno-ekologicznego, specjalizującej się w reagowaniu na zagrożenia biologiczne, atestowane /certyfikowane pod kątem spełnienia przepisów ADR, RID, IMGD, ICAO, IATA,UN pojemniki do transportu materiałów CBRNE, w tym stwarzających zagrożenie biologiczne, zestawy do dezynfekcji pomieszczeń w przypadku likwidacji zagrożenia biologicznego (fumigacja) oraz mikrobusy do przewozu dziewięciu osób, sprzętu oraz materiałów. Warto również przypomnieć, że to właśnie w ramach projektu Drogi zostały zakupione dwa samochody laboratoria dla wiodących grup radiacja-biologia.

26 stycznia 2024 r. złożony został wniosek o płatność końcową, który CUPT zatwierdziło 21 lutego 2024 r. Jest to data, od której zaczął biec 5-letni okres trwałości projektu Drogi.

DAR, Kolej i Drogi – czy to wszystko? Absolutnie nie!

Konieczność wymiany i uzupełnienia sprzętu użytkowanego przez jednostki organizacyjne PSP przyczyniła się do podjęcia kolejnych działań zmierzających do pozyskania środków finansowych. Znów z pomocą przyszedł POIiŚ.

Usprawnienie systemu ratownictwa na drogach – etap V (Drogi V)

Fiszka zgłoszeniowa projektu została przesłana do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) 26 lipca 2021 r., a już 20 października 2021 r. projekt Drogi V został wpisany na listę projektów indywidualnych. 2 grudnia 2021 r. została podpisana z CUPT preumowa.

27 stycznia 2022 r. KG PSP złożyła w CUPT dokumentację aplikacyjną do oceny. Umowę o dofinansowanie komendant główny PSP podpisał 23 czerwca 2022 r.

Pierwsze zwiększenie wartości projektu Drogi V, o ponad 49,22 mln zł, miało miejsce 19 lipca 2022 r. Niestety, ze względu na znaczący wzrost cen zmniejszono planowaną liczbę zakupów jednostek sprzętowych o 46. Dopiero 4 września 2023 r. udało się zwiększyć ją o jedną pozycję.

Pierwsze dostawy sprzętu rozpoczęły się w 2022 r. i trwały do końca 2023 r. W projekcie Drogi V dostarczono i odebrano 244 pozycje sprzętowe (jedyny spadek o ponad 15%), w tym 244 samochody. Pierwotna wartość projektu z 292,86 mln zł ostatecznie wzrosła do 342,08 mln zł (wzrost o ponad 16,8%).

Realizacja obu projektów: Drogi i Drogi V wpłynęła na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego dzięki usprawnieniu możliwości ewakuacji osób poszkodowanych w wypadkach na drogach oraz likwidacji skutków powstałych zagrożeń dla życia i zdrowia oraz środowiska naturalnego na terenie Polski. Nastąpił wzrost efektywności systemu ratownictwa na drogach realizowanego przez jednostki PSP.

26 stycznia 2024 r. złożono wniosek o płatność końcową, który obecnie jest oceniany przez CUPT. Spodziewamy się również kontroli na zakończenie realizacji projektu Drogi V. Dopiero po niej wniosek zostanie zatwierdzony. Należy jednak założyć, że nastąpi to w 2024 r., co oznacza, że od tego roku zacznie biec 5-letni okres trwałości także dla projektu Drogi V.

Wsparcie systemu ratowniczo-gaśniczego (Wsparcie)

29 listopada 2021 r. komendant główny PSP przesłał do MFiPR fiszkę zgłoszeniową kolejnego projektu. Niestety, 14 stycznia 2022 r. otrzymaliśmy informację z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, iż w związku z rozdysponowaniem dostępnych środków nie ma możliwości zapewnienia finansowania dla nowych projektów. Ale nie poddaliśmy się i 24 lutego 2022 r. ponownie podjęliśmy działania w zakresie weryfikacji i aktualizacji propozycji zakupów PSP w ramach wsparcia systemu ratowniczo-gaśniczego. 17 marca 2022 r. fiszka ponownie została przekazana do MFiPR i ostatecznie 27 maja 2022 r. projekt Wsparcie uzyskał status projektu pozakonkursowego.

1 czerwca 2022 r. komendant główny PSP wyznaczył lubelskiego komendanta wojewódzkiego PSP do przygotowania i realizacji projektu. 21 czerwca 2022 r. została podpisana preumowa, a dokumentacja aplikacyjna trafiła do NFOŚiGW 18 października 2022 r. Po krótkiej ocenie 29 grudnia 2022 r. została podpisana umowa o dofinansowanie projektu.

Pierwotna wartość projektu została oszacowana na ponad 51,7 mln zł, z przeznaczeniem na zakup 180 pozycji sprzętowych. W 2023 r. zostało podpisanych sześć aneksów do umowy o dofinansowanie projektu. Początkowa wartość projektu wzrosła do ponad 122,45 mln, co stanowi wzrost o ponad 136,8%.

Jednocześnie do 250 zwiększyła się liczba planowanych do zakupu jednostek sprzętowych, co stanowi wzrost o ponad 38%.

31 grudnia 2023 r. zakończono rzeczowo-finansową realizację projektu.

W 2023 r. dostarczonych zostało 250 jednostek sprzętowych, w tym 28 samochodów.

Podobnie jak w projekcie Drogi V należy założyć, że od 2024 r. zacznie biec 5-letni okres trwałości projektu.

DAR, Kolej, Drogi i Drogi V – czy to tylko sprzęt?

W zdecydowanej większości tak. Na sprzęt przeznaczono bowiem 99,84% wydatkowanych środków. Pozostałe działania, związane z przygotowaniem projektów i zarządzaniem nimi, stanowiły zatem zaledwie 0,16%.

Jednakże środki te pozwoliły nam np. na realizację trzech szkoleń. W projekcie DAR w 2017 r. przeprowadzono warsztaty szkoleniowe w zakresie przedstawienia i omówienia zmian wynikających z ustawy Prawo zamówień publicznych oraz konsultacji dokumentacji przetargowych. Także w 2017 r., ale już w projekcie Kolej, zorganizowane zostało szkolenie w postaci gry w zakresie pracy w zespole. Podobne szkolenie odbyło się w 2018 r. w ramach projektu Drogi.

Dodatkowo w projektach DAR i Drogi realizowaliśmy wizyty monitoringowe, których celem było zapewnienie nadzoru KG PSP w zakresie prawidłowości realizacji zadań przez komendy: wojewódzkie, powiatowe i miejskie PSP oraz szkoły PSP. W trakcie wizyt dokonywaliśmy weryfikacji np. przechowywanych oryginałów dokumentów związanych z realizacją projektów, oględzin zakupionego sprzętu, a także prawidłowości promocji projektów.

KG PSP, odpowiadając za informowanie społeczeństwa o współfinansowaniu projektów z Funduszu Spójności, realizowała również działania informacyjno-promocyjne. Na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/kgpsp/ w miejscu widocznym w momencie wejścia użytkownika na stronę internetową, bez konieczności przewijania w dół, umieszczona jest flaga UE z napisem „Unia Europejska”. Dodatkowo na stronie tej umieszczono zestaw znaków: znak Fundusze Europejskie, barwy RP i znak Unia Europejska. Klikając w nazwę projektu, użytkownik jest przenoszony do podstrony z opisem projektu zawierającym: cele projektu, planowane efekty, wartość projektu, wkład funduszy europejskich, a także budżetu państwa oraz harmonogram projektu, prezentujący jego główne etapy i postęp prac. Zamieszczony jest również link do aktualności z podpisania umowy o dofinansowanie, ze zdjęciami, a także informacja o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach lub nadużyciach finansowych.

Dodatkowo w siedzibie KG PSP umieszczono tablice pamiątkowe projektów DAR, Kolej, Drogi i Drogi V, a także tablicę informacyjną Drogi V. 13 września 2023 r. zorganizowana została również wspólna konferencja, promującą efekty realizacji projektów Kolej i Drogi.

Podsumowanie

Dzięki realizacji projektów współfinansowanych przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz budżetu państwa potencjał PSP wzmocniony został zakupami 1456  pozycji sprzętowych, w tym 837 samochodów. Samochody stanowią prawie 57,5% wszystkich zakupionych jednostek.

Szczegółowe dane na temat dostaw zrealizowanych w latach 2017-2023 przedstawia zestawienie w tabeli 1.

Szczegółowe dane na temat zmian pierwotnych i ostatecznej wartości projektów oraz pozycji sprzętowych przedstawia zestawienie w tabeli 2.

W kontekście operacyjnym możemy również mówić o podniesieniu poziomu gotowości grup realizujących ratownictwo specjalistyczne. Nie bez znaczenia jest także możliwość wykonywania działań analitycznych bezpośrednio na miejscu działań ratowniczych.