Zabezpieczenie na dużą skalę

Miastem gospodarzem 31. Światowych Dni Młodzieży był Kraków. Trwały one od 20 lipca do 1 sierpnia. Miejscem głównych wydarzeń stały się Błonia krakowskie i Pola Miłosierdzia w Brzegach pod Krakowem (pow. wielicki). W uroczystościach religijnych w Krakowie, Brzegach, Oświęcimiu i Częstochowie uczestniczył papież Franciszek, przedstawiciele Episkopatu Polski i najwyższych władz państwowych, przede wszystkim zaś około 3 mln pielgrzymów. Dla strażaków wydarzenie oznaczało pracowite dni i to na długo przed uroczystościami.

Przygotowania do zabezpieczenia w zakresie ochrony przeciwpożarowej tego największego jak dotąd przedsięwzięcia o charakterze religijnym w Polsce rozpoczęły się właściwie już w momencie wyboru przez Archidiecezję Krakowską lokalizacji głównych uroczystości. Decyzja taka zapadła z końcem 2014 r., a przygotowania planistyczne rozpoczęto w styczniu 2015 r. Na liście miejsc głównych wydarzeń znalazły się Błonia krakowskie, błonia łagiewnickie (w okolicach Sanktuarium Miłosierdzia Bożego i Sanktuarium Jana Pawła II) oraz teren powstającej strefy aktywności gospodarczej w Brzegach w powiecie wielickim. Jako miejsca, które miał odwiedzić papież, wskazano też Oświęcim i Częstochowę. Ale o ile w Krakowie odbywały się już uroczystości o tym charakterze, o tyle teren w Brzegach był nowy i - jak się później okazało - bardzo wymagający pod względem zapewnienia bezpieczeństwa.

Planowanie

Proces planowania operacyjnego rozpoczął się od analizy potencjalnych zagrożeń i oceny ryzyka. Objęto nią miejsca głównych wydarzeń (Błonia, Łagiewniki i Brzegi) oraz przestrzeń publiczną w obrębie Krakowa, a także powiatów ziemskiego krakowskiego, wielickiego, oświęcimskiego i tych powiatów woj. małopolskiego, przez które prowadziły rekomendowane pielgrzymom szlaki komunikacyjne - zarówno kolejowe, jak i drogowe. Zidentyfikowano też główne zagrożenia w odniesieniu do poszczególnych miejsc. A były to: pożary (np. pożar w tłumie ludzi), pożary infrastruktury (zaplecza) i miejsc składowania odpadów, wybuchy (np. wybuch związany z użytkowaniem materiałów pożarowo niebezpiecznych, wybuch z użyciem materiałów wybuchowych), katastrofy budowlane (np. zawalenie się telebimów, reflektorów lub innych obiektów tymczasowych), zagrożenia chemiczne, wybuch paniki, anomalie pogodowe, zagrożenia komunikacyjne. Analiza ryzyka obejmowała: identyfikację zagrożenia, opis szczegółowy scenariusza zagrożenia, wskazanie potencjalnych miejsc wystąpienia, identyfikację prawdopodobnych przyczyn wystąpienia zagrożenia, ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia, oszacowanie skutków, uwzględnienie zastosowanych zabezpieczeń wraz z ich wpływem na ryzyko, określenie wartości ryzyka i poziomu akceptacji ryzyka, a także rekomendację zakresu działań zapobiegawczych dla właściciela/użytkownika obiektu/terenu oraz służb ratowniczych i porządkowych. Proces planowania uzależniono od wyników analizy. W efekcie opracowano „Wojewódzki plan zabezpieczenia ŚDM w zakresie ochrony przeciwpożarowej”.

Akcję ŚDM Kraków 2016 podzielono na trzy główne operacje (Kraków, Wieliczka, Oświęcim), trzy operacje wsparcia (punkt przyjęcia sił i środków, zabezpieczenie logistyczne i odwód taktyczny) oraz pięć operacji o charakterze lokalnym na czas zabezpieczenia imprez w ramach Dni Diecezjalnych i Festiwalu Młodych (Bochnia, Wadowice, Sucha Beskidzka, Chrzanów, Nowy Sącz). Trzy główne operacje podzielone zostały na podoperacje, z podziałem na najważniejsze cele:

1. zabezpieczenie miejsc pobytu stałego i czasowego papieża Franciszka oraz trasy jego   przemieszczania się;
2. zabezpieczenie miejsc głównych wydarzeń;
3. zabezpieczenie przestrzeni publicznej z uwzględnieniem:
   • miejsc masowego zakwaterowania pielgrzymów (pola namiotowe),
   • imprez plenerowych w ramach Festiwalu Młodych,
   • głównych węzłów komunikacyjnych (wytypowane dworce kolejowe, węzły autostradowe, itp.),
   • obszarów miasta Krakowa, dla których w związku z utrudnieniami wynikającymi z przebiegu ŚDM szacowany czas dotarcia do miejsca zdarzenia z siedziby JRG przekraczał 15 min.

Podoperacje związane z zabezpieczeniem przestrzeni publicznej pogrupowano według obszarów chronionych poszczególnych jednostek ratowniczo-gaśniczych na terenie Krakowa.

Zabezpieczenie operacyjne w ramach podoperacji polegało na dyslokacji sił i środków w następujących formach:

• patrol pieszy - dwuosobowy zespół strażaków wyposażony w sprzęt łączności radiowej, podręczny sprzęt gaśniczy i zestaw do udzielenia pierwszej pomocy;
• stały posterunek - posterunek składający się z co najmniej jednego zastępu ratowniczo-gaśniczego oraz - w szczególnych przypadkach - samochodu drabiny mechanicznej/podnośnika hydraulicznego, pełniony całodobowo w ustalonych miejscach;
• czasowy posterunek - posterunek składający się z co najmniej jednego zastępu ratowniczo-gaśniczego oraz - w szczególnych przypadkach - samochodu drabiny mechanicznej/podnośnika hydraulicznego, pełniony czasowo w ustalonych miejscach;
• stały posterunek specjalistyczny - posterunek składający się z specjalistycznej grupy ratowniczej lub zastępów specjalnych przygotowanych do realizacji zadań związanych m.in. z dekontaminacją masową, zdalną detekcją skażeń, rozpoznaniem chemicznym, ratownictwem wodnym, pełniony całodobowo w ustalonych miejscach;
• czasowy posterunek specjalistyczny - posterunek składający się ze specjalistycznej grupy ratowniczej lub zastępów specjalnych przygotowanych do realizacji zadań związanych m.in. z dekontaminacją masową, zdalną detekcją skażeń, rozpoznaniem chemicznym, ratownictwem wodnym i dekontaminacją masową, pełniony czasowo w ustalonych miejscach.

W ramach podoperacji planowano do pięciu posterunków, a jeśli było ich więcej - dzielono ją na odcinki. Dotyczyło to jedynie podoperacji związanych z zabezpieczeniem głównych wydarzeń: podoperacji Brzegi i Błonia.

Bardzo ważnym elementem planu były harmonogramy czasowe operacji i podoperacji, na podstawie których opracowano szczegółowe harmonogramy użycia poszczególnych zastępów biorących udział w zabezpieczeniu operacyjnym. Harmonogramy te stanowiły bazę danych do kart podoperacji, czyli kluczowych elementów planu. Dzięki takiej formie planowania możliwe było opracowanie bilansu planowanych w zabezpieczeniu sił i środków. W kulminacyjnym dniu (31 lipca) plan przewidywał udział 1070 strażaków i 188 pojazdów PSP. Zabezpieczenie operacyjne było zaplanowane na gotowość do podjęcia natychmiastowych działań interwencyjnych w zakresie zadań PSP, a także wymagających współpracy PSP z BOR i PRM.

Przebieg działań

Zabezpieczenie Światowych Dni Młodzieży ze względu na ich skalę stanowiło niemałe wyzwanie i budziło sporo obaw. Wiedzieliśmy, że będzie to sprawdzian kompetencji, sprzętu i procedur, a jednocześnie byliśmy pewni, że plan tworzony tak precyzyjnie, przez odpowiedni zespół ludzi, nie może zawieść. Charakter tego przedsięwzięcia był paradoksalnie pewnym ułatwieniem. Nie było to zdarzenie nagłe, gwałtowne, ale rozłożone w czasie planowane działanie, które ze względu na liczne korekty i zmiany w programie ŚDM, należało weryfikować. Miejscem, w którym na bieżąco to robiono oraz koordynowano działania i zapewniano wspomaganie decyzji, był sztab akcji ŚDM 2016, zlokalizowany w sali sztabowej KW PSP w Krakowie, wspierany przez SKKW i grupę oficerów oddelegowanych przez komendanta głównego PSP.

Zabezpieczenie operacyjne ŚDM poprzedziły działania planistyczne, konsultacje, ćwiczenia oraz narady i szkolenia ze wszystkimi oficerami funkcyjnymi odpowiedzialnymi za poszczególne operacje, podoperacje, odcinki, posterunki, patrole, odwody czy sztaby, włącznie z funkcjonariuszami KG PSP oraz z województw zaplanowanych przez KG PSP do udziału w zabezpieczeniu.

Dużym ułatwieniem w przekazywaniu informacji i koordynacji działań było wykorzystanie tzw. chmury do współdzielenia dokumentów z tymi elementami planu, które ze względu na dynamikę działań ulegały ciągłym zmianom i weryfikacjom: harmonogramami, mapami, kartami operacji i podoperacji. Jednocześnie umożliwiono funkcyjnym dostęp do specjalnie stworzonego projektu zabezpieczenia ŚDM na geoportalu Małopolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Zamieszczono w nim przydatne dane przestrzenne, zawierające m.in. lokalizację głównych wydarzeń z podziałem na sektory, rozmieszczenie posterunków i patroli w poszczególnych dniach, lokalizację punktów przyjęcia sił i środków, szpitali, obszary dojazdu, utrudnienia w ruchu oraz wiele innych danych geodezyjnych. Wśród tych zasobów znajdowały się również pozyskane odwzorowania satelitarne w trybie non-rush mode, zgodnie z Procedurą P-28 KG PSP (aktywacja usług pozyskiwania odwzorowań satelitarnych i warstw wektorowych w trybie nieoperacyjnym w fazie przygotowania z czasem oczekiwania do 60 dni). Wykorzystanie geoportalu w dużym stopniu ułatwiło orientację w terenie związaną z dotarciem do określonego celu czy dyslokacją sił i środków.

Aby właściwie zarządzać tak dużą liczbą ratowników, pojazdów czy sprzętu z poszczególnych powiatów i województw, opracowano instrukcję przekazania na zabezpieczenie rejonu (PZR) w SWD PSP, która pozwoliła na sprawne zgrupowanie w bazie danych KW PSP w Krakowie wszystkich przybywających i przekazywanych sił i środków. Napotkano kilka problemów związanych z funkcjonalnością SWD, która nie przewidywała obsługi tak dużego i rozbudowanego przedsięwzięcia. Trudnością było utrzymywanie obsad zastępów przekazanych, które po zmianie służby automatycznie opuszczały pojazd. Wymusiło to codzienne zdalne weryfikowanie przez wszystkie macierzyste SKKP/M składu zastępów, co przy tej ilości sił i środków wymagało czasu i sprawnej koordynacji oficerów dyżurnych. Mimo to, system okazał się pomocny w koordynacji działań, a większość napotkanych problemów, związanych na przykład z filtrowaniem zdarzeń, była na bieżąco usuwana przez serwis poprzez wgranie poprawionej wersji systemu. Dostęp do systemu monitoringu pojazdów GPS umożliwiał lokalizację także samochodów spoza województwa. Niestety, nie wszystkie pojazdy były wyposażone w ten system.

Siły i środki zgrupowano w czterech punktach przyjęcia, które dysponowały łącznością przewodową i bezprzewodową oraz stanowiskiem komputerowym z dostępem do SWD. Dzięki temu można było na bieżąco weryfikować stan i wyposażenie przybywających zastępów. Każdy zastęp otrzymał komplet materiałów zawierających niezbędne informacje (numery telefonów osób funkcyjnych, punktów serwisowych, karty podoperacji, mapki itp.). Strażaków z woj. małopolskiego wspierały siły i środki z ośmiu województw.

Ze względu na specyfikę przedsięwzięcia do zabezpieczenia dysponowano pojedyncze zastępy z COO, a nie całe pododdziały. Pozwoliło to na odpowiednią selekcję sprzętu z właściwym wyposażeniem. Dopiero po przybyciu na miejsce zastępy były formowane w plutony.

Siły i środki do zabezpieczenia dysponowane były z poziomu Stanowiska Kierowania Komendanta Wojewódzkiego PSP w Krakowie. W celu usprawnienia koordynacji działań SKKW tworzyło w systemie SWD PSP (ver. 3.0) planowane zdarzenia, przekazywane następnie do konkretnego SKKM/SKKP obsługującego teren działań, które z kolei dysponowało do tego zdarzenia siły i środki własne oraz przekazane i tworzyło informację ze zdarzeń.

Koordynację działań i kontakt z poszczególnymi zastępami gwarantowała odpowiednio zorganizowana łączność radiowa w oparciu o analogowe i cyfrowe systemy radiokomunikacyjne pracujące w standardzie DMR i TETRA. Nasze obawy budził świeżo wprowadzony system łączności TETRA administrowany przez Policję, który nie jest jeszcze ujęty w „Instrukcji w sprawie organizacji łączności UKF w PSP”. Ostatecznie jednak system okazał się przydatny i zapewnił bezprzerwową oraz skuteczną wymianę informacji na każdym szczeblu dowodzenia. Tematyka organizacji łączności w trakcie ŚDM ze względu na skalę zabezpieczenia i przyjętą strukturę dowodzenia wymaga osobnej publikacji.

Zgodnie z harmonogramem ŚDM podstawowym zabezpieczeniem w woj. małopolskim objęte były główne wydarzenia zlokalizowane w Krakowie na Błoniach i w Sanktuarium w Łagiewnikach, w Brzegach i Oświęcimiu na terenie Muzeum Auschwitz-Birkenau. Obszar głównych wydarzeń podzielony był na sektory, z podstawowym sektorem „0” w obrębie ołtarza jako strefą zamkniętą, do którego dostęp miały tylko wytypowane osoby - stanowiło to pewien problem, związany ze swobodnym dyslokowaniem sił i środków. Każdy wjeżdżający do strefy pojazd lub osoba musiały zostać sprawdzone pod kątem obecności materiałów niebezpiecznych. Procedura ta zajmowała kilkanaście minut.

Zgodnie z planem zabezpieczenia, siły i środki w trakcie ŚDM rozlokowane były w formie posterunków i patroli pieszych. W zależności od podoperacji dodatkowo sprawiano ciąg dekontaminacyjny i angażowano wydzieloną grupą zadaniową Centrum Reagowania Epidemiologicznego Sił Zbrojnych RP. Do zabezpieczenia wykorzystywane były ponadto zastępy rozpoznawcze ratownictwa chemicznego z możliwością zdalnej detekcji. Posterunki zabezpieczające ołtarz składały się z zastępów typu GBA-Rt i SCD. Ważny element zabezpieczenia stanowiły lądowiska, gdzie dysponowano przede wszystkim zastępy GCBA-Rt oraz kontenery proszkowe lub GCPr.

Największym wyzwaniem było zabezpieczenie głównych wydarzeń na Polach Miłosierdzia (Campus Misericordiae), które trwały dwa dni, z nocnym czuwaniem włącznie. Parę dni przed rozpoczęciem tej podoperacji zobowiązano straż pożarną do organizacji ewakuacji pielgrzymów z sektorów w sytuacjach kryzysowych, co wymusiło zmobilizowanie dodatkowych sił i środków do zwiększenia liczby patroli pieszych. Zadysponowana została więc większa liczba kadetów i podchorążych ze szkół pożarniczych oraz strażaków ochotników. Teren podoperacji „Brzegi”, ze względu na obszar i liczbę uczestników oraz specyficzne zagrożenia, podzielono na siedem odcinków bojowych, co pozwoliło na zorganizowanie odpowiedniej struktury dowodzenia. Dowódca podoperacji działał w ramach zintegrowanego stanowiska służb, mieszczącego się w hali usytuowanej obok głównego ołtarza. KDR miał do dyspozycji sztab podoperacji utworzony na bazie batalionowego samochodu dowodzenia i łączności, funkcjonujący w znacznej odległości od głównych wydarzeń. Do zapewnienia łączności pomiędzy KDR a sztabem wykorzystano wszelkie możliwe środki łączności przewodowej i bezprzewodowej. Zainstalowany na terenie Pól Miłosierdzia monitoring z wybranych kamer był dostępny dla służb w strumieniu wizyjnym, co ułatwiało ocenę sytuacji.

Na terenie głównych wydarzeń w Brzegach znajdują się zbiorniki wodne po wyrobiskach - mimo, że ogrodzone, musiały zostać zabezpieczone przez grupy ratownictwa wodno-nurkowego. Istniało prawdopodobieństwo, że z powodu wysokiej temperatury pielgrzymi zechcą sforsować przeszkody i zażyć kąpieli w głębokiej wodzie. Ze względu na wysoką temperaturę podczas ŚDM utworzono więc kilkanaście stref z kurtynami wodnymi, z których chętnie pielgrzymi korzystali.

W trakcie przebiegu głównych wydarzeń w Brzegach i na Błoniach krakowskich funkcjonował komponent medyczny obsługiwany przez lekarzy i ratowników medycznych PSP wspieranych przez lekarzy krakowskiego szpitala im. Stefana Żeromskiego.

W trakcie działań zabezpieczających w okresie od 20 lipca do 2 sierpnia podjęto 611 interwencji mających bezpośredni związek z ŚDM, w tym 599 o charakterze medycznym. W kulminacyjnym dniu 31 lipca w zabezpieczeniu wzięło udział 1141 strażaków i 187 pojazdów z PSP, a także 1860 strażaków OSP.

Doświadczenia na przyszłość