Więcej niż łączność

Sprawna wymiana informacji to fundamentalna zasada wspomagania dowodzenia podczas organizacji akcji ratowniczej. Warto zapoznać się z praktycznymi przykładami wsparcia działań ratowniczych, w których bezbłędnie wykorzystano walory samochodu dowodzenia i łączności.

Prezentowane pojazdy to nie tylko węzły łączności pozwalające na sprawną i szybką wymianę informacji i danych czy też miejsca pracy sztabu podejmującego strategiczne decyzje, ale też punkty, w których można otrzymać stosowną pomoc.
Obserwując nowo budowane samochody dowodzenia i łączności, zauważamy zacieranie się różnic pomiędzy pojazdami kompanijnymi a batalionowymi, w szczególności pod kątem gabarytów ich zabudowy, które umożliwiają ergonomiczną pracę dwóch dyspozytorów oraz sześciu - ośmiu osób przy stole sztabowym. Wcześniejsze generacje samochodów dowodzenia (SDł kompanijny - Żuk A15, SDł batalionowy - Star 266) różniły się zasadniczo, obecnie różnice są zdecydowanie mniej zauważalne 

W obydwu przypadkach pojazdy są wyposażone w urządzenia pozwalające na sprawne komunikowanie się z wykorzystaniem dostępnych dzisiaj technologii, takich jak łączność radiowa i telefoniczna wraz z rejestracją korespondencji, systemy prezentacji obrazu, w tym wideokonferencji, czy dostęp do Internetu. Mają również zasilanie awaryjne i gwarantowane z możliwością wykorzystywania zewnętrznych źródeł energii. Podstawowa różnica pomiędzy tymi samochodami na korzyść pojazdów batalionowych to przede wszystkim łączność satelitarna.
Jak wykorzystać SDł?
Pojazdy dowodzenia i łączności eksploatowane obecnie na terenie kraju są wykorzystywane do wsparcia działań ratowniczych, szczególnie z udziałem znacznych sił i środków oraz wsparcia akcji długotrwałych oraz prowadzonych na dużym obszarze. Należy zauważyć, że praktycznie we wszystkich przypadkach podczas wsparcia tych działań pojazdy dowodzenia i łączności stanowią miejsce, w którym następuje integracja różnych służb uczestniczących w zdarzeniach i budowana jest siedziba pracy sztabu akcji. Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym kierujący działaniem ratowniczym (KDR) na poziomie interwencyjnym i taktycznym taki sztab może powołać, natomiast na poziomie strategicznym - musi. Podczas działań ratowniczych, organizacja i powoływanie sztabu zwykle odbywa się ad hoc, z inicjatywy KDR wyznaczającego zadania poszczególnym ratownikom będącym na miejscu akcji. Pierwsze zastępy, które docierają na miejsce zdarzenia zwykle po kilku minutach od zgłoszenia, działają standardowo według przyjętych zasad: rozpoznanie sytuacji, określenie zamiaru taktycznego, wprowadzenie ratowników do stref. Kolejno prowadzone są działania związane z ewakuacją poszkodowanych, wydzieleniem stref niebezpiecznych czy zabezpieczeniem terenu działań.
W przypadku przybywających sił i środków nieprzekraczających wielkością jednego batalionu lub sił, w których składzie znajdują się specjalistyczne grupy ratownicze (kierowanie działaniem ratowniczym na poziomie taktycznym) następuje podział akcji na odcinki bojowe oraz organizacja punktu przyjęcia kolejnych sił i środków. W tym miejscu KDR wyznacza dowódców poszczególnych odcinków i przydziela im zadania. Do zadań dowodzącego należy również zorganizowanie współpracy ze służbami współdziałającymi oraz obsługi medialnej.
Zdarzenia szczególne, w których zaangażowane są znaczne siły i środki lub działania prowadzone są na dużym obszarze, wymagają od KDR wyznaczenia sztabu, w którego skład wejdą osoby spoza grona ratowników. Zwykle sztab akcji zasilają policjanci, ratownicy medyczni, specjaliści branżowi, przedstawicieli samorządu terytorialnego i inni, mający istotny wkład w procesie akcji ratowniczej.
Odniesienie do zadań oraz organizacji sztabu możemy znaleźć przede wszystkim w:
• rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU z 2017 r., poz. 1319),
• zasadach organizacji centralnego odwodu operacyjnego krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, zatwierdzonych przez komendanta głównego PSP 24 maja 2018 r.

Przypadki wykorzystania SDł

Mając na uwadze założenia do rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z dnia 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2014 r., poz. 1739), w 2015 r. w ramach projektu „Wsparcie techniczne ratownictwa ekologicznego i chemicznego” - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - Działanie 3.2 zakupiono dla Państwowej Straży Pożarnej sześć samochodów dowodzenia i łączności. Jeden z nich trafił do Komendy Wojewódzkiej PSP w Poznaniu. Na jego przykładzie chcielibyśmy pokazać, jak takie pojazdy są obecnie eksploatowane w PSP i wykorzystywane przez KDR. Podobnie sprawa wygląda we wszystkich pozostałych województwach, które w te samochody doposażono. Omawiany pojazd garażowany jest na terenie JRG nr 1 Komendy Miejskiej PSP w Poznaniu. Jego podstawowe zadanie stanowi wsparcie działań PSP na terenie województwa wielkopolskiego. Samochód dysponowano do działań również poza teren województwa. Kilkakrotnie prezentowany był na targach pożarniczych w Kielcach i Poznaniu. Podczas prezentacji pojazdu najczęściej zadawano pytanie: czy ten pojazd jeździ? Odpowiedź brzmi oczywiście twierdząco. W minionym okresie tj. od zakupu pojazdu w listopadzie 2015r, samochód ten przejechał więcej kilometrów niż pierwszowyjazdowe pojazdy ratowniczo-gaśnicze eksploatowane w jednostkach na terenie województwa. Jako drugie padało z reguły pytanie: czy był przy jakiejś akcji? Jak najbardziej. Licząc od końca: wybuch gazu i katastrofa budowlana w Poznaniu, pożar rurociągu w Murowanej Goślinie, akcja ratownicza podczas ubiegłorocznych wiatrołomów w Brusach w powiecie chojnickim, wiatrołomy Września czy poszukiwania osoby zaginionej w Puszczykowie.
Etatową obsadę pojazdu stanowią pracownicy codzienni lub zmianowi komendy. Zwykle jest to skład po dwie osoby z wydziału operacyjnego oraz informatyki i łączności, wśród nich funkcjonariusz ze stanowiska kierowania. W procesie doskonalenia zawodowego obsada obejmuje przedstawicieli powiatowych i miejskich stanowisk kierowania, którzy po zakończeniu szkolenia stwierdzają, że wyposażenie pojazdu niewiele różni się od standardowego wyposażenia stanowiska kierowania. Jednym z elementów doskonalenia obsad stanowisk kierowania jest zastępowanie lub ewakuacja stanowiska . Do opracowania stosownej procedury zobowiązane są wszystkie stanowiska kierowania PSP. Zwykle jest to przypadek awarii infrastruktury, w którym procedura opisuje uruchomienie funkcji stanowiska kierowania w lokalizacji zastępczej.

Przypadek pierwszy - zastępowanie stanowiska kierowania

Praktyczne zastosowanie tego wariantu miało miejsce podczas ubiegłorocznych nawałnic na terenie powiatu wrzesińskiego: nastąpiła wówczas awaria zasilania oraz złamanie masztu antenowego. Przywrócenie funkcji łączności radiowej na terenie powiatu umożliwił przybyły na miejsce samochód SDł. Możliwości techniczne SDł umożliwiają pracę on-line na danych powiatowego stanowiska kierowania, w tym uruchamianie SWD zdalnie. Pomiędzy obsadą stanowiska kierowania, sztabem zlokalizowanym w budynku komendy i samochodem nawiązano telekonferencję, dzięki której wszystkie informacje przekazywane były na bieżąco pomiędzy wszystkimi uczestnikami.
Drugie zdarzenie miało miejsce podczas wykonywania prac budowlanych na terenie powiatu obornickiego, związanych z planowaną przebudową łącza energetycznego obiektu komendy powiatowej. Zadaniem obsady SDł było wykonanie zasilania szafy strukturalnej infrastruktury teleinformatycznej i przeniesienie funkcji stanowiska kierowania do samochodu dowodzenia. Dodatkowo wykonano procedurę przeniesienia numeru alarmowego 998 na telefony samochodu.
Oba zdarzenia potwierdzają słuszność założeń ćwiczonych w procesie doskonalenia zawodowego - odtwarzania stanowiska kierowania na bazie samochodu dowodzenia.

Przypadek drugi - zabezpieczenia operacji

Samochód z założenia jest dysponowany do wszelkich planowych zdarzeń, w których uczestniczą znaczne siły ochrony przeciwpożarowej. Stanowi on miejsce pracy dowodzącego zabezpieczenia operacji, którego zadaniem jest monitorowanie i analizowanie przebiegu zabezpieczenia, zorganizowanie łączności na terenie oraz utrzymywanie łączności i przekazywanie danych on-line do danej komendy powiatowej i nadrzędnej komendy wojewódzkiej.
Możliwości techniczne samochodu zapewniają monitorowanie obszaru czterema kamerami wizyjnymi oraz jednoczesny przekaz obrazu poprzez połączenie wideokonferencyjne do systemów w KW PSP w Poznaniu oraz KG PSP lub/i każdego innego stanowiska kierowania PSP. Do zabezpieczenia łączności radiowej wykorzystywane są cztery radiotelefony bazowe z antenami na masztach 12 m oraz dostęp on-line do radiowego systemu Komedy Wojewódzkiej PSP w Poznaniu. Działania samochodu podczas wielu planowanych zabezpieczeń operacji z udziałem sił ochrony przeciwpożarowej doskonalą umiejętności jego obsady, szczególnie w zakresie analizowania liczebności sił i środków oraz ich precyzyjnej lokalizacji. Szczególnie istotnym elementem we wspomaganiu dysponowania znacznych sił i środków są systemy lokalizacji pojazdów zwanych też systemami AVL.

Przypadek trzeci - wsparcie działań ratowniczych

W minionym okresie bieżącym roku pojazd uczestniczył w dwóch zdarzeniach, podczas których z racji rozmiaru, skali i charakteru oraz rozmiaru zaangażowanych sił i środków na miejscu akcji wprowadzono dowodzenie szczebla strategicznego. Kierowanie działaniami podczas tych zdarzeń przejmowali wielkopolski komendant wojewódzki oraz komendant główny PSP.
Pierwszym ze zdarzeń, w którym na bazie samochodu dowodzenia i łączności odbywało się dowodzenie strategiczne, był pożar gazociągu w Murowanej Goślinie. Doszło do niego 26 stycznia tego roku. Powstała awaria rurociągu spowodowała gwałtowny wypływ sprężonego gazu ziemnego. W dalszej fazie gaz uległ zapłonowi, strumień energii ze spalanego, swobodnie wydobywającego się z rurociągu metanu, doprowadził do zapalania siedmiu budynków, oddalonych ok. 30 m od miejsca powstania rozszczelnienia. Podczas dzialań ewakuowano 20 osób ze strefy zagrożenia, nikt nie zginął.
Drugim zdarzeniem, w którym na bazie samochodu dowodzenia i łączności odbywało się dowodzenie strategiczne, był wybuch gazu w kamienicy w Poznaniu, który doprowadził do katastrofy budowlanej. Do zdarzenia doszło 4 marca br. Zginęło pięć osób, a 21 zostało rannych.
Do zadań sztabu obydwu akcji należało: ustalenie liczby osób, które znajdowały się w budynkach w chwili zdarzenia, inwentaryzacja sił i środków zadysponowanych na miejsce zdarzenia, zorganizowanie łączności, analiza struktury dowodzenia, analiza zaplecza logistycznego, analiza zabezpieczenia medycznego, prowadzenie aktualizacji danych, wizualizacja sytuacji, wizualizacja uszkodzeń, wizualizacja odcinków bojowych i punktów charakterystycznych, przedstawienie sił i środków będących w akcji i w miejscach koncentracji, analiza potrzeb SIS, przygotowanie komunikatów medialnych oraz konferencji prasowych, składanie meldunków nadrzędnym stanowiskom o rozwoju sytuacji. Obsadę pojazdu stanowiły cztery osoby oraz sztab akcji. W skład sztabu weszli m.in.: funkcjonariusze KG PSP, KW PSP Poznań, KM PSP Poznań, dowódcy grup poszukiwawczo-ratowniczych, przedstawiciele Policji, podczas pożaru gazociągu przedstawiciel operatora gazociągu, przedstawiciele nadzoru budowlanego, ratownicy medyczni, przedstawiciele samorządu.
Możliwości techniczne samochodu podczas obu zdarzeń wykorzystano w pełnym zakresie: monitorowanie obszaru kamerami wizyjnymi, przekaz obrazu poprzez wideokonferencję do systemu KG PSP, rejestracja korespondencji radiowej wszystkich wykorzystywanych sieci radiowych (KDW, KO, B112, PR, PW, KRG), rejestracja treści telefonicznej, prowadzenie karty manipulacyjnej, analiza danych SWD, analiza treści publikowanych w Intrenecie, monitoring treści telewizyjnych. Analiza gromadzonych danych, ich przetwarzanie i weryfikacja prowadzona była na miejscu w pojeździe oraz w siedzibach Komendy Wojewódzkiej PSP i Komendy Miejskiej PSP w Poznaniu. W ramach organizacji łączności radiowej na terenie akcji wyposażano również przedstawicieli służb współdziałających w radiotelefony nasobne stanowiące wyposażenie SDł. W pojeździe prowadzone były spotkania służb, grup ratowniczych, przedstawicieli władz samorządu oraz innych osób mających wkład w wypracowanie optymalnych decyzji. Decyzje KDR przekazywane były do natychmiastowej realizacji przez podległe formacje.
Całość gromadzonych i analizowanych materiałów, uzupełnionych o materiały kompletowane przez stanowiska kierowania, po uporządkowaniu w chronologiczną całość posłużyła do opracowania analiz ze zdarzeń.

Przypadek czwarty - działania poza granicami

SDł stanowi ważny element w strukturach odwodów operacyjnych. Oprócz standardowego wyposażenia sztabu batalionu COO, jakim jest samochód lub kontener dowodzenia i łączności, SDł stanowi mobilne wsparcie dla pododdziałów taktycznych, w tym grup specjalistycznych oraz modułów ratowniczych. W strukturach Batalionu Wielkopolska od początku powołania grup CBRN (moduł wykrywania skażeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych oraz pobierania próbek) oraz GFFFV (moduł do gaszenia pożarów lasów z ziemi przy użyciu samochodów) stanowi wsparcie podczas corocznych zgrupowań. Szczególnie istotnym elementem ćwiczonym przez moduł GFFFV jest jego praca poza granicami kraju. Ważne ogniwo pojazdu, gwarantujące możliwość komunikacji i wymiany danych z krajem, stanowi łącze satelitarne, wykorzystywane również na terenie kraju w obszarach, których nastąpiła awaria infrastruktury komunikacyjnej.
Praktycznym wykorzystaniem samochodu dowodzenia i łączności w zdarzeniu poza granicami macierzystego województwa był udział w działaniach ratowniczych usuwania skutków nawałnic na terenie gminy Brusy w powiecie chojnickim, województwo pomorskie. Samochód dowodzenia przygotowany w procesie doskonalenia zawodowego do działań poza granicami w ramach modułu GFFFV zadysponowano na teren objęty skutkami nawałnicy, na którym uszkodzona została infrastruktura energetyczna, telekomunikacyjna i drogowa. Działania z jego udziałem prowadzone były od 15 do 22 sierpnia 2017 r. Zadaniem czteroosobowej obsady było zorganizowanie niezależnego stanowiska kierowania, koordynującego zadania ratownicze na obszarze gminy Brusy. Sąsiednie tereny powiatu chojnickiego podzielone zostały na oddzielne strefy, koordynowane przez niezależne stanowiska zlokalizowane w KP PSP w Chojnicach oraz sztabie pomorskiego komendanta wojewódzkiego w Rytlu i Brusach. Po przyjeździe na miejsce, po upływie kilkunastu minut, obsada zadysponowała pierwsze jednostki z miejsca koncentracji do usuwania stuków nawałnic. Obsada pojazdu wzmocniona została lokalnymi przedstawicielami służb ratowniczych, w osobach komendanta gminnego oraz miejscowego naczelnika OSP, będącego jednocześnie dowódcą zmiany z Komendy Powiatowej PSP w Chojnicach. Dzięki doskonałej znajomości terenu oraz współpracy z lokalnym sztabem kryzysowym gminy znacząco usprawnili oni pracę sztabu. Wszystkie zgłoszenia napływające do zorganizowanego na bazie SDł gminnego sztabu akcji były rejestrowane i obsługiwane według przyjętych priorytetów. Zgłoszenia przyjmowano z powiatowego stanowiska kierowania w Chojnicach, gminnego centrum zarządzania kryzysowego oraz osobiście od mieszkańców gminy. Do działań dysponowano siły i środki skierowane na teren gminy Brusy.
W czasie akcji zastosowano wszystkie dostępne w pojeździe środki łączności oraz transmisję danych. Wykorzystywano głównie udostępnione on-line arkusze danych współdzielone przez sztaby w Rytlu i Chojnicach oraz przede wszystkim cyfrowe mapy, które służyły do obrazowania sytuacji i wypracowywania strategii i priorytetów. W kolejnych dniach, kiedy napływały kolejne siły i środki z terenie kraju, działania sztabu skupiły się na efektywnym wykorzystania posiadanego potencjału ratowniczego, to znaczy na analizie zgłoszeń i precyzyjnym dysponowaniu do najbliższego kolejnego miejsca zdarzenia. Według danych ewidencyjnych zgromadzonych w systemie SWD PSP od 15 do 22 sierpnia na terenie gminy Brusy zarejestrowano 139 zdarzeń, w których uczestniczyło 301 pojazdów i 1160 strażaków.

SDł wykorzystywane są w działaniach systematycznie, KDR mają coraz większą świadomość możliwości tych pojazdów. Ich zakupy są obecnie kontynuowane w ramach projektu „Usprawnienie systemu ratownictwa na drogach - etap IV”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Dzięki nim pozyskanych zostanie siedem kolejnych pojazdów, a każdy z nich dodatkowo będzie wyposażony w system bezprzewodowej transmisji bieżącego obrazu wysokiej rozdzielczości z urządzeń zewnętrznych, w szczególności z dronów, w relacjach miejsce prowadzenia działań ratowniczych - samochód dowodzenia i dalej, a za pomocą systemu wideokonferencyjnego do stanowisk kierowania PSP.

bryg. Marcin Kucharski jest zastępcą naczelnika Wydziału Koordynacji Ratownictwa w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności KG PSP
st. bryg. Paweł Pohl jest naczelnikiem Wydziału Informatyki i Łączności KW PSP w Poznaniu

fot. arch. Wawrzaszek ISS/arch. KW PSP Poznań

lipiec 2018