Techniczno-medyczny algorytm

Praktyczny wymiar nauki

Obecnie brak algorytmów łączących ratownictwo techniczne i medyczne w jedną całość. Na podstawie powypadkowego ułożenia pojazdu można jednak przewidzieć stan poszkodowanego oraz konieczność wydobycia z niego ofiary lub jej brak. Opracowanie autorskiej procedury postepowania w przypadku ofiar wypadków pozwoli na szybszą reakcję ratowników PSP na miejscu zdarzenia i zwiększy przejrzystość podejmowanych działań.

Dzięki niej kierujący działaniami ratowniczym na miejscu zdarzenia będzie mógł łatwiej podjąć decyzję dotyczącą doboru technik ratowniczych i procedur medycznych. Nowo powstały algorytm zwiększy też efektywność szkoleń funkcjonariuszy w jednostkach organizacyjnych PSP.

Procedury z zakresu ratownictwa medycznego

Procedury z zakresu pierwszej pomocy opisane są w skrypcie ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym, zatwierdzonym przez Komendę Główną PSP. Interesującym źródłem wiedzy przy ocenie procedur są także opracowania zagraniczne, takie jak „Indian first aid manual”, wydane przez Indian Red Cross Society National Headquaters.

Analiza powyższych procedur wykazała, że w zależności od ułożenia samochodu u ofiary wypadku mogą wystąpić odmienne obrażenia. We wszystkich sytuacjach należy założyć uszkodzenie kręgosłupa w odcinku szyjnym. W przypadku zderzenia bocznego, czołowego i rotacji auta prawdopodobnie dochodzi również do obrażeń klatki piersiowej, złamań kończyn, obrażeń brzucha lub uszkodzeń miednicy. Procedury kpp rozróżniają postępowanie w zakresie udzielania pierwszej pomocy ofierze znajdującej się w pojeździe lub też z uwagi na konieczność jej ewakuacji. Jeśli u ofiary brak czynności życiowych, lecz występują poważne obrażenia lub czynniki zewnętrzne zagrażają jej życiu, należy wykonać techniki ratownicze prowadzące do wydobycia jej z pojazdu. W przypadku niegroźnych uszkodzeń i w bezpiecznym otoczeniu wydobywanie poszkodowanego nie jest konieczne.

Propozycja algorytmów

Wspomniana literatura podsuwa rozwiązania zmniejszające ryzyko popełnienia błędów. Można wyszczególnić pewne algorytmy łączące ratownictwo medyczne i techniczne po wypadku z udziałem samochodu osobowego.

Tworząc autorski model postępowania strażaków na miejscu wypadku samochodowego, należy zwrócić uwagę na deficyt procedur z zakresu ratownictwa technicznego. Koncepcja ta wynika z analizy skryptu ratownictwa medycznego rekomendowanego przez Komendę Główną PSP oraz zagranicznej publikacji [1]. Nowy algorytm może ułatwić funkcjonariuszom PSP przewidywanie przyczyn wypadków oraz zastosowanie odpowiednich procedur, w zależności od napotkanej sytuacji.

Aby zestawić wszystkie niezbędne elementy udzielania pierwszej pomocy ofierze wypadku samochodowego, utworzono trzy algorytmy. W pierwszym ze schematów, nazwanym ,,procedurą Alfa”, opisane zostały trzy różne sposoby dojścia do poszkodowanego. Jeśli nie można dostać się do niego przez drzwi lub bagażnik, usuwa się je za pomocą sprzętu ratowniczego. Dach pojazdu wycina się w ostateczności. Po uzyskaniu dostępu do osoby poszkodowanej należy usunąć zbędne szyby.

Następnie do pojazdu wchodzi ratownik nazywany wewnętrznym, odpowiedzialny za stabilizację odcinka szyjnego oraz kontrolowanie czynności życiowych. Po wejściu do pojazdu trzeba zabezpieczyć poduszkę powietrzną kierownicy. Gwarantuje to ochronę poszkodowanego i ratownika przed eksplozją. Powinno się również pamiętać o odpięciu lub odcięciu pasów bezpieczeństwa. Pomoże to strażakowi w przeprowadzeniu pierwszej pomocy i umożliwi poszkodowanemu swobodne oddychanie. W pojeździe powinno się usunąć wewnętrzne części słupków oraz miejsca newralgiczne. Przy wykonywaniu tych czynności należy zachować szczególną ostrożność. Przez nieuwagę ratownika może dojść do eksplozji, np. przy nacięciu napinacza w pasie bezpieczeństwa. Schemat postępowania przedstawia rys. 1.

Pozostałe dwa algorytmy skupiają się na wykonywaniu poszczególnych elementów kpp w zależności od konieczności ewakuacji lub jej braku. Wypadki komunikacyjne podzielone zostały według ich przyczyn. Wypadek może być wynikiem zderzenia tylnego, bocznego, czołowego, rotacji auta lub dachowania. Każde z tych zdarzeń prowadzi do konieczności realizacji opisanej wcześniej procedury Alfa, a następnie sekwencji medycznych działań ratowniczych nr 2. Na tym etapie w procedurze Beta nie ma potrzeby ewakuacji, natomiast w procedurze Gamma - występuje jej konieczność. Następnie uwzględnia się obrażenia, do jakich może dojść w zależności od przyczyny wypadku i odnosi się do odpowiedniej procedury kpp. Ostatnim etapem procedur jest przekazanie poszkodowanego ZRM. Opisane algorytmy przedstawiają rys. 2 i 3.

Zasadność algorytmu

Dzięki tej analizie udało się określić zakres pierwszej pomocy udzielanej przez strażaków osobie poszkodowanej uwięzionej w samochodzie osobowym. Rozwiązany został problem badawczy: ocena algorytmów i procedur kpp oraz postępowania z zakresu ratownictwa technicznego stosowanych przez funkcjonariuszy PSP podczas wypadków komunikacyjnych.

Problem najlepiej da się sformułować za pomocą jednego pytania głównego oraz trzech pytań szczegółowych. Podstawowe pytanie brzmi: czy istnieje potrzeba opracowania wspólnego algorytmu działania dla czynności z zakresu ratownictwa technicznego i medycznego? Z analizy dostępnych źródeł wynika, że nie istnieje. Ani literatura obcojęzyczna, ani polska nie spajają w całość czynności medycznych i technicznych wykonywanych przez strażaków na miejscu wypadku. W związku z tym można utworzyć model łączący uzyskiwanie dostępu do ofiary oraz pierwszą pomoc. Trzy pozostałe pytania dotyczą skuteczności modelu w minimalizacji ryzyka popełniania błędów w trakcie akcji ratowniczej, zasadności podzielenia działań z zakresu pierwszej pomocy z uwagi na konieczność ewakuacji z pojazdu bądź jej niepodejmowanie oraz wpływu stosowania jednolitego algorytmu na poprawę efektywności szkolenia funkcjonariuszy PSP w jednostkach.

Nowo powstała procedura przedstawia krok po kroku wszystkie czynności, które powinien podjąć strażak na miejscu wypadku samochodowego. Dodatkowo uwzględnia każdą możliwość udzielenia pomocy, w zależności od obrażeń ofiary czy też ostatecznego ułożenia pojazdu. Dzięki tak dokładnie przygotowanemu algorytmowi ratownik PSP uniknie zaskoczenia, a ryzyko popełnienia błędów w trakcie akcji ratowniczej zostanie zminimalizowane. Przyczyni się on również do usprawnienia  wykonywania czynności w chwili przyjazdu na miejsce wypadku komunikacyjnego.

Zwraca uwagę fakt, że procedury kpp zakładają udzielenie pierwszej pomocy zarówno wtedy, gdy sytuacja wymaga ewakuacji poszkodowanego, jak i gdy ofiara powinna pozostać w pojeździe. W związku z tym można założyć potrzebę podzielenia czynności z zakresu ratownictwa medycznego z uwagi na te dwa przypadki.

Dotychczas materiały na temat postępowania przy wypadku komunikacyjnym były rozproszone w wielu źródłach, nie łączących pierwszej pomocy z technikami wydobycia ofiary z pojazdu. Wobec tego edukacja strażaków w tej dziedzinie mogła być utrudniona i niejasna. Zaproponowane zestawienie czynności (wspólne algorytmy) z zakresu ratownictwa medycznego i technicznego zwiększy efektywność szkoleń funkcjonariuszy w jednostkach organizacyjnych PSP. 

Przypisy

[1] B. Morris, „Techniki ratownictwa drogowego Holmatro”, 2004.