Strażak w ciąży

Grudzień to miesiąc, w którym chrześcijanie świętują narodziny Jezusa. Powiększenie rodziny niesie ze sobą dużą radość, ale i dużą odpowiedzialność. Dobrze jest być gotowym na pewne ewentualności, a przede wszystkim - wiedzieć, co na taką sytuację kodeks pracy. Nasza czytelniczka Pola, która jest funkcjonariuszką PSP, właśnie dowiedziała się, że oczekuje dziecka i chciałaby zadać kilka niecierpiących zwłoki pytań: po pierwsze - jakie prawa przysługują jej teraz, a po drugie - jakie po porodzie. Pierwszą część omówi Bogdan Iwaszko z Biura Kadr Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej. Druga ukaże się w kolejnym numerze PP.

Kobieta w ciąży będąca strażakiem w trakcie pełnienia służby ma szczególne uprawnienia, wynikające z następujących przepisów prawnych: ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, Kodeksu pracy, rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Aby mogła skorzystać z tych szczególnych uprawnień, musi przedstawić swojemu przełożonemu stosowne świadectwo lekarskie (art. 185 § 1 Kodeksu pracy). Nie musi to być zaświadczenie od ginekologa, wystarczy świadectwo od internisty lub lekarza rodzinnego.

8 godzin służby, prace uciążliwe

Strażacy korzystają z uprawnień związanych z rodzicielstwem określonych w Kodeksie pracy, chyba, że ustawa o PSP stanowi inaczej (art. 69 ust. 1 ustawy o PSP). Strażak w ciąży nie może pełnić służby dłużej niż 8 godz. dziennie ani w porze nocnej (art. 178 § 1 Kodeksu pracy), czyli musi być zachowany codzienny rozkład czasu służby. Jeśli pełni służbę na stanowisku, do którego przypisany jest zmianowy rozkład czasu służby, to na czas ciąży musi mieć zapewnione stanowisko z codziennym rozkładem. Jeśli to niemożliwe, przełożony jest zobowiązany do zwolnienia strażaka na czas niezbędny z obowiązku świadczenia służby (art. 178¹ Kodeksu pracy). Według wstępnych szacunków w Państwowej Straży Pożarnej mamy ponad 100 kobiet pełniących służbę w zmianowym rozkładzie czasu służby, zatem problem jest realny.
Szczegółowy wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia dla kobiet w ciąży znajduje się w załączniku do wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów. Jeśli przełożony nie jest w stanie dostosować warunków służby do wymagań określonych w tych przepisach, ma obowiązek przenieść strażaka na inne miejsce pełnienia służby, a w razie braku takich możliwości zwolnić strażaka na czas niezbędny z obowiązku świadczenia służby, zachowując prawo do uposażenia (art. 179 § 5 Kodeksu pracy). Ponadto, zgodnie z pkt 1 ppkt 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów, przy pracy na stanowisku z monitorem ekranowym po 50 min pracy, przysługuje co najmniej 10 min przerwy, wliczane do czasu służby.

Badania, zwolnienie lekarskie

Przełożony jest obowiązany udzielić strażakowi w okresie ciąży zwolnień od służby na zlecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą zostać przeprowadzone poza godzinami służby. Za czas takiej nieobecności w służbie strażak zachowuje prawo do uposażenia (art. 185 § 2 Kodeksu pracy).
Strażaka w ciąży nie można delegować z urzędu do czasowego pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej PSP (art. 37b ustawy o PSP).
Strażak w okresie ciąży zachowuje w czasie zwolnienia lekarskiego z powodu choroby prawo do uposażenia w wysokości 100% (art. 105b ust. 5 pkt 4 ustawy o PSP).

Zwolnienie ze służby

W „cywilnych zakładach pracy” pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a organizacja związkowa wyraziła na to zgodę. W służbie sprawa ta jest uregulowana w art. 46 ustawy o PSP. Zgodnie z tym przepisem strażaka nie można zwolnić ze służby w okresie ciąży, chyba że w grę wchodzi : zwolnienie dyscyplinarne (art. 43 ust. 2 pkt 3), „na wyrok sądowy” (art. 43 ust. 2 pkt 4 oraz art. 43 ust. 3 pkt 2), likwidacja jednostki organizacyjnej lub jej reorganizacja (art. 43 ust. 3 pkt 4) oraz zwolnienie z innych ważnych przyczyn (art. 43 ust. 3 pkt 5). Co ciekawe, z art. 46 ustawy o PSP wynika, że strażaka w ciąży nie można zwolnić na podstawie zgłoszonego na piśmie żądania zwolnienia. Jeżeli zwolnienie ze służby nastąpiło na podstawie art. 43 ust. 3 pkt 4 ustawy w okresie ciąży, strażakowi przysługuje prawo do uposażenia do końca okresu ciąży.

Bogdan Iwaszko