Strażak po nowemu
15 Grudnia 2016
Od przyszłego roku strażacy przyjęci do służby będą się uczyli według nowego programu szkolenia. Kładzie on nacisk na zdobycie wiedzy praktycznej.
Zatwierdzony przez komendanta głównego PSP 31 października 2016 r. program szkolenia podstawowego w zawodzie strażak wprowadza nowe rozwiązania w zakresie organizacji procesu kształcenia. Szkolenie to zostało podzielone na trzy bloki - podstawowy, praktyk zawodowych i zasadniczy.
Jakie zmiany?
Nowość dotyczy zatem wprowadzenia obowiązkowego bloku praktyk zawodowych. Rozwiązanie to ma przygotować strażaka do służby tak, aby lepiej spełniał oczekiwania przyszłych dowódców. To oni będą mieli największy wpływ na kształtowanie postawy młodego funkcjonariusza, a także na jego adaptację do nowych warunków pracy, jaką jest służba. Słuchacz będzie trafiał więc w ręce osoby bardzo dobrze zorientowanej w organizacji służby, mającej odpowiednie przygotowanie zawodowe, stawiającej słuchaczowi konkretne wymagania i oczekiwania. Skierowanie strażaka na obowiązkową praktykę do macierzystej jednostki, czyli środowiska, do którego trafi po zakończeniu całego cyklu kształcenia, pozwoli na szybką integrację ze zmianą służbową. Strażak zdąży poznać sprzęt będący w wyposażeniu jednostki, w której będzie w przyszłości pełnić służbę. Dodatkowo rozwiązanie to pozwoli dowódcy na szybszą ocenę przydatności słuchacza do służby, lepszą ocenę jego postępów w praktycznej nauce zawodu. A ocena ta będzie decydująca, bo od niej zależy możliwość kontynuacji nauki w bloku zasadniczym szkolenia.
W nowym programie uporządkowano także treści bloku podstawowego, po zrealizowaniu których słuchacze będą przygotowani do udziału w działaniach ratowniczych, a także dostosowano treści bloku zasadniczego do zapisów zawartych w zasadach ratownictwa specjalistycznego.
Z uwagi na zakres zmian programu w składzie zespołu pracującego nad programem, poza przedstawicielami szkół realizujących tę formę kształcenia, znaleźli się również zastępca komendanta powiatowego PSP oraz dowódca jednostki ratowniczo-gaśniczej, których wiedza i doświadczenie były konieczne do przygotowania i opisania praktyk zawodowych.
Konstruując program, nie przyjmowano z góry, jak długo będzie trwało szkolenie. Wymiar godzinowy miał być dostosowany do zamierzonych efektów kształcenia. Założono jedynie, że blok podstawowy nie powinien przekroczyć ośmiu tygodni. Dlaczego? Otóż niewiele osób zdaje sobie sprawę, że program kształcenia w zawodzie strażak jest silnie powiązany z pozostałymi programami kształcenia zawodowego w zawodzie technik pożarnictwa i inżynier pożarnictwa, a także programami szkoleń specjalistycznych. Najlepiej obrazuje to poniższy rysunek (korelacja kształcenia zawodowego i szkoleń specjalistycznych).
Zawód strażak zdefiniowany jest w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (DzU poz. 1145). Zgodnie z charakterystyką zawodu, opisaną pod kodem 541101, strażak realizuje zadania w zakresie ratowania zagrożonych ludzi, zwierząt, mienia i środowiska, w związku z: walką z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, akcjami ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego, a także medycznego. Strażacy są kształceni do pełnienia służby w jednostkach ratowniczo-gaśniczych PSP oraz innych jednostkach ochrony przeciwpożarowej na stanowiskach przewidzianych dla szeregowych i podoficerów, z ukierunkowaniem na prowadzenie działań ratowniczych, a także do realizacji zadań organizacyjnych i kierowniczych w ramach najmniejszej jednostki taktycznej, czyli roty i zastępu.
Każdy strażak, który przychodzi do służby, na wstępie kształcony jest w identycznym zakresie. W przypadku służby przygotowawczej realizuje blok podstawowy kształcenia w zawodzie strażak, a w służbie kandydackiej przechodzi przeszkolenie z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Pomimo różnych nazw są to tożsame szkolenia. Na ich realizację przewiduje się zwykle osiem tygodni. Stąd też wspomniane wcześniej założenie. Analiza i dobór treści bloku podstawowego nie wymagały wprowadzenia zmian w długości tego szkolenia.
Kolejnym czynnikiem branym pod uwagę przy tworzeniu programu było założenie, że od osób ubiegających się o przyjęcie do służby nie będzie wymagane ukończenie szkoleń wynikających z „Zasad organizacji szkoleń członków ochotniczych straży pożarnych biorących bezpośredni udział w działaniach ratowniczych” ani też szkolenia z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy, nadającego tytuł ratownika, zgodnie z ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Stąd też nowe warunki przyjęcia na szkolenie oraz konieczność realizowania w jego trakcie szkolenia z kwalifikowanej pierwszej pomocy.
Blok podstawowy
Uporządkowano w nim opis treści kształcenia i efektów kształcenia w stosunku do poprzedniego programu i przyjęto założenie, że nauka na tym etapie skupi się na przygotowaniu strażaka do działań związanych ze zwalczaniem pożarów, ratownictwem technicznym, a także na elementach funkcjonowania w służbie mundurowej (nawet jeżeli dotyczy to strażaka wykonującego zadania służbowe w innej jednostce ochrony przeciwpożarowej). Jeszcze kilka lat temu do służby trafiały bowiem osoby po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, znały więc pewne zasady zachowania w formacji mundurowej. Dzisiaj to szkoła PSP musi nauczyć strażaka musztry, poprawnego umundurowania, oddawania honorów czy sposobu zwracania się do przedłożonych. W trakcie rozmów prowadzonych w ramach ewaluacji programu zwracano również uwagę na fakt, że coraz częściej strażacy zapominają o podstawowych zasadach pełnienia służby, np. jak powinna prawidłowo wyglądać zmiana służby w jednostce ratowniczo-gaśniczej. Ich znajomości oczekiwali przyszli przełożeni strażaków. Oczywiście poznawanie zasad zachowania w służbie nie kończy się na zrealizowaniu zajęć z bloku podstawowego. Jest ona kontynuowana podczas praktyk zawodowych oraz bloku zasadniczego, należy bowiem pamiętać, że nauka jest również procesem wychowawczym.
Blok podstawowy to także zdobywanie wiedzy o zjawiskach towarzyszących pożarom, środkach gaśniczych i sprzęcie stosowanym w JRG (stosownie do standardu wyposażenia samochodów ratowniczo-gaśniczych opracowanego przez Komendę Główną PSP). Taka podbudowa teoretyczna powinna pozwolić na sprawną realizację pozostałych przedmiotów bloku podstawowego: taktyki zwalczania pożarów i taktyki działań ratowniczych. W pierwszym z nich, poza wcześniej obowiązującymi zagadnieniami, w całości uwzględniono niedawno opracowany „Program szkolenia z zakresu gaszenia pożarów wewnętrznych” [1]. Takie podejście było konieczne w związku ze standaryzacją wyposażania wszystkich szkół i ośrodków w mobilne trenażery ogniowe. W przypadku realizacji zajęć z taktyki działań ratowniczych zespół przyjął, że zakres nowego programu powinien odpowiadać w całości zadaniom wynikającym z zakresu podstawowego ratownictwa technicznego, uzupełnionym o elementy kierowania ruchem drogowym.
Dosyć istotna zmiana została wprowadzona w zajęciach z wychowania fizycznego. Będą skupiały się one na uświadomieniu strażakom znaczenia aktywności fizycznej i jej wpływu na życie i pracę (co jest istotne ze względu na czas, przez jaki strażacy ci będą pełnili służbę w PSP), wraz z podaniem gotowych wzorców ćwiczeń.
Praktyki
Blok podstawowy szkolenia przygotuje strażaka do praktyk zawodowych w jednostce ratowniczo-gaśniczej. Ich celem jest doskonalenie umiejętności nabytych podczas dotychczasowego szkolenia, a także zapoznanie się z pojazdami i sprzętem danej JRG. Przełożony, kierując strażaka na szkolenie, będzie zobowiązany do złożenia deklaracji miejsca odbywania praktyk zawodowych przez uczestnika szkolenia. Zaliczenie bloku podstawowego to także warunek rozpoczęcia służby w podziale bojowym, połączonej z udziałem w obowiązkowych zajęciach doskonalących organizowanych w jednostce.
Zgodnie z programem szkolenia na 90-dniowe praktyki będzie kierował komendant szkoły i to on ustali ich konkretny termin, tak żeby wszyscy słuchacze mogli w tym samym czasie stawić się na część zasadniczą szkolenia. Nadzór nad realizacją bloku praktyk zawodowych będzie sprawował opiekun praktyk, którym może zostać dowódca JRG, zastępca dowódcy JRG lub inna osoba wyznaczona przez właściwego komendanta lub kierującego na szkolenie.
Każdy z uczestników praktyk odbędzie minimum 28 służb, pełnionych w wymiarze 24 godz., z zachowaniem 48 godz. czasu wolnego po służbie. W uzasadnionych przypadkach dopuszczone będzie pełnienie służby w wymiarze 24 godzin, po których zostanie zachowany wymiar co najmniej 24 godzin czasu wolnego. Praktyki będą dokumentowane w tzw. dzienniku praktyk, ustalającym ich zakres - uproszczonym tak, by czas na jego wypełnienie ograniczyć do niezbędnego minimum. Na realizację programu praktyk przewidziano minimum 2 godz. dydaktyczne w trakcie każdej służby. Słuchacz będzie miał także obowiązek uczestniczenia w zajęciach doskonalenia zawodowego danej JRG, w tym w ćwiczeniach prowadzonych na obiektach. Jeśli problematyka zajęć przewidziana do realizacji przez słuchacza na danej służbie będzie się pokrywała z tematyką realizowaną podczas doskonalenia zawodowego, zajęcia z danego tematu można będzie uznać za zrealizowane.
Zaliczenie bloku obowiązkowych praktyk zawodowych przez właściwego przełożonego uprawnionego do mianowania lub kierownika jednostki ochrony przeciwpożarowej to podstawa uprawniająca do kontynuacji szkolenia w szkole.
Blok zasadniczy
Będzie on rozwijał treści z bloku podstawowego związane z psychologicznymi aspektami działań ratowniczych, sprzętem, zjawiskami fizykochemicznymi, taktyką zwalczania pożarów, taktyką działań ratowniczych i wychowaniem fizycznym.
Najistotniejszą zmianą w stosunku do poprzedniego programu szkolenia w zawodzie strażak jest wprowadzenie do taktyki działań ratowniczych treści z programów szkoleń z poszczególnych dziedzin ratowniczych, realizowanych przez KSRG w zakresie podstawowym. Dzięki takiemu zabiegowi system kształcenia stanie się spójny i kompletny, co ilustruje rysunek.
Program w liczbach
Na realizację szkolenia przewidziano 177 dni szkoleniowych, na które składają się: 2 dni na rozpoczęcie i zakończenie szkolenia, 78 dni (622 godz. dydaktyczne) na zajęcia dydaktyczne, 90 dni na praktyki zawodowe, dzień na szkolenie doskonalące dla strażaków KSRG z zakresu współdziałania z SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, 4 dni na zaliczenie bloku podstawowego oraz 2 dni na egzaminy końcowe.
Program zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2017 r.
Zachęcam do zapoznania się z nim na stronie internetowej Komendy Głównej PSP - www.straz.gov.pl.
bryg. Jacek Borowski jest dyrektorem Biura Szkolenia KG PSP, przewodniczącym zespołu
Przypisy:
[1] Program szkolenia z zakresu gaszenia pożarów wewnętrznych, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, Biuro Szkolenia, 2015.
grudzień 2016