Strażacy z Indonezji

Indonezja leży w Azji Południowo-Wschodniej na ok. 17 tys. wysepek, w tym 6 tys. zamieszkanych. Swoim pięknem przyciąga turystów z całego świata. Przed tym iście idyllicznym krajem stoją jednak wyzwania, którym może sprostać tylko straż pożarna. Jak wygląda jej struktura organizacyjna, jaka jest jej historia? Jak obecnie funkcjonuje ta służba? Miałam okazję przekonać się o tym naocznie.

Mimo że Indonezja leży w znacznej odległości od Europy, organizacja straży pożarnej nie jest zupełnie różna od tej europejskiej. Historia tutejszej straży sięga czasów kolonialnych. W XIX w., czyli w okresie panowania Holendrów, na terenach dzisiejszej Indonezji istniały jednostki straży pożarnej stanowiące część administracji kolonialnej. Holenderska straż pożarna, znana jako Brandweer, była odpowiedzialna głównie za utrzymanie porządku w miastach, szczególnie w Batavii (dzisiejsza Dżakarta), gdzie tworzyła się infrastruktura miejska. W tamtych czasach straż pożarna była słabo rozwinięta, a środki gaśnicze ograniczały się do prostych narzędzi ręcznych, takich jak wiadra czy pompy ręczne.

Po uzyskaniu niepodległości przez Indonezję w 1945 r. władze kraju zaczęły reformować system ochrony przeciwpożarowej. W 1950 r. powstała pierwsza oficjalna instytucja zajmująca się ochroną przed pożarami: Departemen Pemadam Kebakaran (Ministerstwo Straży Pożarnej) [1]. Jednak rozwój służb pożarniczych nie postępował równomiernie w całym kraju, infrastruktura pozostawiała wiele do życzenia zwłaszcza w bardziej odległych i wiejskich rejonach.

W latach 70. i 80. XX w. Indonezja zaczęła inwestować w rozwój straży pożarnej, wdrażając nowoczesne technologie i organizując kursy dla strażaków. W 1985 r. utworzono krajowy system szkoleń i certyfikacji, co poprawiło jakość działań. Główną jednostką szkoleniową do dziś pozostaje Centrum Szkolenia Przeciwpożarowego w Dżakarcie.

Struktura

Straż pożarna w Indonezji działa na różnych szczeblach administracyjnych: od centralnego po lokalny. Główna instytucja odpowiedzialna za organizację i koordynację działań przeciwpożarowych to Badan Nasional Penanggulangan Bencana (BNPB) – Narodowa Agencja ds. Zarządzania Kryzysowego. BNPB odpowiada za przygotowanie do sytuacji kryzysowych, w tym pożarów, oraz organizowanie wsparcia i zasobów w przypadku katastrof.

Centralny poziom organizacyjny

Na poziomie centralnym najważniejszą instytucją odpowiedzialną za straż pożarną jest Kementerian Dalam Negeri (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych), które nadzoruje rozwój systemu ochrony przeciwpożarowej w kraju. W ramach ministerstwa działa także Direktorat Jenderal Pemadam Kebakaran (Dyrekcja Generalna Straży Pożarnej), która pełni funkcje administracyjne i koordynacyjne w zakresie przeciwdziałania pożarom.

Dyrekcja Generalna odpowiada za opracowywanie polityki krajowej w zakresie ochrony przed pożarami, a także za monitorowanie i wspieranie działań straży pożarnej w różnych prowincjach. Ministerstwo angażuje się także w edukację i szkolenie strażaków, wdrażanie nowoczesnych technologii oraz organizowanie kampanii informacyjnych w celu zwiększenia świadomości obywateli na temat zapobiegania pożarom. Od kilku lat na terenie kraju (szczególnie na obszarach lepiej rozwiniętych i częściej odwiedzanych przez turystów) działa również zintegrowany system powiadamiania – wybierając numer kierunkowy +62, a po nim 112, można uzyskać połączenie ze służbami ratowniczymi. We wrześniu 2024 r. system ten funkcjonował poprawnie w 142 większych miastach i prowincjach kraju z istniejących 514 (czyli w 28%) [2]. Ministerstwo Komunikacji prowadzi obecnie intensywne prace nad dalszą integracją systemu i zwiększeniem jego zasięgu na obszar całego kraju.

Poziom prowincjonalny i lokalny

Straż pożarna w Indonezji jest zorganizowana na poziomie prowincji, miast i gmin, co oznacza, że każda prowincja i większe miasta mają własne jednostki straży. W ośrodkach miejskich, takich jak Dżakarta, Surabaya czy Medan, istnieją jednostki wyspecjalizowane, dobrze wyposażone i szkolone do radzenia sobie z różnymi rodzajami pożarów i katastrof. Tamtejsza straż pożarna korzysta z nowoczesnego sprzętu, takiego jak wozy strażackie, helikoptery gaśnicze oraz specjalistyczne środki gaśnicze.

Lokalne jednostki straży pożarnej są odpowiedzialne za szybkie reagowanie na pożary, przeprowadzanie akcji ratowniczych, a także za edukację obywateli w zakresie prewencji. Strażacy na tym poziomie często współpracują z innymi służbami ratowniczymi, takimi jak policja, wojsko czy służby medyczne. Jednak o ile na Jawie (najbardziej zaludnionej wyspie Indonezji) na wyposażenie jednostek nie można narzekać, to już na innych pojawiają się problemy.

Straż pożarna od kuchni – przykład z Bali

W jednej z lokalnych jednostek w południowej części Bali (okolice Kuty), którą odwiedziłam, na posterunku dziennie pozostaje około ośmiu funkcjonariuszy pełniących służbę przez 12 godz. W tygodniu spędzają tu 40 godz., a ich pensja zaczyna się od 2 mln rupii, osiągając maksymalnie ok. 4,2 mln rupii miesięcznie (510-1070 zł), w zależności od stopnia wyszkolenia, stażu czy też zakresu obowiązków [3]. Funkcjonariusze otrzymują nie tylko miesięczną pensję, ale także świadczenia w postaci opieki zdrowotnej, edukacji dzieci i dodatku urlopowego. Kwota ich uposażenia jest nieco niższa niż średnie zarobki krajowe (5 mln rupii, czyli 1200 zł) [4], dlatego też wielu z nich po godzinach podejmuje dodatkową pracę, jak np. przewóz osób.

W całym kraju istnieje zróżnicowanie organizacji czasu pracy – w niektórych regionach funkcjonuje system podobny do europejskiego, tj. 24-godzinna służba, po której następuje 48-godzinny czas odpoczynku – pozostaje to w gestii regulacji prawnych danego regionu. Oficjalnie strażacy powinni dotrzeć do zdarzenia w przeciągu 15 min od dyspozycji, niestety ze względu na ustawicznie zwiększający się ruch turystyczny na Bali i wszechobecne korki faktyczny czas dojazdu znacznie się wydłuża [5]. Niejednokrotnie mieszkańcy w przypadku pożaru sami usiłują go ugasić, gdyż zdają sobie sprawę, że służby mogą nie dotrzeć na czas. Za najczęstsze przyczyny pożaru przyjmuje się zwarcie wadliwej instalacji elektrycznej, inne przyczyny oraz pożary związane z nieodpowiednim użyciem butli gazowych [6], których beztroskie magazynowanie w lokalnych sklepikach może przyprawiać o palpitacje serca, jednak dla tubylców stanowi powszechny widok niewart interwencji.

W odwiedzonej przeze mnie jednostce flotę samochodową stanowią dwa wysłużone ponad 20-letnie średnie samochody gaśnicze japońskiej marki Hino. Interweniują one około ośmiu, dziesięciu razy w miesiącu. W całym kraju używane są jeszcze Mercedesy, Isuzu, Toyoty czy Fuso (Mitsubishi). Również środki ochrony indywidualnej są wybrakowane – w jednostce znajdują się tylko dwa komplety wysłużonych ubrań specjalnych, kilka hełmów oraz butów gumowych i zaledwie jeden aparat ochrony dróg oddechowych. I choć rząd czyni starania zmierzające do poprawy bezpieczeństwa strażaków, standard wyposażenia jednostki w Kucie nie jest niechlubnym wyjątkiem, lecz wciąż trudną rzeczywistością.

Wyzwania i problemy

Straż pożarna w Indonezji stoi przed wieloma wyzwaniami, które wpływają na jej skuteczność i gotowość do działania. Jednym z najważniejszych problemów jest brak wystarczającej liczby jednostek straży pożarnej w mniejszych miejscowościach i na terenach wiejskich. Choć duże miasta są dobrze wyposażone, wiele obszarów wiejskich nie ma odpowiednich zasobów, co utrudnia skuteczną reakcję na pożary.

Na szczęście i w tym obszarze zachodzą pozytywne zmiany, które obejmują również aktywizację kobiet. W państwie, w którym zdecydowaną większość stanowią wyznawcy islamu (87%), fenomenem wydaje się być powstanie w 2022 r. na wyspie Borneo organizacji non-profit „Power of Mama” – pierwszej w kraju ochotniczej straży pożarnej złożonej wyłącznie z kobiet. W roku jej powstania do ruchu przyłączyły się 44 kobiety, na koniec 2024 r. było już ich 92 [7]. Wszystkie pochodzą z sześciu wiosek w dystrykcie Ketapang. Mają od 19 do 60 lat i ochoczo pod skrzydłami YIARI (Yayasan International Animal Rescue Indonesia) szkolą się, jak gasić pożary. Przy tym nie tylko walczą z ogniem, ale także pomagają chronić i przywracać torfowiska, promują ochronę dzikiej przyrody, w tym orangutanów, integrując przy tym lokalną społeczność. Choć wydawać by się mogło, że to niewielka inicjatywa, jej siła może być ogromna. Jeżeli inne wyspy pójdą w ślady Borneo, istnieje duża szansa na stworzenie ogólnokrajowego systemu ochotniczych straży pożarnych.

Kolejnym wyzwaniem jest zmieniający się klimat, który przyczynia się do powstawania coraz częstszych i coraz bardziej intensywnych pożarów, zwłaszcza w okresach suszy. W szczególności pożary w lasach tropikalnych, występujące co roku w wyniku wypalania roślinności przez rolników stanowią poważny problem. W 2015 r. Indonezja doświadczyła największych w historii pożarów, które pochłonęły ogromne obszary lasów na Sumatrze i Borneo. Takie katastrofy stanowią poważne wyzwanie nie tylko dla straży pożarnej, ale także całego systemu zarządzania kryzysowego w kraju.

Ponadto brak dostępu do nowoczesnych technologii i niedostateczne środki finansowe w niektórych regionach powodują, że straż pożarna boryka się z modernizacją sprzętu i zapewnieniem odpowiednich szkoleń dla strażaków. Wiele jednostek w mniejszych miejscowościach nadal korzysta ze starych pojazdów i wyposażenia.

Podsumowanie

Straż pożarna w Indonezji to ważna instytucja odpowiedzialna za ochronę społeczeństwa przed pożarami i innymi katastrofami. Choć system ochrony przeciwpożarowej w tym kraju przeszedł długą drogę od czasów kolonialnych, nadal stoi przed wieloma wyzwaniami. Należy do nich nie tylko walka z rosnącą liczbą pożarów, ale także poprawa infrastruktury straży pożarnej w mniej rozwiniętych rejonach. Mimo tych trudności straż pożarna w Indonezji odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa obywateli, a jej rola w walce z pożarami – zwłaszcza w okresach suszy i działaniach podczas katastrof naturalnych – jest nieoceniona.

Katarzyna Tetłak jest absolwentką SGSP i aktywnym członkiem OSP Stara Miłosna

Przypisy

[1] https://voi.id/en/memori/12112 (dostęp: 11.01.2025).
[2] https://en.tempo.co/read/1920098/indonesian-govt-to-set-112-as-national-emergency-and-disaster-service-number
[3] https://siplawfirm.id/the-latest-salaries-and-allowances-for-firefighters/ (dostęp: 11. 01.2025).
[4] https://www.livetecs.com/blog/average-salary-in-indonesia-2024/ (dostęp: 11.01.2025).
[5] https://www.scmp.com/lifestyle/travel-leisure/article/3272268/why-balis-traffic-congestion-gets-worse-every-year-and-how-it-affecting-tourism (dostęp: 11.01.2025).
[6] https://www.kaigai-shobo.jp/files/fireservicesintheworld/MajorCountries_20180528.pdf (dostęp: 11.01.2025).
[7] https://www.nathab.com/blog/meet-the-all-women-volunteer-firefighters-making-a-big-change-in-borneo/ (dostęp: 11.01.2025).