Statystycznie o COVID

4 marca minęły 2 lata od zarejestrowania w Polsce pierwszego przypadku zakażenia SARS-CoV-2. Pandemia COVID-19 bez wątpienia przeorganizowała nasze życie prywatne, funkcjonowanie instytucji i służb. Jakie zmiany wprowadziła w Państwowej Straży Pożarnej?

Od początku pandemii strażacy jednostek ochrony przeciwpożarowej (JOP) interweniowali przy ponad 154 tys. zdarzeń związanych z koronawirusem. To siłą rzeczy wpłynęło na ogólną statystykę. W 2020 r. zanotowano największą w historii PSP liczbę zdarzeń - 583 253. Wyjazdów z koronawirusem w tle było prawie 100 tys. (dokładnie 97 257) - czyli 16,7%. W 2021 r. liczba zdarzeń koronawirusowych spadła o 40% (choć w statystyce był to już pełny rok) i wynosiła 56 973, co stanowi już tylko - lub nadal - prawie 10% wszystkich wyjazdów (9,83%). Pokazuje to wykres 1 (w lutowym numerze PP w artykule „Rekordowy rok?” w tabeli 1 w wierszu Covid-19 podano liczbę zdarzeń jedynie związanych z infrastrukturą szpitalną).

Rozkład przestrzenny zdarzeń

Porównując dane za lata 2020 oraz 2021 dotyczące liczby zdarzeń w podziale na województwa i miesiące, można dostrzec wiele zależności. W pierwszej fazie pandemii COVID-19 (marzec-maj 2020 r.) dużą liczbę działań widać we wszystkich województwach, a w szczególności w tych największych: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim. W drugiej połowie roku (październik-grudzień) w większości województw nastąpił wzrost liczby zdarzeń z uwagi na wzrost liczby zakażeń, nie był on jednak ani tak duży, ani tak gwałtowny, jak w pierwszej fazie.

W 2021 r. powtarza się wzrost liczby zdarzeń w pierwszych i ostatnich miesiącach roku, choć nie wszędzie jest to wzrost gwałtowny. Reasumując, widoczna jest silna sezonowość wzrostów liczby zdarzeń. W województwach o dużej liczbie ludności realizowanych jest większość interwencji związanych z koronawirusem (rys. 2).

Gdy spojrzymy na statystykę zdarzeń w PSP z perspektywy tych 2 lat, zauważymy tendencję spadkową. Najbardziej widoczne jest to w województwie wielkopolskim, podlaskim, śląskim, lubuskim i zachodniopomorskim (rys. 1).

Rys. 1 Działania PSP ogółem

Rys. 2. Działania PSP związane z infrastrukturą szpitalną

Jednym z powodów tego spadku może być zmiana kierunków działań PSP - w 2020 r. liczne siły i środki JOP zaangażowane były we wspomaganie obsługi ruchu na granicy, m.in. mierzenie temperatury. Interwencje te dotyczyły województw przygranicznych, w szczególności: pomorskiego, podlaskiego, zachodniopomorskiego, lubelskiego, podkarpackiego. Na początku 2021 r. działania te zostały zakończone, lecz nastąpił wzrost interwencji związanych m.in. z dowozem obywateli na szczepienia. Najwięcej zdarzeń odnotowano oczywiście w najludniejszych województwach: mazowieckim, śląskim, małopolskim, ale również w województwach z rozproszoną strukturą osadniczą: podkarpackim i lubelskim.

Państwowa Straż Pożarna od początku trwania pandemii COVID-19 zaangażowana była w pomoc obywatelom m.in. przez doposażenie szpitali w infrastrukturę (tymczasowe izby przyjęć) oraz rozwożenie darów, np. środków ochrony indywidualnej. W drugim roku pandemii spadła liczba zdarzeń związanych z infrastrukturą szpitalną, na co z pewnością miała wpływ zmiana sposobu walki z COVID-19 (szczepienia, izolacja domowa). 

Duża liczba zdarzeń związana jest z dekontaminacją, czyli m.in. ozonowaniem pojazdów innych służb czy dezynfekcją przestrzeni publicznej. W pierwszym roku pandemii największe zaangażowanie straży pożarnej zanotowano w województwie wielkopolskim, dolnośląskim, lubuskim i śląskim, by w kolejnym roku praktycznie zminimalizować liczbę tego typu interwencji, z wyjątkiem województwa małopolskiego i mazowieckiego (rys. 4).

Wsparcie osób objętych kwarantanną było szczególnie istotne w pierwszych miesiącach pandemii. Duża liczba zdarzeń przekładała się na dużą liczbę osób objętych pomocą. W 2020 r. przodowało w tym województwo wielkopolskie, ale także łódzkie, śląskie, małopolskie, kujawsko-pomorskie i mazowieckie. W 2021 r. nadal istniało zapotrzebowanie na tę formę pomocy ze strony JOP, choć już zdecydowanie mniejsze. Nadal jednak stanowi to istotny odsetek interwencji w województwach mazowieckim, wielkopolskim i śląskim.

 Jak rejestrujemy zdarzenia?

Zgodnie z „Zasadami ewidencjonowania zdarzeń w SWD PSP” wszystkie zdarzenia związane z zagrożeniem koronawirusem to zagrożenia miejscowe (minimum lokalne), o rodzaju „medyczne”. Podzielone zostały na kategorie definiowane przez specyfikę podejmowanych działań, m.in.: pomoc przy rozstawianiu namiotów - szpital infrastruktura, wyjazdy związane z dowozem osób na szczepienia - szczepienia, pomoc osobom na kwarantannie - kwarantanna. Szczegółowy rozkład poszczególnych kategorii w analizowanym okresie przedstawia wykres 2.

Pandemia wpływa na funkcjonowanie całego systemu opieki zdrowotnej, w tym Państwowego Ratownictwa Medycznego. Ważnym aspektem działalności PSP w walce z koronawirusem było delegowanie funkcjonariuszy z wykształceniem medycznym (ratowników medycznych, pielęgniarzy) do wsparcia personelu szpitali, m.in. do stworzonego doraźnie na terenie Stadionu Narodowego w Warszawie szpitala tymczasowego. Od 29 listopada 2020 r. do 15 grudnia 2021 r. strażaków skierowano do pomocy w szpitalach 415 razy.

Zwiększone obciążenie PRM skutkuje również bezpośrednim przełożeniem na liczbę izolowanych zdarzeń ratownictwa medycznego (IZRM) dla JOP. IZRM to zdarzenia pozostające lub będące we właściwościach PRM, podczas którego ratownicy JOP realizują medyczne działania ratownicze do czasu przejęcia odpowiedzialności za poszkodowanego przez przybyły na miejsce zespół ratownictwa medycznego lub lotniczy zespół ratownictwa medycznego. 

Dynamika wzrostu IZRM, co spodziewane, jest tożsama z falami pandemii występującymi w naszym kraju (wykres 3). Zgodnie z danymi JHU CSSE COVID-19 Data, w okresie od marca 2020 r. do grudnia 2021 r., odnotowano w Polsce 4 056 096 przypadków zakażenia koronawirusem.

Pomoc humanitarna

Od początku trwania pandemii COVID-19 Polska za pośrednictwem Państwowej Straży Pożarnej angażowała się w działania humanitarne związane z dostarczaniem środków ochrony indywidualnej poza granice kraju. Już w kwietniu 2020 r. na Białoruś został wysłany konwój z płynem dezynfekującym, antyseptycznym, maseczkami ochronnymi oraz lekami. Na przełomie maja i czerwca Polska przekazała, a PSP dostarczyła władzom Albanii, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Kosowa, Macedonii Północnej oraz Serbii w ramach pomocy w walce z COVID-19 płyn dezynfekujący oraz maseczki ochronne. Na początku czerwca PSP wraz z innymi służbami podległymi MSWiA (Policją i Strażą Graniczną) dostarczyła pomoc humanitarną Białorusinom. W ramach tej złożonej akcji przekazano m.in. respiratory, leki, kombinezony ochronne oraz prawie 5 mln maseczek ochronnych.

Również w czerwcu 2020 r. PSP dostarczyła pomoc humanitarną na Ukrainę oraz do Mołdawii. Międzynarodowe działania ratownicze zakończono przekazaniem do Libanu w sierpniu 2020 r. pomocy w postaci kombinezonów ochronnych, przyłbic, rękawiczek oraz maseczek. Działania te były kontynuacją działań grupy USAR Poland w związku z wybuchem na terenie Bejrutu.

W styczniu 2021 r. na wniosek rządu Słowacji, ratownicy medyczni z Państwowej Straży Pożarnej wsparli lokalne władze z terenów przygranicznych w wykonywaniu testów na obecność wirusa SARS-CoV-2.

Refleksje i wnioski

Lata 2020-2021 postawiły jednostki ochrony przeciwpożarowej przed nowymi wyzwaniami. Można wymienić jeszcze wiele innych form pomocy, w które straż pożarna została zaangażowana, m.in.:  Program #SzczepimySię z OSP, pomoc niezaewidencjonowana w SWD PSP, akcje informacyjne prowadzone przez rzeczników PSP. Przedstawione w artykule przykłady statystyczne mają na celu  wskazanie zdarzeń, w które poza „zwyczajnymi” działaniami ratowniczo-gaśniczymi realizują JOP. Jesteśmy częścią systemu ratownictwa i wszystko wskazuje na to, że współpraca między służbami jest niezbędna, by nieść pomoc w obliczu każdego zagrożenia. Liczby nie pokazują wszystkiego, ale ogólną skalę zaangażowania i różnorodność form niesienia pomocy.

bryg. dr inż. Marek Marzec jest naczelnikiem Wydziału Przetwarzania Danych Operacyjnych w Biurze Planowania Operacyjnego KG PSP

kpt. dr inż. Marcin Glinka jest starszym specjalistą w Wydziale Przetwarzania Danych Operacyjnych w Biurze Planowania Operacyjnego KG PSP

mgr Jacek Kuskowski jest głównym specjalistą w Wydziale Przetwarzania Danych Operacyjnych w Biurze Planowania Operacyjnego KG PSP