Rocznicowe skarby

Na rok 2016 przypada 100-lecie powstania Związku Floriańskiego. Centralne Muzeum Pożarnictwa uhonoruje to wydarzenie wystawą pt. „W jedności siła”. Oto najciekawsze z eksponatów, które zostaną na niej zaprezentowane.

Związek Floriański powstał podczas I wojny światowej, czyli w nietypowych okolicznościach i czasie. Chcąc zdobyć przychylność Polaków, władze rosyjskie dały zielone światło na utworzenie w kwietniu 1915 r. stowarzyszenia pod nazwą Towarzystwo Świętego Floriana. Już w sierpniu 1915 r. zmieniła się jednak sytuacja na frontach wojny. Życzliwość Polaków próbowały zdobyć tym razem władze niemieckie, które zajęły Warszawę. Niemcy wydali zgodę na kolejny zjazd polskich działaczy pożarnictwa. Trwał on od 8 do 10 września 1916 r. Jedną z uchwał było przekształcenie dotychczasowego Towarzystwa Świętego Floriana w Związek Floriański. W składzie zarządu znaleźli się: Bolesław Chomicz (prezes), Józef Tuliszkowski (wiceprezes), Alfred Grohman (skarbnik) oraz wielu działaczy reprezentujących ziemie Królestwa Polskiego.

Związek inicjatorem zjednoczenia

Należy zaznaczyć, ze niebagatelny wkład w zjednoczenie polskiego pożarnictwa wnieśli urzędnicy wyższego szczebla firm ubezpieczeniowych, którzy wspierali finansowo rozwój Związku Floriańskiego. Do jego głównych celów należało: zakładanie straży ochotniczych, szkolenie oficerów, zakładanie oddziałów związku w innych guberniach, propagowanie budownictwa z materiałów ogniotrwałych i ubezpieczania się od pożarów. O sukcesie tych działań świadczą liczby: w 1916 r. na terenie Królestwa Polskiego należało do Związku Floriańskiego kilkadziesiąt straży, a w 1921 r. - ponad tysiąc. W latach 1916-1926 w skład zarządu Związku Floriańskiego wchodzili Bolesław Chomicz, Stanisław Arczyński, Stanisław Pągowski, Jan Boguszewski, Teodor Kostecki i Bolesław Pachelski.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. pojawiły się korzystne warunki do całkowitego zjednoczenia polskiego pożarnictwa. Działacze Związku Floriańskiego byli inicjatorami wielkiego zjazdu w 1921 r. Powołano na nim Główny Związek Straży Pożarnych RP, który wchłonął związki wojewódzkie w kraju. Mimo to Związek Floriański nie zaprzestał działalności. Został jednym z oddziałów Głównego Związku. W nowej strukturze skupiał jednostki z województw: warszawskiego, wołyńskiego i poleskiego. Związek Floriański zakończył działalność dopiero w 1926 r.

Związek Floriański w zbiorach CMP

Centralne Muzeum Pożarnictwa ma w swoich zbiorach 24 eksponaty dokumentujące działalność tego stowarzyszenia. Do ciekawszych muzealiów należy kopia „Ustawy Towarzystwa Świętego Floriana”, wydana w Warszawie nakładem drukarni P. Ambroziewicza. Jak informuje strona tytułowa, Stowarzyszenie zarejestrowano w rejestrze towarzystw i związków Gubernialnego Warszawskiego Komitetu do Spraw Towarzystw w dniu 17 kwietnia 1915 r. Jego siedzibą była Warszawa, a terenem działalności gubernie Królestwa Polskiego. Członkowie dzielili się na honorowych, rzeczywistych, popierających i korespondentów. Statut ten, zwany ustawą, składał się z 498 punktów. Ostatni paragraf - 498 informował, że założycielami związku byli: Paweł Górski, Władysław Grabski i Bolesław Chomicz.

Hełm naczelnika biura

W grupie najcenniejszych muzealiów znajduje się hełm z herbem Związku Floriańskiego. Nosił go Bolesław Pachelski - naczelnik Biura Związku Floriańskiego w latach 1921-1925. Na czole hełmu umieszczono napis „W jedności siła”, który był zarazem zawołaniem związku. Pośrodku widnieje św. Florian z chorągwią. Święty polewa wodą płomienie. Herb wpisany jest w złotą gwiazdę. Czaszę hełmu wykonano z metalu, poszczególne części połączono techniką lutowania. Hełm ma ozdobny grzebień oraz pasek łuskowy.

Dyplomy

Związek Floriański prowadził bogatą działalność szkoleniową. Ich uczestnikom wręczano świadectwa i dyplomy. Świadectwa drukowane były na ozdobnym papierze. Treść ujmowano w dekoracyjne obramowanie, które tworzyły motywy florystyczne. Na dokumentach widniał logotyp związku oraz jego pieczęć. Interesujące świadectwo w zbiorach CMP pochodzi z listopada 1919 r. Posiada oryginalne podpisy B. Chomicza i J. Tuliszkowskiego. Treść informuje o odbyciu kursu uzupełniającego dla oficerów straży ogniowych ochotniczych przez Józefata Będkowskiego.

Drugie, podobne świadectwo pochodzi z lipca 1918 r. Czytamy na nim, że Stanisław Struski brał udział w dzielnicowym kursie pożarniczym w Rawie. Ośmiodniowe szkolenie obejmowało m.in.: technikę pożarną, narzędzia i tabor strażacki, taktykę, służbę podczas katastrof i pomoc sanitarną. Związek stosował trzy stopnie: celujący, dobry i dostateczny.

Odznaczenia związkowe

Centralne Muzeum Pożarnictwa posiada także odznaczenia związkowe. Jedną z najcenniejszych jest plakietka pamiątkowa wykonana z aluminium, z napisem: Pierwszy Zjazd Straży Ogn. Ochotn. Polskich. Poniżej wybito godło strażackie ujęte w wieniec laurowy. Na rewersie widnieje orzeł z koroną i krzyżem. Na piersi orła umieszczono herb Warszawy. Poniżej zamieszczona została data zjazdu. Muzeum posiada także: medal srebrny za nieskazitelną służbę, znak związkowy (korporacyjny) i odznakę przyznawaną za uczestnictwo w dzielnicowych kursach organizowanych przez Związek Floriański.

Literatura:

• [1] T. Olejnik, Strażackie związki pożarnicze w Królestwie Polskim, w: Muzealny Rocznik Pożarniczy tom 1, PWN, Warszawa-Łódź 1990.
• [2] Związek Floriański, Sprawozdanie z działalności, 1925.