Przepisy na strzelnicach

Zgodnie z definicją podawaną w słowniku PWN strzelnica to teren lub pomieszczenie do ćwiczeń w strzelaniu. Szerszy obraz w tym kontekście ukazuje definicja z Wikipedii, według której strzelnica to specjalnie przygotowany obszar, zabezpieczony i odgrodzony od przyległego terenu, wyposażony w specjalne urządzenia. Służy do ćwiczeń w strzelaniu i rozgrywania zawodów strzeleckich.

W maju 2022 r. weszły w życie dwa rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji (DzU z 2022 r. poz. 848 i poz. 919), stanowiące akty wykonawcze do ustawy Prawo budowlane (DzU z 2021 r. poz. 2351 ze zm.), w których określono warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać strzelnice kryte i strzelnice odkryte Policji, Straży Granicznej i Służby Ochrony Państwa oraz ich usytuowanie (maj 2022 r.). Przepisy te zdefiniowały pojęcie strzelnicy krytej i odkrytej. 

Strzelnice służb porządku publicznego

Strzelnica kryta to obiekt budowlany lub jego część, przeznaczony wraz ze swoją infrastrukturą techniczną do realizacji szkolenia strzeleckiego polegającego na wykonywaniu strzelań z broni palnej. Taki obiekt powinien składać się z hali strzelań zamkniętej stropem, ścianami i podłogą, które są zabezpieczone przed przebiciem wystrzelonymi pociskami i przed powstawaniem rykoszetów, oraz z zaplecza technicznego przeznaczonego do obsługi techniczno-organizacyjnej procesu szkolenia. Zgodnie z przepisami rozporządzenia (DzU z 2022 r. poz. 848) w hali strzelań należy wyznaczyć strefę celów oraz stałe stanowiska strzeleckie, natomiast na zapleczu technicznym powinien znajdować się punkt pierwszej pomocy, punkt amunicyjny oraz ogólnodostępne ustępy. Rozporządzenie szczegółowo określa warunki techniczno-budowlane, jakie powinna spełniać strzelnica, w tym wymagania dotyczące ścian i stropów strzelnicy, wysokości pomieszczeń hali strzelań, systemu wentylacji i klimatyzacji oraz oświetlenia. Odnoszą się one również do usytuowania strzelnic na działkach budowlanych - wprowadzają odesłanie do warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2022 r. poz. 1225). 

Przepisy ustawy o broni i amunicji

W ustawie z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (DzU z 2022 r. poz. 2516) określono zasady wydawania i cofania pozwoleń na broń, nabywania, rejestracji, przechowywania, zbywania i deponowania broni i amunicji, przewozu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przywozu z zagranicy i wywozu za granicę broni i amunicji, jak również zasady posiadania broni i amunicji przez cudzoziemców oraz zasady funkcjonowania strzelnic. Co ciekawe, przepisy tej ustawy nie definiują pojęcia strzelnicy, mimo że określają zasady ich funkcjonowania. Przyjrzyjmy się zatem wybranym przepisom tej ustawy oraz aktom wykonawczym do niej, które - miejmy nadzieję - rzucą światło na zasady bezpieczeństwa, jakie powinny panować w tego typu obiektach.

Broń palną i amunicję do tej broni można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego komendanta wojewódzkiego Policji. Na strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu w przypadku używania broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych nie wymaga się posiadania pozwolenia na broń, jednakże podmiot prowadzący strzelnicę powinien posiadać świadectwo broni, tj. pozwolenie na broń na okaziciela.

Na podstawie art. 32 ust. 2 omawianej ustawy wydano rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (DzU poz. 1224 ze zm.), zgodnie z którym broń i amunicję należy przechowywać w odpowiednio przystosowanym do tego celu pomieszczeniu (tzw. magazynie broni) lub w urządzeniach spełniających konkretnie wskazane wymagania. Magazyn broni stanowi oddzielne pomieszczenie w budynku o konstrukcji niepalnej, wydzielone ścianami murowanymi, usytuowane w miarę możliwości na piętrze, posiadające: gaśnicę proszkową ABC o masie środka gaśniczego co najmniej 4 kg oraz koc gaśniczy, drzwi co najmniej plombowane lub zaopatrzone w inny wskaźnik sygnalizujący wejście osób nieuprawnionych, okna zabezpieczone w sposób gwarantujący zwiększoną odporność na włamanie, bez możliwości otwierania, zabezpieczenie systemem sygnalizacji włamania i napadu z transmisją sygnału alarmu do uzbrojonego stanowiska interwencyjnego, pełniącego całodobowy dyżur, skrzynię z piaskiem lub inne urządzenie służące do przechwytywania pocisków, z oznaczeniem „TU KIERUJ BROŃ”, w miejscu ładowania i rozładowywania broni.

W rozdziale 4 (pt. „Strzelnice”) ustawy o broni i amunicji wskazano, że broń palna oraz inna broń zdolna do rażenia celów na odległość może być używana w celach szkoleniowych i sportowych tylko na strzelnicach. Ponadto strzelnice powinny być zlokalizowane, zbudowane i zorganizowane w sposób nienaruszający wymogów związanych z ochroną środowiska oraz wykluczający możliwość wydostania się poza ich obręb pocisku wystrzelonego z broni ze stanowiska strzeleckiego w sposób zgodny z regulaminem strzelnicy. Szczegółowe zasady zachowania bezpieczeństwa na strzelnicy powinien określać regulamin strzelnicy, opracowany zgodnie z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 15 marca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic (DzU nr 18, poz. 234 ze zm.) oraz zatwierdzony w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez właściwego wójta, burmistrza (prezydenta miasta).     Należy w nim uwzględnić warunki korzystania ze strzelnicy, sposób obchodzenia się z bronią, sposób zachowania się osób przebywających na strzelnicy.

W rozporządzeniu tym pojawia się w końcu definicja strzelnicy - obiektu przeznaczonego do prowadzenia strzelań szkoleniowych, sportowych i rekreacyjnych oraz treningów strzeleckich. Zdefiniowano w nim również prowadzącego strzelanie - to osoba, która odbyła przeszkolenie w zakresie prowadzenia strzelania oraz udzielania pomocy medycznej we wskazanych jednostkach.

Właściciel lub zarządca strzelnicy jest obowiązany opracować regulamin strzelnicy, w którym może w szczególności określić dodatkowe warunki bezpieczeństwa - także dla osób przebywających na strzelnicy.

Zgodnie z wzorcowym regulaminem bezpiecznego funkcjonowania strzelnic, stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia:

• prowadzący strzelanie odpowiada za bezpieczeństwo użytkowników strzelnicy oraz osób im towarzyszących, wyznacza korzystającym ze strzelnicy stanowiska strzeleckie, a osobom towarzyszącym - miejsce bezpiecznego pobytu, a także prowadzi książkę rejestru pobytu na strzelnicy, w której zamieszcza m.in. imię i nazwisko korzystającego ze strzelnicy wraz z oświadczeniem potwierdzonym własnoręcznym podpisem korzystającego ze strzelnicy o zapoznaniu się z jej regulaminem i przepisami bezpieczeństwa,
• na strzelnicy zabrania się wchodzenia na stanowiska strzeleckie oraz styczności z bronią osobom innym niż korzystające ze strzelnicy, używania broni innych osób korzystających ze strzelnicy bez ich zgody, spożywania alkoholu lub używania środków odurzających oraz przebywania na terenie strzelnicy osób będących pod ich wpływem,
• na strzelnicy w widocznym miejscu umieszcza się regulamin strzelnicy, decyzję o dopuszczeniu strzelnicy do użytkowania, wykaz sygnałów alarmowych, a także informację o możliwości i sposobie połączenia się z najbliższym punktem pomocy medycznej oraz plan strzelnicy z oznaczeniem stanowisk strzeleckich, punktu sanitarnego, dróg ewakuacji i miejsca instalacji telefonu lub innych urządzeń łączności,
• za szkody powstałe podczas strzelania oraz spowodowanie wypadku odpowiada właściciel lub zarządca strzelnicy, prowadzący strzelanie lub trening strzelecki albo korzystający ze strzelnicy, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Zgodnie z delegacją ustawową znajdującą się w omawianym rozdziale 4 ustawy o broni i amunicji wydano także rozporządzenie ministra środowiska z dnia 4 kwietnia 2000 r. w sprawie wymagań w zakresie ochrony środowiska dotyczących budowy i użytkowania strzelnic (DzU nr 27, poz. 341), gdzie m.in. wskazano, że strzelnic nie wolno lokalizować na obszarach parków narodowych i rezerwatów. Jednocześnie strzelnicy niebędącej budynkiem lub nieznajdującej się w budynku, na której będzie wykorzystywana broń palna i pneumatyczna, nie lokalizuje się na obszarach, na których głębokość zwierciadła wód gruntowych wynosi mniej niż 1 m. Strzelnicy, na której będzie wykorzystywana broń palna, nie lokalizuje się także na obszarach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy pomocy społecznej, pod budynki związane ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, na cele uzdrowiskowe oraz na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Dodatkowo strzelnice powinny być lokalizowane w sposób zapewniający ochronę środowiska przed hałasem. Na strzelnicy wyznacza się i odpowiednio wyposaża miejsca gromadzenia odpadów, zgodnie z przepisami o odpadach.

Przepisów rozdziału 4 ustawy o broni i amunicji (oraz aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie) nie stosuje się do strzelnic Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Więziennej oraz Służby Ochrony Państwa. W przypadku Sił Zbrojnych RP przepisy szczegółowe dla strzelnic garnizonowych określono w rozporządzeniu ministra obrony narodowej z dnia 4 października 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać strzelnice garnizonowe oraz ich usytuowanie (DzU nr 132, poz. 1479 ze zm.). Rozporządzenie to jest aktem wykonawczym do ustawy Prawo budowlane.

Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 11 i 12 ustawy o broni i amunicji, kto używa w celach szkoleniowych lub sportowych broni zdolnej do rażenia celów na odległość poza strzelnicami, a także kto narusza przepisy regulaminu określającego zasady zachowania bezpieczeństwa na strzelnicy, podlega karze aresztu albo grzywny. 

Wymagania z zakresu ochrony przeciwpożarowej

We wcześniejszej części artykułu wskazano lub omówiono syntetycznie wymagania dotyczące budowy i funkcjonowania strzelnic uregulowane przepisami ustawy o broni i amunicji oraz wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi. Wskazano także, że w obszarze tym dużą rolę odgrywają warunki techniczne wydane na podstawie ustawy Prawo budowlane, zarówno te odnoszące się do strzelnic, jak i te, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Obecnie przepisy prawa określające wymagania z zakresu ochrony przeciwpożarowej zasadniczo nie stawiają strzelnicom wymagań odrębnych względem innych obiektów użyteczności publicznej. Z tego wynika, że wymagania te wynikają w szczególności z przepisów: ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 2022 r. poz. 2057 ze zm.), rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719 ze zm.), rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU nr 124, poz. 1030), a także wspominanej już ustawy Prawo budowlane i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

W tym miejscu warto wspomnieć również, że ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (DzU z 2022 r. poz. 1650) nie nakłada na prowadzących strzelnice obowiązku występowania do organów PSP o wydanie zaświadczenia w zakresie spełnienia przez strzelnicę wymagań z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Obowiązek potwierdzenia, że obiekty budowlane i urządzenia techniczne przeznaczone do wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów lub technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym lub ich obrotu z prawem magazynowania spełniają wymagania określone w przepisach o ochronie przeciwpożarowej, ciąży na podmiotach prowadzących taką działalność.

Niezależnie od powyższego organy PSP, zgodnie z art. 56 ust. 1 i 1a ustawy Prawo budowlane, zajmują stanowisko w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego (w tym strzelnic) z projektem budowlanym, gdy na inwestora nałożono obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego lub w przypadku, gdy projekt budowlany obiektu budowlanego nieobjętego obowiązkiem uzyskania pozwolenia na użytkowanie wymagał uzgodnienia pod względem ochrony przeciwpożarowej.

Organy PSP w strzelnicach prowadzą zgodnie z art. 23 ustawy o PSP (DzU z 2022 r. poz. 1969) również czynności kontrolno-rozpoznawcze, które mają na celu rozpoznawanie zagrożeń, realizację nadzoru nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych oraz przygotowanie do działań ratowniczych. 

Czy potrzebne są zmiany?

Pożary wewnętrzne w strzelnicach krytych cechują się bardzo szybkim rozwojem, wynikającym w szczególności z nagromadzenia się w ograniczonej kubaturze palnego pyłu powystrzałowego, m.in. na powierzchniach przegród budowlanych. Mimo to kiedyś obowiązujące przepisy z tego obszaru były wystarczające, gdyż do pożarów w strzelnicach nie dochodziło. Zdarzenia, które miały miejsce ostatnimi laty, szczególnie na terenie województwa opolskiego, gdzie w wyniku oddziaływania pożaru zginęły cztery osoby, a dziesięcioro dzieci ewakuowano przez wybite okno, wskazują, że przepisy w tym zakresie wymagają uzupełnienia. Legislacja w tej dziedzinie powinna być obszarem wspólnych działań Policji, PSP oraz podmiotów właściwych do spraw techniki uzbrojenia, zaś działania te powinny objąć kwestie proceduralne i organizacyjne, a może również techniczno-budowlane.

W obszarze proceduralnym należy rozważyć wprowadzenie zmian do ustawy o broni i amunicji, które mogłyby polegać m.in. na wprowadzeniu obowiązku uzyskiwania opinii lub zaświadczenia spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej, zarówno przed rozpoczęciem użytkowania strzelnicy, jak i okresowo, np. nie rzadziej niż co 2 lata.

Ewentualne zmiany w obszarze organizacyjnym wymagałyby zmiany rozporządzenia w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic i mogłyby one polegać m.in. na wprowadzeniu obowiązku przestrzegania przez prowadzącego strzelanie sposobu użytkowania strzelnicy (wynikającego z dokumentacji strzelnicy oraz architektoniczno-budowlanych założeń projektowych). Zmiany te mogłyby również dotyczyć konieczności określania sposobu zapewnienia skutecznego usuwania palnych pyłów powystrzałowych oraz zasad określenia wyposażenia strzelnic w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice.

W obszarze techniczno-budowlanym rozważenia wymaga potrzeba określenia w formie rozporządzenia warunków technicznych dla strzelnic do użytku cywilnego. Wśród zagadnień, które mogłyby zostać uregulowane w tym przepisie, można wymienić: wydzielenie strzelnicy krytej jako odrębnej strefy pożarowej (gdy zlokalizowana jest w budynkach o innym charakterze użytkowania niż obiekt strzelnicowy), określenie obowiązkowych rozwiązań mających na celu ograniczenie gromadzenia się palnych pyłów powystrzałowych w obiekcie i instalacjach strzelnicy, a także wyposażenie w awaryjne oświetlenie ewakuacyjne o odpowiednich parametrach i określonym czasie działania.

Omawiane w tym artykule zagadnienie uzmysławia, że zapewnienie ochrony przeciwpożarowej to proces złożony, wymagający stałego analizowania zmieniających się zagrożeń oraz współpracy wielu podmiotów w obszarze legislacji.