Pozytywny ładunek elektromobilny

Temat elektromobilności jest w Polsce coraz częściej podejmowany i coraz szerzej omawiany, kroczy tuż za zmianami w Europie i na świecie. Liczba jeżdżących po drogach aut elektrycznych wzrasta, ale na znaczące świadectwo rozwoju tego sektora trzeba jeszcze poczekać. Niemniej jednak zmiany nadchodzą i w Polsce. O elektromobilności, szansach na przyszłość i współpracy Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej z Polskim Stowarzyszeniem Paliw Alternatywnych rozmawiamy z Maciejem Mazurem, dyrektorem zarządzającym PSPA, prezydentem AVERE.

Świat zmienia się dynamicznie. W ostatnim czasie dużo mówi się o elektromobilności. Proszę opowiedzieć, czym jest to zjawisko i dlaczego cieszy się tak dużym zainteresowaniem?

Elektromobilność to zjawisko obejmujące rozwój i powszechne stosowanie pojazdów elektrycznych. Jest odpowiedzią na rosnące wyzwania związane z ochroną środowiska, m.in. poprawą jakości powietrza przez ograniczanie emisji zanieczyszczeń pochodzących z transportu. Należy podkreślić, że sam tylko transport ciężki, stanowiąc niespełna 3% ogólnego parku samochodów poruszających się po europejskich drogach, odpowiada za 19,4% emisji CO₂ w UE. Jest to znacząca ilość i musi zostać zredukowana. Odpowiedź na te potrzeby stanowi właśnie elektromobilność. Potwierdzają to analizy Transport & Environment (europejska federacja działająca na rzecz ochrony środowiska i promocji zrównoważonego rozwoju transportu - przyp. red.), z których wynika, że nawet w krajach o najwyższej intensywności emisji gazów cieplarnianych w produkcji energii elektrycznej - w Polsce i Niemczech - pojazdy elektryczne wypadają w cyklu życia lepiej niż te z silnikiem Diesla.

Jak wygląda elektromobilność w Polsce? Jesteśmy na nią gotowi? A może to jest właśnie to, czego potrzebujemy?

W Polsce elektromobilność rozwija się, chociaż jeszcze nie osiągnęła pełnej dojrzałości. Obserwujemy ciągły rozwój m.in. infrastruktury ładowania, jednego z kluczowych elementów tego sektora. Pod koniec października 2023 r. w Polsce działało 3166 ogólnodostępnych stacji ładowania pojazdów elektrycznych (6378 punktów). 33% z nich stanowiły szybkie stacje ładowania prądem stałym (DC), a 67% - wolne ładowarki prądu przemiennego (AC) o mocy mniejszej niż lub równej 22 kW. W październiku uruchomiono 98 nowych ogólnodostępnych stacji (219 punktów). Choć dynamika ich budowy rośnie, to tempo jest niewystarczające w stosunku do zwiększającej się liczby pojazdów elektrycznych. Warto zaznaczyć, że na koniec października 2023 r. po polskich drogach jeździło 46 888 w pełni elektrycznych samochodów osobowych. Tym samym na jedną ładowarkę przypada już 15 pojazdów elektrycznych. Jest to sygnał do zintensyfikowania działań i doprowadzenia do sytuacji, w której Polska stanie się istotnym hubem dla elektromobilności.

Jak będzie wyglądała pana zdaniem w naszym kraju przyszłość mobilności w ogóle? Coraz bardziej prawdopodobne wydają się obrazy rodem z science-fiction.

Choć to ciekawa wizja, nie spodziewajmy się obrazów rodem z „Piątego elementu”, „Raportu mniejszości” czy „Łowcy androidów”. Transformacja transportu stanowi proces, który potrwa kilkadziesiąt lat. Pamiętajmy, że na świecie jest około 2 mld pojazdów, a liczba samochodów elektrycznych w tym roku przekroczyła 10 mln. To ogrom pracy do wykonania, ale jesteśmy na nią gotowi. W transformacji kryje się też duża szansa dla Polski. Do 2050 r. suma globalnych inwestycji w sektorze elektromobilności ma wynieść 53 bln dolarów - to wartość niemal 80 razy wyższa od polskiego PKB w 2021 r. Jeżeli w naszym kraju powstaną warunki umożliwiające przyciągnięcie jak największej liczby inwestycji, może to przełożyć się na osiągnięcie 5% udziału elektromobilności w PKB Polski.

Ponadto sukcesywnie będzie też rosła flota pojazdów elektrycznych. Zakładamy, że do 2030 r. ich łączna liczba zwiększy się do prawie 1 mln. Podobny poziom rejestracji nowych osobowych BEV, jak w Belgii, Hiszpanii czy we Włoszech w 2022 r., osiągniemy już w 2024 r., natomiast do ubiegłorocznego wyniku Niderlandów zbliżymy się w 2025 r. Równolegle będzie rozwijała się flota elektrycznych pojazdów ciężarowych. Branża transportowa ma kluczowe znacznie dla gospodarki. Odpowiada za niemal 6% krajowego PKB i zapewnia zatrudnienie dla ok. 1 mln osób, stanowiąc trzecią najliczniej reprezentowaną grupę zawodową w sektorze usług. Tym samym transformacja tego sektora jest kluczowa, aby Polska pozostała liderem Europy.

O pożarach aut spalinowych strażacy wiedzą już chyba wszystko. Jak wygląda kwestia korzystania z samochodów elektrycznych pod względem bezpieczeństwa?

Odmienność konstrukcyjna samochodów spalinowych i elektrycznych powoduje, że w obu kategoriach pojazdów różne będą czynniki ryzyka wpływające na prawdopodobieństwo wystąpienia pożaru. Różne też będzie postępowanie związane z jego gaszeniem czy ryzyko ewentualnego samozapłonu po ugaszeniu pierwotnego pożaru. Biorąc pod uwagę liczbę odnotowanych dotychczas pożarów, samochody elektryczne są o wiele bezpieczniejsze niż ich spalinowe odpowiedniki. Warto podkreślić, że w 2022 r. odnotowano w Polsce zaledwie siedem pożarów pojazdów elektrycznych.

Producenci pojazdów elektrycznych już na etapie projektowania i konstruowania wprowadzają w nich rozbudowane zabezpieczenia przeciwpożarowe. Uwzględnia się je zarówno na poziomie pojedynczego ogniwa litowo-jonowego (rozwiązania chemiczne, systemy fizyczne), na poziomie akumulatorów trakcyjnych, jak i na poziomie pojazdu. Należy podkreślić, że baterie trakcyjne muszą spełniać określone warunki oraz przejść testy bezpieczeństwa, aby uzyskać niezbędną homologację oraz zostać dopuszczone do ruchu (tę kwestię reguluje regulamin nr 100 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych). W jego najnowszej wersji (regulamin nr 100.3) został wprowadzony szereg zmian. Przykładowo kierowca musi otrzymać ostrzeżenie o uszkodzeniu układu monitorowania zasobnika energii (monitorowania z poziomu samochodu) lub o przegrzaniu baterii. Ostrzeżenie kierowcy musi nastąpić na 5 min przed wystąpieniem niebezpieczeństwa (np. pożaru), chyba że wzrost ciepła nie prowadzi do sytuacji zagrażającej osobom w pojeździe. W zabezpieczenia wyposażane są również stacje ładowania, które zostały objęte określonymi wymaganiami w tym zakresie.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku samochodów elektrycznych, tak jak w przypadku spalinowych, niezbędna jest prawidłowa eksploatacja, zalecana przez producenta danego modelu. Dotyczy to m.in. procesu ładowania, który musi odbywać się w przeznaczonych do tego punktach, z domowych ładowarek lub gniazdek elektrycznych.

Elektromobilność to też temat coraz częściej brany na tapet przez strażaków. Czy pana zdaniem pojazdy elektryczne mają szansę sprawdzić się jako samochody operacyjne i ratowniczo-gaśnicze?

Elektryfikacja pojazdów straży pożarnej będzie przebiegała etapami. Najpierw zelektryfikowane zostaną te pojazdy, które już dzisiaj bez żadnych problemów można zastąpić wariantami w pełni elektrycznymi. Potem będą zastępowane wozy operacyjne czy wozy strażackie. Należy jednak podkreślić, że już dzisiaj trwają testy w pełni elektrycznych pojazdów straży - choćby w Los Angeles Fire Department (LAFD) czy Cheasapeake w Wirginii (USA). To potwierdzenie, że już dzisiaj są pojazdy, które bez problemu mogą stanowić standardowe wyposażenie straży pożarnej. Ich szybkość reakcji, cicha praca oraz łatwość utrzymania sprawiają, że są atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych pojazdów ratowniczych.

W ubiegłym roku komendant główny PSP gen. brygadier Andrzej Bartkowiak podpisał wraz z panem list intencyjny dotyczący współpracy Państwowej Straży Pożarnej i Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych. Czego dotyczy ta współpraca i jak do tej pory przebiegała?

Partnerstwo PSPA i Komendy Głównej PSP obejmuje szereg obszarów, wśród których wymienić można współpracę merytoryczną w zakresie opracowania zasad postępowania podczas zdarzeń z pojazdami elektrycznymi i wymagań przeciwpożarowych dla infrastruktury ładowania w obiektach budowlanych, wspólne opracowywanie raportów nt. bezpieczeństwa pożarowego czy organizowanie szkoleń i seminariów. Współpracujemy również nad planowaniem, realizacją i koordynacją projektów analitycznych, pilotażowych i badawczych. Już teraz trwają intensywne prace nad wytycznymi w zakresie ochrony przeciwpożarowej garaży w obiektach budowlanych przeznaczonych do przechowywania oraz ładowania samochodów elektrycznych. Przygotowywane wytyczne będą stanowiły odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie środowiska inżynierów i praktyków na usystematyzowane informacje dotyczące projektowania oraz montowania instalacji elektrycznej w budynku oraz zapewnienia odpowiednich warunków ochrony przeciwpożarowej w garażach przeznaczonych do parkowania i ładowania pojazdów elektrycznych.

Czy można już mówić o efektach wspólnych działań?

Nasza współpraca już w tym momencie daje wymierne korzyści. Przede wszystkim przeszkolona grupa strażaków jest lepiej przygotowana do interwencji w przypadku incydentów z pojazdami elektrycznymi. Powstał również podręcznik „Prowadzenie działań ratowniczych podczas zdarzeń z udziałem pojazdów elektrycznych”, w którym na blisko 100 stronach przedstawiono m.in. badania naukowe oraz testy pożarowe pojazdów elektrycznych i baterii litowo-jonowych realizowanych w różnych państwach, m.in. Austrii, Niemczech, Norwegii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, opisano rodzaje i charakterystykę elektrycznych napędów pojazdów samochodowych, stacje i punkty ładowania pojazdów, zagrożenia podczas zdarzeń z udziałem pojazdów z napędem elektrycznym, prowadzenie działań ratowniczych oraz zasady bezpiecznego postępowania ratowników.

Zostały także opracowane i zatwierdzone po konsultacjach i analizach najnowsze „Standardowe zasady postępowania podczas zdarzeń z samochodami z napędem elektrycznym oraz hybrydowym”. Jest to niezwykle ważny dokument, który zastąpił wcześniejsze „Zasady”, obowiązujące od 2020 r. Na ukończeniu są także prace nad wytycznymi w zakresie ochrony przeciwpożarowej garaży w obiektach budowlanych przeznaczonych do ładowania samochodów elektrycznych i hybrydowych plug-in. Efekty tej pracy zaprezentujemy na przełomie roku. Ponadto przygotowaliśmy wspólnie liczne konferencje, webinary oraz dyskusje z ekspertami w obszarze bezpieczeństwa pojazdów elektrycznych.

Jak pan ocenia obecne przygotowanie polskich strażaków do zwalczania pożarów elektryków?

Proces szkolenia straży pożarnej cały czas postępuje. Wraz z PSP staramy się przekazywać wiedzę na temat nowych technologii, innowacyjnych rozwiązań w sektorze transportu oraz opracowujemy najlepsze praktyki i rekomendacje, jak postępować podczas pożarów, aby niebezpieczną sytuację jak najszybciej zneutralizować, zachowując przy tym jak największe bezpieczeństwo. O przygotowaniu strażaków świadczą też akcje, które do tej pory przeprowadzili. W 2022 r. do pożarów samochodów elektrycznych służby wyjeżdżały siedem razy. W każdym przypadku działania gaśnicze przebiegły sprawnie i bez żadnych zakłóceń.

Czym Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych zajmuje się aktualnie? Jakie ma plany na najbliższą przyszłość?

PSPA jest obecnie największą organizacją branżową kreującą rynek zeroemisyjnego transportu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Do grona naszych partnerów należy ponad 200 podmiotów z całego łańcucha wartości e-mobility, wśród nich najważniejsze koncerny motoryzacyjne, operatorzy infrastruktury ładowania, producenci akumulatorów litowo-jonowych, dostawcy stacji ładowania, podzespołów do pojazdów elektrycznych, oprogramowania, liderzy branży TSL, firmy doradcze i kancelarie prawne. 

Współpracujemy z licznymi samorządami, NGO oraz uczelniami wyższymi. Misją PSPA jest kształtowanie odpowiedniego otoczenia gospodarczego, pozwalającego na rozwój nisko- i zeroemisyjnego transportu w Polsce i w regionie CEE. W tym celu aktywnie monitorujemy rynek EV, zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim, tworzymy i współtworzymy szerokie spektrum inicjatyw na rzecz rozwoju elektromobilności w Polsce.

PSPA prowadzi też szeroko zakrojoną działalność szkoleniową i dydaktyczną. Wśród planów na przyszłość wymienić można zwiększenie wysiłków na rzecz rozwoju elektromobilności w Polsce, choćby poprzez takie inicjatywy, jak „Siódemka dla elektromobilności” ­- apel branży do przedstawicieli legislatywy o pogłębienie współpracy z samorządami m.in. w zakresie stref czystego transportu czy rozwoju działań edukacyjnych, w tym uruchomienie kolejnej edycji studiów podyplomowych „Nowa mobilność”. Jest to tylko kilka przykładów. Co roku realizujemy kilkadziesiąt projektów, działając na rzecz zrównoważonego transportu i wspierając prośrodowiskowe inicjatywy.

Elektromobilność w liczbach

3166 ogólnodostępnych stacji ładowania pojazdów elektrycznych*

6378 punktów ładowania*

98 nowych ogólnodostępnych stacji ładowania**

219 nowych punktów ładowania**

46 888 w pełni elektrycznych samochodów osobowych*

15 pojazdów elektrycznych na jedną ładowarkę*

53 bln dolarów - szacowana suma globalnych inwestycji w sektorze elektromobilności do 2050 r.

ponad 10 mln samochodów elektrycznych na świecie

* stan na październik 2023 r., Polska

** tylko w październiku 2023 r., Polska

rozmawiała: Marta Giziewicz