Palący czy śmierdzący problem?

W ostatnich latach przybywa pożarów składowisk odpadów. Bywają duże i trudne do ugaszenia. Niektóre po raz kolejny powstają w tych samych miejscach. Rodzi się pytanie: co jest nie tak?

Największe niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska stwarzają składowiska odpadów niebezpiecznych (przemysłowych), ale w kontekście trudności związanych z prowadzeniem działań gaśniczych składowiska odpadów komunalnych stanowią również duże wyzwanie. Bardzo często są to ogromne, wysokie stosy sprasowanych śmieci, które mogą palić się podobnie jak torf, a samo gaszenie może trwać kilka, a nawet kilkanaście dni. Dlaczego? Trudno zalać wodą taką palącą się hałdę śmieci, piana jest niewiele skuteczniejsza, a znacznie droższa i czasem jedynym rozwiązaniem jest zasypanie pożaru ogromnymi ilościami żwiru lub piasku. Co PSP może zrobić i co robi, aby pożarów nie przybywało?

Co to są odpady?

Zgodnie z ustawą o odpadach [1] pod tym pojęciem rozumiemy każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. W życiu codziennym najczęściej mamy do czynienia z tzw. odpadami komunalnymi, które zazwyczaj powstają w gospodarstwach domowych, a gdy pochodzą od innych wytwórców odpadów, ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych i jednocześnie, co bardzo ważne, nie zawierają odpadów niebezpiecznych.
Jednym z podstawowych kryteriów klasyfikujących odpady do odpowiedniej grupy, podgrupy i rodzaju jest źródło ich powstawania. Poza grupą odpadów komunalnych rozróżniamy np. odpady medyczne, weterynaryjne czy niebezpieczne. Wymagania co do sposobów ich unieszkodliwiania, magazynowania czy składowania mogą się znacząco różnić. W związku z tym podczas prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych strażacy mogą natknąć się na wiele problemów i niebezpieczeństw.

Odpady niebezpieczne

Odpady niebezpieczne to takie, które wykazują co najmniej jedną spośród właściwości niebezpiecznych, określonych w załączniku nr 3 do ustawy [1], oznaczone odpowiednimi symbolami - od H1 do H15 (np. H1 - wybuchowe, H6 - toksyczne, H8 - żrące). Z kolei w załączniku nr 4 tejże ustawy wskazano składniki odpadów (np. arsen i związki arsenu, rtęć i związki rtęci, cyjanki nieorganiczne itp.), w których przypadku przekroczenie wartości granicznych stężeń substancji niebezpiecznych może kwalifikować odpady do kategorii niebezpiecznych. Przy czym zakazuje się zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na inne niż niebezpieczne przez ich rozcieńczanie lub mieszanie ze sobą lub z innymi odpadami lub substancjami prowadzące do obniżenia początkowego stężenia substancji niebezpiecznych do poziomu niższego.

W rozporządzeniu ministra środowiska z 9 grudnia 2014 r. [6] określono katalog odpadów z podziałem na grupy, podgrupy i rodzaje ze wskazaniem odpadów niebezpiecznych. Katalog uwzględnia właściwości i źródło powstawania odpadów. W załączniku do rozporządzenia znajdziemy tabelę z listą odpadów, również tych niebezpiecznych, pogrupowanych według określonych kodów. Dwie pierwsze cyfry kodu oznaczają grupę odpadów wskazującą źródło powstawania odpadów (np. kod 06 - odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej). Oznaczanie grupy odpadów łącznie z dwiema następnymi cyframi identyfikuje podgrupę odpadów (np. 0601 - odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania kwasów nieorganicznych), a kod składający się z sześciu cyfr określa rodzaj odpadów (np. 060102*- kwas chlorowodorowy). Odpady niebezpieczne oznacza się indeksem górnym w postaci gwiazdki (*) przy kodzie rodzaju odpadów, tak jak w przykładzie powyżej.

Największym problemem dla służb ratowniczych są właśnie odpady niebezpieczne - mogą one bowiem stwarzać duże zagrożenie dla ludzi i środowiska, tworząc choćby tzw. bomby ekologiczne, jak w podpoznańskich Komornikach. Magazyn z substancjami niebezpiecznymi odkryto tam zupełnie przypadkowo. Mieszkańcy zgłosili strażakom, że z jednego z magazynów wydobywa się dym, sądząc, że doszło do pożaru. Jak się okazało, był to efekt rozszczelnienia jednej z beczek z substancjami niebezpiecznymi. W tym przypadku doszło zresztą do kuriozalnej sytuacji. Odpady niebezpieczne odbierane z różnych zakładów były magazynowane w obiekcie o powierzchni kilkuset metrów kwadratowych, prawdopodobnie w celu zebrania ich odpowiedniej ilości do transportu na składowisko odpadów, na co zezwala prawo. Uzbierało się ponad tysiąc ton odpadów, jednak właściciel nie zutylizował ich, za co trafił do więzienia. Warto podkreślić, że magazynowanie odpadów to nie to samo, co ich składowanie i proces ten można prowadzić w określonym czasie - najczęściej do roku, a maksymalnie do trzech lat. W tym przypadku ogromne koszty usunięcia i utylizacji niebezpiecznych odpadów musiały ponieść władze samorządowe, przy wsparciu funduszu ochrony środowiska.

Innym kłopotliwym dla służb ratowniczych zdarzeniem z odpadami niebezpiecznymi był pożar w listopadzie 2014 r. w Siemianowicach Śląskich. Strażacy do końca nie wiedzieli, co się paliło. Początkowo informowano, że płonie fosfor, później, że aluminium, a ostatecznie była to prawdopodobnie mieszanina magnezu i krzemu. Dodam tylko, że specyficzną jak dla pożarów z udziałem tego typu substancji, żółtą świetlistą łunę widać było z kilku kilometrów. Do gaszenia takich pożarów nadaje się niewiele środków gaśniczych.

W skrajnych przypadkach odpady niebezpieczne mogą stwarzać zagrożenie poważną awarią przemysłową. Zgodnie z art. 248 ust. 2a pkt. 4 ustawy prawo ochrony środowiska [2] składowanie i magazynowanie odpadów niebezpiecznych, w których substancje niebezpieczne występują w odpowiednio dużych ilościach, zgodnie z rozporządzeniem kwalifikacyjnym [5] może przesądzić o zaliczeniu danego zakładu do kategorii zwiększonego lub dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ZDR. A wówczas musi on spełniać wymogi formalne dla tego typu zakładów. Jest to tym trudniejsze, że kiedy substancja niebezpieczna staje się odpadem, przestaje podlegać ścisłej rejestracji czy identyfikacji ze względu na prawdziwy, a nie tylko deklarowany skład chemiczny i nie można wykluczyć, że znajdzie się na składowisku odpadów w sąsiedztwie substancji, z którymi wejdzie w groźne reakcje.

Odpady wydobywcze

Mamy jeszcze tzw. odpady wydobywcze i obiekty do ich unieszkodliwiania. Odpady wydobywcze pochodzą z poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania i magazynowania kopalin ze złóż. Obiekty unieszkodliwiania odpadów wydobywczych dzieli się zaś na:

• obiekty kategorii A, jeżeli:
  • brak działania lub niewłaściwe działanie mogłoby spowodować poważny wypadek,
  • składowane są w nich odpady niebezpieczne,
  • składowane w nich odpady wydobywcze zawierają substancje lub preparaty niebezpieczne;
• pozostałe obiekty unieszkodliwiania odpadów wydobywczych.

W odniesieniu do obiektów kategorii A ustawodawca nałożył wiele obowiązków zarówno na PSP, jaki i prowadzącego obiekt. Przed rozpoczęciem składowania odpadów wydobywczych prowadzący musi sporządzić wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy oraz wprowadzić system zarządzania bezpieczeństwem, wdrażając politykę zapobiegania poważnym wypadkom. W sprawach dotyczących wewnętrznego i zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego w zakresie nieregulowanym w ustawie o odpadach wydobywczych [4] mają zastosowanie zapisy ustawy Prawo ochrony środowiska.

Najważniejsze obowiązki nałożone na Państwową Straż Pożarną to:

• właściwy komendant wojewódzki PSP dla obiektu kategorii A sporządza zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy (ZPOR) wyszczególniający środki, które należy zastosować poza miejscem prowadzenia działalności w razie poważnego wypadku,
• właściwy komendant wojewódzki PSP zapewnia możliwość udziału zainteresowanej społeczności w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego.

Z obowiązkami tymi wiąże się stosowna sekwencja działań organów PSP, w razie potrzeby wykonawczych. Powinna ona wyglądać następująco. Do wniosków o wydanie zezwolenia na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych oraz pozwolenia na wytwarzanie odpadów prowadzący obiekt kategorii A dołącza informacje niezbędne do sporządzenia przez właściwego komendanta wojewódzkiego PSP zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego. Po przeprowadzeniu postępowania wymagającego udziału zainteresowanej społeczności właściwy komendant wojewódzki PSP przyjmuje zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy. Następnie sporządza informację o środkach bezpieczeństwa oraz o działaniach podejmowanych w razie wystąpienia poważnego wypadku, a informacja ta jest przekazywana zainteresowanej społeczności bezpłatnie i niezwłocznie w sposób zwyczajowo przyjęty oraz publikowana w biuletynie informacji publicznej. Właściwy komendant wojewódzki PSP jest zobowiązany również do analizy ZPOR oraz wymienionych wyżej informacji co najmniej raz na trzy lata, w celu ich aktualizacji, z uwzględnieniem zmian w procesie technologicznym obiektu.

Gospodarowanie odpadami

Gospodarowanie odpadami to zgodnie z ustawą [1] zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane przez sprzedawcę odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami. W ramach gospodarowania czy - inaczej mówiąc - postępowania z odpadami należy stosować następującą hierarchię:

1. zapobieganie powstawaniu odpadów,
2. przygotowywanie do ich ponownego użycia,
3. recykling,
4. inne procesy odzysku,
5. unieszkodliwianie.

Ponadto ustawa [1] wskazuje, że gospodarkę odpadami należy prowadzić w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz środowiska.

Co można robić w ramach gospodarowania odpadami, stosując opisaną hierarchię postępowania? Na pewno można zbierać, odzyskiwać, przetwarzać i przekształcać odpady, w tym np. termicznie poprzez spalanie. Odpady należy przetwarzać w specjalnie przystosowanych do tego celu instalacjach lub urządzeniach. Istnieją drobne wyjątki od tej zasady, ale jedynie wówczas, kiedy spalanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach przeznaczonych do tego celu jest niemożliwe ze względów bezpieczeństwa i musi to być poprzedzone złożeniem wniosku do marszałka województwa, który wydaje decyzje w tej sprawie. Dopuszcza się również spalanie poza instalacjami i urządzeniami dość specyficznej grupy odpadów, jakimi są pozostałości roślinne, chyba że są one objęte obowiązkiem selektywnego zbierania. W przypadku spalania tego typu trzeba spełnić jeszcze wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej, dotyczące m.in. zachowania odpowiedniej odległości od budynków i obiektów.

Prowadzenie zbierania i przetwarzania odpadów wymaga uzyskania specjalnego zezwolenia, wydawanego w drodze decyzji przez właściwe organy, którymi najczęściej są marszałek województwa, starosta lub regionalny dyrektor ochrony środowiska. Rejestr podmiotów gospodarujących odpadami prowadzi marszałek województwa.
Jak wspomniano, odpady podlegają recyklingowi czyli odzyskowi, w ramach którego są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub inaczej. Odpady, których poddanie odzyskowi nie jest możliwe, posiadacz odpadów jest obowiązany unieszkodliwiać.

Unieszkodliwianie, czyli poddawanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w taki sposób, aby nie stwarzały zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska, może być prowadzone np. metodą ich termicznego przekształcania, czyli spalania. Jest tylko jeden problem - w Polsce mamy zbyt mało spalarni śmieci, gdyż są to obiekty, na których budowę trudno uzyskać pozwolenie - zazwyczaj protestują mieszkańcy i ekolodzy. W dodatku to kosztowne przedsięwzięcie.

Bezpiecznie z odpadami

Jedną z najpopularniejszych w Polsce metod unieszkodliwiania odpadów jest ich składowanie. Powstaje pytanie: na ile bezpieczna jest ta metoda? Kto może prowadzić takie składowisko? Jakie trzeba spełnić wymagania, żeby było ono bezpieczne?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 25 ustawy [1] przez składowisko odpadów rozumie się obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów. Z kolei pod pojęciem obiekt budowlany zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane [3] rozumiemy:

• budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
• budowlę stanowiąca całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,
• obiekt małej architektury.

Budowla została zdefiniowana jako każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak m.in. wśród listy przywołanych wprost obiektów: składowisko odpadów.
Składowisko odpadów jest to zatem budowla stanowiąca całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami przeznaczona do składowania odpadów. Zatem sam proces składowania odpadów to proces ich unieszkodliwiania, którego nie można prowadzić w dowolnym miejscu, a jedynie w specjalnie przystosowanych do tego obiektach budowlanych - na składowiskach odpadów.

Wyróżniamy kilka ich typów:

• składowisko odpadów niebezpiecznych
• składowisko odpadów obojętnych,
• składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Szczegółowe wymagania dotyczące lokalizacji, budowy i prowadzenia składowisk odpadów oraz zakres, czas i częstotliwość, a także sposób i warunki prowadzenia monitoringu składowiska odpadów określono w rozporządzeniu ministra środowiska z 30 kwietnia 2013 r. [7].

Cykl funkcjonowania składowiska, podobnie jak w przypadku obiektów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, obejmuje każdy etap jego istnienia. Tu można wyróżnić trzy etapy: przedeksploatacyjny, eksploatacyjny i poeksploatacyjny. Na każdym z tych etapów obiekty powinny być objęte nadzorem właściwych organów.

Analizując wymagania, jakie powinno spełnić składowisko odpadów, należy uwzględniać przepisy ustaw: Prawo budowlane, o odpadach, o ochronie środowiska i o ochronie przeciwpożarowej wraz z aktami wykonawczymi w tym zakresie. Z perspektywy bezpieczeństwa pożarowego istotne są wymagania wynikające z przepisów techniczno-budowlanych, dotyczące m.in. klasy odporności pożarowej budynków, uwzględniające gęstość obciążenia ogniowego, klasę odporności ogniowej jego poszczególnych elementów i dopuszczalną powierzchnię stref pożarowych. Co ważne, zgodnie z § 271 ust. 13 otwarte składowisko, ze względu na usytuowanie, należy traktować jak budynek PM (produkcyjno-magazynowy), ze wszystkimi tego konsekwencjami - szczególnie w kontekście odległości od innych obiektów przy uwzględnieniu założonego obciążenia ogniowego, w tym zachowania odległości pomiędzy obszarami składowania substancji palnych, w tym substancji niebezpiecznych pożarowo itp. Wbrew pozorom odległości ze względu na ochronę przeciwpożarową wcale nie są duże (maksymalnie rzędu kilkudziesięciu metrów), więc pretensje sąsiadów składowiska o uciążliwość tej lokalizacji ze względu na ochronę przeciwpożarową należy przekierowywać do innych organów. Nie można zapomnieć o wymaganiach dotyczących zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia czy dróg pożarowych.

Pewne uwarunkowania odnoszące się do zagadnień ochrony przeciwpożarowej wskazuje ponadto sama ustawa o odpadach. Zgodnie z art. 135 ust. 2 ustawy [1] zarządzający składowiskiem odpadów powinien utrzymywać i prowadzić składowisko odpadów w sposób zapewniający właściwe funkcjonowanie urządzeń technicznych stanowiących wyposażenie składowiska oraz zachowanie m.in. wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowych, a także wymagań ochrony środowiska, zgodnie z instrukcją prowadzenia składowiska odpadów i decyzją zatwierdzającą tę instrukcję. Kto nie wypełnia tych wymagań, zgodnie z art. 189 ust. 2 podlega karze aresztu albo grzywny.

Kontrole składowisk odpadów

W związku z występującymi ostatnio dużymi pożarami na terenie składowisk odpadów, zakładów utylizacji odpadów komunalnych i sortowni śmieci na terenie kraju komendant główny Państwowej Straży Pożarnej polecił przeprowadzenie działań kontrolno-rozpoznawczych sprawdzających stan bezpieczeństwa pożarowego w tych obiektach. Podczas kontroli przedstawiciele PSP skoncentrowali się na kwestiach utrzymania i eksploatacji składowisk odpadów w sposób zapewniający zachowanie wymagań przeciwpożarowych w związku z art. 135 ust. 2 i art. 189 ust. 2 ustawy [1] oraz ogólnie przyjętymi wymaganiami prawnymi w zakresie ochrony przeciwpożarowej, dotyczącymi w szczególności:

• wyposażenia w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice (lokalizacja, dostęp oraz oznakowanie elementów zabezpieczenia ppoż., w tym wyłączniki energii elektrycznej oraz mediów),
• przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę (kompleksowo według rodzaju, stanu technicznego, oznakowania, dostępu, badania parametrów ciśnienia i wydatku) oraz dróg pożarowych - pod kątem rozpoznania możliwości i warunków prowadzenia działań ratowniczych (dostęp do obiektów i pól składowych, w tym możliwość wprowadzania pojazdów ratowniczo-gaśniczych),
• podziału obiektu na strefy pożarowe (odległości pomiędzy polami składowymi oraz obiektami, ewentualne oddzielenia przeciwpożarowe),
• sposobu magazynowania oraz przetwarzania materiałów, stanu technicznego urządzeń i instalacji technologicznych,
• warunków ewakuacji, instrukcji postępowania na wypadek pożaru i oznakowania znakami bezpieczeństwa.

Dane z kontroli

Od lipca do listopada 2014 r. funkcjonariusze pionów kontrolno-rozpoznawczych komend powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej przeprowadzili ogółem 759 kontroli, obejmujących 1367 obiektów na terenie składowisk odpadów, zakładów utylizacji odpadów komunalnych i sortowni śmieci na terenie kraju (sklasyfikowanych jako place składowe ok. 48%, budynki produkcyjne ok. 26%, magazyny i hurtownie ok. 16%, instalacje technologiczne poza budynkami ok. 4%, budynki administracyjno-biurowe na terenie składowisk ok. 5%), w których stwierdzono ogółem 2021 nieprawidłowości.

Wykres 1. Wyniki kontroli składowisk odpadów, zakładów utylizacji odpadów komunalnych i sortowni śmieci na terenie kraju.

Wykres 2. Grupy obiektów objętych kontrolą składowisk odpadów, zakładów utylizacji odpadów komunalnych i sortowni śmieci na terenie kraju

W zakresie zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów najwięcej nieprawidłowości dotyczyło:

• instrukcji bezpieczeństwa pożarowego - w 353 obiektach (20%),
• zaopatrzenia w wodę i stanu dróg pożarowych - w 335 obiektach (19%),
• okresowych badań instalacji użytkowych - w 250 obiektach (14%),
• oznakowania znakami bezpieczeństwa - w 222 obiektach (13%),
• urządzeń i instalacji przeciwpożarowych - w 228 obiektach (13%),
• wyposażenia w gaśnice i ich konserwacji - w 118 obiektach (7%),
• zaznajomienia z przepisami przeciwpożarowymi - w 100 obiektach (6%),
• magazynowania oraz przetwarzania materiałów - w 106 obiektach (6%).

Na podstawie przeprowadzonych działań kontrolnych komendy wszczęły postępowania nakazowo-egzekucyjne w celu usunięcia nieprawidłowości przez właścicieli, zarządzających i użytkowników obiektów lub terenów, w ramach których:

• wydano 380 decyzji administracyjnych, w tym trzy dotyczące zakazu eksploatacji obiektów,
• nałożono 34 mandaty karne,
• skierowano 72 wystąpienia do innych organów administracji,
• wszczęto dwa postępowania egzekucyjne.

Jednocześnie podczas 37 odbiorów obiektów zgłoszono 10 sprzeciwów w zakresie dopuszczenia ich do eksploatacji.

Wykres 3. Postępowanie pokontrolne dotyczące składowisk odpadów, zakładów utylizacji odpadów komunalnych i sortowni śmieci na terenie kraju

Podsumowanie kontroli

W wyniku czynności kontrolnych stwierdzono wiele nieprawidłowości stanowiących naruszenie obowiązujących przepisów przeciwpożarowych. Najpoważniejszymi z nich były: brak zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru na wymaganym poziomie oraz dróg pożarowych spełniających wymagania obowiązujących przepisów. Takie nieprawidłowości mogą obniżyć skuteczność działań ratowniczo-gaśniczych.

Do pozostałych nieprawidłowości należał brak przeglądów potwierdzających sprawność instalacji użytkowych stosowanych w obrębie kontrolowanych obiektów (elektrycznej, wentylacyjnej, itp.), braki w zakresie wymaganej dokumentacji, w tym instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, a także nieznajomość przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej wśród pracowników. Odnotowano również wiele nieprawidłowości dotyczących instalacji i urządzeń przeciwpożarowych oraz gaśnic, jak również nieprawidłowości związane z oznakowaniem znakami bezpieczeństwa i niewłaściwym sposobem magazynowania oraz przetwarzania materiałów.

Niezależnie od powyższego w kilkudziesięciu przypadkach zauważono naruszenie przepisów objętych kompetencją innych organów kontrolnych, m.in. wykonanie obiektów budowlanych na terenach składowisk odpadów niezgodnie z dokumentacją projektową oraz użytkowanie obiektów budowlanych usytuowanych na składowiskach odpadów bez wymaganych pozwoleń. Odnotowano również uchybienia odnoszące się do stanu sanitarnego i ochrony środowiska. W powyższych przypadkach poinformowano właściwe miejscowo organy.

Mając na uwadze niezadowalający stan ochrony przeciwpożarowej w rozpatrywanych obiektach, nadal należy prowadzić monitoring ich funkcjonowania i nadzorować je. Oznacza to zarówno kontrole w kolejnych latach, jak i konieczność wyegzekwowania usunięcia nieprawidłowości wskazanych w wydanych decyzjach administracyjnych.

Bryg. Sławomir Zając jest naczelnikiem wydziału w Biurze Rozpoznawania Zagrożeń KG PSP

Literatura

1. Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (DzU z 2013 r., poz. 21 ze zm.).
2. Ustawa z 23 października 2013 r. Prawo ochrony środowiska (DzU z 2013 r., poz. 1232 ze zm.).
3. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 2013 r., poz. 1409, ze zm.)
4. Ustawa z 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (DzU z 2013 r., poz. 1136 ze zm.)
5. Rozporządzenie ministra gospodarki z 10 października 2013 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (DzU nr 58, poz. 535, ze zm.).
6. Rozporządzenie ministra środowiska z 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (DzU z 2014 r., poz. 1923).
7. Rozporządzenie ministra środowiska z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (DzU z 2013 r. poz. 523).