Od celów do wartości

Jakie aspekty należy wziąć pod uwagę, tworząc młodzieżową drużynę pożarniczą? Jak się do tego dobrze przygotować, by osiągnąć wszystkie zamierzone cele?

Słowa Marii Montessori: „Szczęście dziecka nie jest jedynym celem, do którego dążymy, chcemy także, by dziecko stawało się budowniczym samego siebie…” przyświecają wielu nauczycielom, pedagogom i animatorom. Staram się nimi inspirować, prowadząc zajęcia z dziećmi i młodzieżą szkolną należącą do Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej OSP w Toporowie (woj. lubuskie).

Zrzesza ona trzydziestu pięciu młodych strażaków w wieku od 8 do 15 lat. Każdy z nich to indywidualność pod względem charakteru, sposobu życia i wartości. Przekazanie im podstaw sztuki pożarnictwa w przystępny sposób, a przede wszystkim z dbałością o ich bezpieczeństwo, to nie lada wyzwanie. Można mu jednak sprostać, i to z dużym sukcesem. Należy tylko w odpowiedni sposób kierować pracą grupy i stosować właściwe metody dydaktyczne.

Przed rozpoczęciem realizacji zaplanowanego zadania należy wyznaczyć sobie i grupie konkretny cel. Cele z punktu widzenia dydaktyki - metodyki nauczania są podstawowym krokiem w procesie przekazywania wiedzy i umiejętności. Stanowią nadrzędne punkty odniesienia.

Przygotowując się do pracy z nowo powstałą młodzieżową drużyną pożarniczą, należy wziąć pod uwagę kilka bardzo ważnych aspektów.

• Skąd pomysł na założenie MDP, z jakiej potrzeby wypływa?
• Jaki przedział wiekowy będzie obowiązywał w grupie, ilu maksymalnie członków ma liczyć?
• Jak będzie wyglądał program nauczania i plan pracy dydaktycznej?
• Kto będzie prowadził zajęcia? Czy przewidywana jest również współpraca z innymi podmiotami?
• Gdzie będą organizowane zajęcia (należy uwzględnić różne warunki atmosferyczne), kiedy i jak często?

Wiek członków MDP

Toporowska drużyna powstała z potrzeby zaangażowania młodych ludzi w wartościowe zajęcia i zadania. Oni sami nalegali, by utworzyć grupę, dzięki której wejdą w strażacki świat.

W momencie powołania drużyny do życia przed jej założycielami stanęło nie łatwe wyzwanie - określenie progu wiekowego pozwalającego na wstąpienie w jej szeregi. Okazało się, że chętnych jest wielu, w bardzo różnym wieku. Po przeanalizowaniu istotnych aspektów prowadzenia zajęć w tak rozbieżnej wiekowo grupie osób (od 5. do 17. roku życia) zapadła decyzja, że w jej szeregi zostaną przyjęte dzieci i młodzież liczące sobie od 8 do 17 lat - wynikało to z ograniczeń maluchów w kwestii wykonywania zadań przewidzianych przez program. Jednocześnie najmłodsi chętni nie zostali pozostawieni sami sobie. Co pewien czas w szkole czy podczas różnego rodzaju uroczystości członkowie MDP pod okiem opiekunów organizują zajęcia dla kilkulatków chcących sprawdzić się w roli strażaka (np. rozwijanie mniejszych odcinków wężowych, trafianie prądem wody do celu).

Po ustaleniu kryterium wiekowego uczestników przyszedł czas na najważniejsze - stworzenie planu pracy dydaktycznej dla drużyny, zaangażowanie wykładowców mających doświadczenie zawodowe oraz odpowiednie przygotowanie do pracy z młodym człowiekiem. Istotne było również znalezienie odpowiedniego miejsca do prowadzenia zajęć.

Tematyka zajęć

Ustalając plan pracy dydaktycznej, pracowałam na wzorcowym programie nauczania dostępnym na stronie internetowej Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP. Zawiera on rozpisane konspekty 40 godzin dydaktycznych. Każde zagadnienie powinno być zrealizowane teoretycznie i praktycznie. Cztery podstawowe grupy tematyczne to:

• zagadnienia ogólne,
• zapobieganie pożarom i miejscowym zagrożeniom,
• techniki pożarnictwa,
• ratownictwo

W obrębie tych zagadnień wyróżnione są szczegółowe tematy z wymienionymi celami do osiągnięcia. Jest to doskonały punkt odniesienia do przygotowania swojego programu.

Oprócz zajęć dotyczących stricte pożarnictwa w kalendarzu MDP nie może zabraknąć elementów związanych ze świętami obchodzonymi w kraju, konkursami zakładającymi pracę w grupach (sekcjach) czy indywidualnymi. Ważną rzeczą jest również zostawienie otwartej furtki na propozycje młodych strażaków. Jeżeli są one możliwe do zrealizowania i bezpieczne, to wpisanie ich do zadań planu działań grupy i poinformowanie jej o tym stanowi nobilitację i owocuje jeszcze większym zaangażowaniem w życie strażackiej rodziny.

Miejsce zbiórek

Kolejną ważną kwestią jest znalezienie odpowiedniego miejsca do prowadzenia zajęć.

Plac w pobliżu remizy to idealne rozwiązanie - zapewnia bezpieczeństwo, a przy tym tuż obok znajduje się baza sprzętowa. Jednak nie każda jednostka OSP dysponuje takim terenem. Innym miejscem odpowiednim do prowadzenia tego typu zajęć jest np. boisko sportowe - w tym przypadku utrudnienie stanowiłby transport sprzętu niezbędnego do realizacji celów danego bloku tematycznego.

Wyznaczając miejsce spotkań, należy wziąć pod uwagę również dni, podczas których aura nie będzie nam sprzyjać. Odwoływanie zbiórek z powodu złej pogody naruszyłoby zasadę ich regularności i systematyczności, która jest podstawą w procesie trwałego wpajania strażackich wartości i nauki pożarnictwa.

Opracowując plan pracy dla MDP w Toporowie, wzięłam pod uwagę zmienność warunków pogodowych. W okresie wiosenno-letnim zajęcia odbywały się na dworze, dotyczyły one m.in. podstaw taktyki działań gaśniczych. Ponadto przygotowywaliśmy się do zawodów sportowo-pożarniczych, przyszedł też czas na zabawę wodą. Nie zabrakło podniosłych chwil - wiosną odbyło się uroczyste ślubowanie członków MDP.

W okresie jesienno-zimowym zajęcia będą się odbywać w salce przy remizie. Poruszymy zagadnienia związane z pierwszą pomocą przedmedyczną, będziemy uczyli się budowy pił i przecinarek, co jest, o dziwo, ciekawe dla młodych strażaków. Oprócz tego zaplanowaliśmy uzupełnienie kroniki MDP i OSP w Toporowie oraz wykonanie tableau ze zdjęciami, które powiesimy później na ścianie remizy. Utrwalenie dokonań OSP i MDP utwierdzi dzieci i młodzież w poczuciu przynależności do strażackiej rodziny.

Jak uczyć i wychowywać

Opiekun MDP pełni bardzo ważną rolę. Staje się wzorem do naśladowania, przekazuje wartości. Ważne jest to, by działał ze świadomością znaczenia swojej roli, stał się przewodnikiem młodzieży odkrywającym przed nią tajniki pożarnictwa. Stając się przyjacielem młodego człowieka, jesteśmy w stanie osiągnąć pod względem dydaktycznym jeszcze większy sukces. Oczywiście od samego początku muszą być ustalone konkretne reguły, których jedna i druga strona będą przestrzegały. Młody człowiek musi wiedzieć, że może ze swoim opiekunem rozmawiać na różne tematy, powiedzieć mu wszystko, także to, co jest trudne. Jednocześnie musi mieć świadomość, że istnieje granica, której nie może przekraczać.

Kierowanie procesem uczenia się i przyswajania wartości w tak rozbieżnej wiekowo grupie, jak MDP w Toporowie nie jest łatwym zadaniem. Określiłabym je jako bardzo odpowiedzialne. To z nas dorosłych, dzieci i młodzież czerpią wzorce do naśladowania, od nas chcą nauczyć się podstaw pożarnictwa. Naszą rolą jest również wdrożenie młodych ludzi do właściwego funkcjonowania w grupie społecznej.

To my jesteśmy w stanie pokazać ścieżkę, którą młody człowiek może pójść jako dorosły. Ciekawie przygotowane zajęcia mogą go zafascynować i pozwolić pomóc mu odnaleźć swoją ścieżkę życiową.

W następnych artykułach przedstawię sposoby prowadzenia zajęć oparte na wzorcowym programie szkolenia ZOSP RP z dodatkowymi elementami z mojego własnego doświadczenia dydaktycznego w pracy z członkami Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej OSP w Toporowie.

st. str. Dorota Gomółka pełni służbę w OS KW PSP w Gorzowie Wielkopolskim zs. w Świebodzinie, jest również strażakiem-ratownikiem i opiekunem MDP OSP w Toporowie
fot. Dorota Gomółka