Na wodzie i pod wodą

Strażacy z województwa warmińsko-mazurskiego od początku 2015 r. mają do dyspozycji nowe stanowisko do ćwiczeń z zakresu ratownictwa wodnego.

Powstało ono na jeziorze Ukiel (Krzywe) w Ośrodku Szkolenia KW PSP w Olsztynie. To drugie po Bornem-Sulinowie tak dobrze wyposażone miejsce do prowadzenia szkoleń wodnych w Polsce. 

Specyfika regionu

Ratownictwo wodne, zarówno na poziomie podstawowym, jak i specjalistycznym, jest na terenie woj. warmińsko-mazurskiego niezwykle ważną dziedziną. Wynika to ze specyfiki chronionego terenu: ponad 6% stanowią obszary wodne. Wskaźnik jeziorności województwa wynosi 5,3% i prawie czterokrotnie przewyższa średnią krajową. Znajduje się w nim ponad 2700 jezior, w tym największe jezioro Polski – Śniardwy, o powierzchni 9975,4 ha, oraz siódme co do głębokości jezioro Wuksniki (67 m).

Duża powierzchnia wód i znaczna liczba turystów odwiedzających region wpływa na liczbę zdarzeń. Przekłada się to na konieczność prowadzenia działań ratowniczych nie tylko na poziomie podstawowym, lecz także specjalistycznym oraz utrzymywania na terenie województwa większej liczby specjalistycznych grup ratownictwa wodno-nurkowego (SGRW-N) w porównaniu do pozostałych województw (w woj. warmińsko-mazurskim jest to siedem grup). Są one rozmieszczone w powiatach o najwyższym stopniu zagrożenia, co daje możliwość szybkiego podjęcia działań.

Wiąże się to oczywiście z ogromnym wysiłkiem organizacyjnym, związanym z utrzymaniem ich gotowości operacyjnej. Ta dziedzina ratownictwa wymaga nie tylko dodatkowego kosztownego wyposażenia ratowniczego, lecz także wieloetapowego wyszkolenia nurków-ratowników do wykonywania prac podwodnych. Ponadto utrzymanie gotowości wiąże się z potrzebą ciągłego podnoszenia umiejętności nurkowych, poprzez szkolenia doskonalące.

Poligon podwodny KW PSP w Olsztynie

Duża liczba SGRW-N oznacza większe zapotrzebowanie na szkolenia kwalifikacyjne młodszego nurka, nurka i kierującego pracami podwodnymi. Liczba miejsc przyznawanych na szkolenia centralne nie pozwalała na uzyskanie wymaganych stanów osobowych grup, a tym samym uzyskania wymaganej gotowości operacyjnej. Poza tym w województwie brakowało miejsca, gdzie nurkowie mogliby się spotkać, by się szkolić lub zorganizować obozy kondycyjne.

W 2010 r. z inicjatywy KW PSP w Olsztynie, na bazie Ośrodka Caritas w Rybakach nad jeziorem Łańsk zorganizowany został poligon podwodny. Uzyskał on akredytację Komendy Głównej PSP. Realizowano na nim szkolenia kwalifikacyjne na stopień mł. nurka oraz szkolenia doskonalące i zgrupowania zgrywające grup wodno-nurkowych z całego województwa. Odbywały się tu też obozy kondycyjne poszczególnych grup nurkowych. Zaletą poligonu było położenie całej infrastruktury socjalnej nad jeziorem, znacznie ułatwiało to prowadzenie zajęć.

Własny poligon podwodny okazał się bardzo dobrą inicjatywą, zaowocowała ona zwiększeniem stanów osobowych grup i podniesieniem poziomu wyszkolenia członków SGRW-N. Pewnym problemem jednak okazała się konieczność korzystania z bazy socjalnej nienależącej do PSP – utrudniało  to proces organizacji szkoleń i podwyższało ich koszt.

Stanowisko ćwiczeń

W 2013 r. KW PSP w Olsztynie dzięki staraniom warmińsko-mazurskiego komendanta wojewódzkiego PSP i wsparciu prezydenta miasta Olsztyna otrzymała w użyczenie teren przylegający bezpośrednio do Ośrodka Szkolenia KW PSP i do jeziora Ukiel, w celu zorganizowania miejsca do ćwiczeń z zakresu ratownictwa wodnego. Jednocześnie udało się pozyskać z zasobów wojska elementy przeprawy pontonowej PP-64, które doskonale nadawały się do budowy pomostów pływających. Wszystko to umożliwiło rozpoczęcie przygotowań do utworzenia własnego stanowiska ćwiczeń z zakresu ratownictwa wodnego na bazie Ośrodka Szkolenia KW PSP w Olsztynie.

W pierwszej połowie 2014 r. opracowano projekt stanowiska i operat wodno-prawny. Po kilku miesiącach uzyskano pozwolenie wodno-prawne, co pozwoliło na realizację całego projektu. W lipcu 2014 r. rozpoczął się montaż stanowiska: wodowanie na jeziorze Ukiel odnowionych i zakonserwowanych elementów mostów pontonowych, łączenie ich zgodnie z projektem, transport na docelowe miejsce i ostateczne zakotwiczenie. Końcowe prace montażowe i związane z umieszczaniem pod wodą pozostałych elementów stanowiska trwały jeszcze przez kilka następnych tygodni. Do ćwiczeń zaadaptowano również teren przylegający do stanowiska – m.in. wykonano dojście do niego i wyremontowano drogę dojazdową.

W prace te zaangażowano kilka komend PSP z terenu województwa, a także SGRW-N, dla których był to jednocześnie trening z wykonywania prac podwodnych.

Opis jeziora

Stanowisko zlokalizowano na jeziorze Ukiel, potocznie nazywanym Krzywym. To największe jezioro w granicach administracyjnych Olsztyna. Składa się z czterech plos (basenów jeziornych): Gutkowskie, Przejma, Łupstychskie i Olsztyńskie, które są połączone cieśninami, pozwalającymi na swobodne przepływanie pomiędzy nimi.

Część północna, na której mieści się stanowisko (Gutkowskie), ma powierzchnię 117,9 ha i głębokość maksymalną 44 m. Jest otoczona polami uprawnymi i zabudową dzielnic Olsztyna – Gutkowo i Likusy.

Przejrzystość wody na jeziorze Ukiel waha się w granicach około 4-5 m w okresie letnim, zimą dochodzi nawet do 15 m. W związku z tym doskonale nadaje się ono do prowadzenia szkoleń nurkowych. Bezpośrednio w okolicy stanowiska głębokość jeziora wynosi 34 m, tak więc warunki batymetryczne i charakter dna pozwalają na prowadzenie  szkoleń na poziomie młodszego nurka, nurka, a także wszelkiego rodzaju szkoleń doskonalących. Na tym samym akwenie, niedaleko stanowiska, znajduje się miejsce przygotowane do nurkowania przez olsztyńskich płetwonurków, które dodatkowo można wykorzystać na potrzebę ćwiczeń.

Opis stanowiska

Stanowisko zostało zaprojektowane i wykonane tak, by umożliwiało prowadzenie szkoleń zarówno na poziomie podstawowym, jak i specjalistycznym. Funkcjonalne i ergonomiczne rozmieszczenie jego elementów daje możliwość wykonywania wszystkich wymaganych programami nauczania ćwiczeń pod wodą i na powierzchni, jednocześnie minimalizując ryzyko wypadku. Stanowisko w trakcie zajęć z udziałem nurków jest oznaczane za pomocą flagi alfa, sygnalizującej ich obecność. Ma ono również stanowiskową instrukcję bezpieczeństwa. Wyposażono je dodatkowo w specjalistyczny sprzęt nurkowy – łączność podwodną i sprzęt wypornościowy oraz inny sprzęt specjalistyczny umożliwiający realizację szkoleń nurkowych.

Stanowisko składa się z dwóch części: nawodnej i podwodnej. W skład części nawodnej wchodzą: pomost pływający, jednostka pływająca ratownictwa wodnego oraz infrastruktura brzegowa: stoły na sprzęt do ćwiczeń, plac manewrowy. Część podwodna składa się natomiast z: pięciu platform drewnianych ustawionych na dnie, na głębokości od 4 do 6 m, a także z dodatkowych elementów pozoracyjnych umieszczanych tymczasowo pod wodą, m.in. wraku łodzi.

Pomost

Główną częścią stanowiska jest pomost pływający złożony ze stalowych bloków pływających parku pontonowego PP-64. Bloki połączono zgodnie z wojskową instrukcją montażu dla tego typu parku pontonowego, co pozwoliło na uzyskanie wyjątkowo wytrzymałej i stabilnej konstrukcji.

Pomost składa się z części równoległej do brzegu o długości 11,1 m i szerokości 6,25 m oraz z prostopadłej do brzegu części komunikacyjnej o długości 23,75 m i szerokości 3,68 m, a także z dojścia z brzegu (trapu) o długości 5 m. Pomost został zakotwiony do dna jeziora kotwicami martwymi z betonu. Na pokładzie pomostu zamontowano dwa trapy umożliwiające ćwiczącym bezpieczne wejście i wyjście z wody.

Pomost pływający dużo lepiej sprawdza się w naszych warunkach klimatycznych w porównaniu do pomostów zbudowanych z drewna, osadzonych w dnie na palach drewnianych. Chodzi przede wszystkim o to, że w okresie zimowym napierający na pomost lód nie uszkadza go.

Jednostka pływająca ratownictwa wodnego

Z tych samych elementów mostu pontonowego wykonano jednostkę pływającą do ćwiczeń na jeziorze (ma ona 12,5 m długości i 7,4 m szerokości). Wykorzystywana jest do prowadzenia z jej pokładu ćwiczeń z zakresu wykonywania prac podwodnych w dowolnym miejscu na jeziorze, na głębokościach przekraczających 10 m. Platforma ustawiana jest za pomocą łodzi motorowej, która przeciąga ją we wcześniej wyznaczone miejsce. Jeśli platforma nie jest wykorzystywana, przycumowuje się ją do pomostu pływającego, przez co stanowi jego przedłużenie. Takie rozwiązanie zwiększa powierzchnię roboczą pomostu i pozwala na dowolne konfigurowanie stanowiska, w zależności od potrzeb szkoleniowych. Do prawego i lewego boku jednostki dołączony jest najazdowy blok pontonowy, którego krawędź znajduje się na linii wody, co w razie konieczności umożliwia natychmiastową ewakuację ćwiczących z wody. Dodatkowo jednostka wyposażona jest w dwa trapy z poręczami, umożliwiające bezpieczne wejście ćwiczących do wody oraz wyjście z niej.

Na pokładzie jednostki umieszczono zabudowę służącą do tworzenia stanowisk łączności w trakcie ćwiczeń specjalistycznych nurków oraz jako miejsce do przebierania się ćwiczących (wykorzystywane przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych). Zabudowa została pozyskana z wycofanego z użycia samochodu SDł, jednakże została ona całkowicie odnowiona i wyremontowana, wyposażona w półki na sprzęt, ławy oraz tablice do przeprowadzania odpraw. W niekorzystnych warunkach atmosferycznych można ją ogrzać i oświetlić od wewnątrz. Dodatkowo ma ona system pozycjonowania i echosondę, co znacznie ułatwia ustawianie jednostki na jeziorze.

Jednostka pływająca kotwiczona jest na jeziorze za pomocą czterech kotwic Danfortha z linami stalowymi umieszczonymi na wyciągarkach. W trakcie kotwiczenia do każdej z lin stalowych mocowane są za pomocą stalowego łańcucha żółte boje stożkowe, oznaczające pozycje kotwiczenia jednostki, tak aby inne łodzie pływające po jeziorze mogły ją bezpiecznie ominąć.

Innowacyjnym rozwiązaniem zastosowanym na jednostce są dwie ruchome platformy podwodne do ćwiczeń, zamontowane na jej prawym i lewym boku. Składają się one z ramy stalowej o boku długości 2 m, na której zamontowano kraty typu Wema. Platformy opuszczane są na dowolną głębokość za pomocą wyciągarek linowych. W zależności od potrzeb można na nich zamontować dodatkowe elementy konstrukcyjne, służące do ćwiczeń z zakresu wykonywania prac podwodnych (cięcia pod wodą, uszczelniania pod wodą). Dzięki takiemu rozwiązaniu jednostka może być cumowana na dowolnej głębokości i w dowolnym miejscu jeziora. Platformy umieszczane na odpowiedniej głębokości umożliwiają nurkom ćwiczenie prac podwodnych w zależności od rodzaju szkolenia.

Pomost drewniany zanurzony, ustawiony na dnie

Stanowisko ratownictwa wodnego oprócz części nawodnej ma też część podwodną. Tworząc ją, kierowano się przede wszystkim koniecznością stworzenia nurkom jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa w trakcie ćwiczeń.

Na dnie znajdują się tylko te elementy, które są niezbędne do prowadzenia zajęć zgodnie z poszczególnymi programami szkoleń nurkowych. Tak więc w tej części zlokalizowano pięć platform (o wymiarach 2,10x2,50 m) ustawionych na dnie na głębokości od 4 do 6 m. Wysokość powierzchni roboczej każdej platformy od dna wynosi ponad 1,5 m, dzięki czemu ćwiczący nie wzbudzają podczas zajęć pod wodą osadów dennych i tym samym mają bezpieczne i komfortowe warunki do wykonywania ćwiczeń. Każda platforma oznaczona jest pławą w formie walca w kolorze żółtym, z dodatkową tablicą informującą o miejscu wykorzystywanym do nurkowania i zakazie kotwiczenia. Na poszczególnych platformach, w zależności od scenariusza ćwiczeń, można zamontować dodatkowe elementy konstrukcyjne służące do ćwiczenia prac podwodnych – cięcia, uszczelniania, montażu i demontażu elementów konstrukcyjnych.

Dodatkowe elementy pozoracyjne (wcześniej odpowiednio przygotowane), na przykład łodzie czy karoserie pojazdów, służące do ćwiczenia wydobywania obiektów z dna i ewakuowania ludzi z wody, są umieszczane pod wodą tylko w sytuacji, gdy przewiduje to scenariusz ćwiczeń. Wszystkie elementy znajdują się w odległości do 70 m od pomostu. Pozwala to nurkom dopływać do nich na kablolinie o standardowej długości. Każdy element podwodny jest dokładnie zaznaczony na mapie, co ułatwia prowadzenie zajęć. Pod wodą nie ma żadnych zbędnych obiektów, które mogłyby utrudniać nurkom poruszanie się pod wodą i niepotrzebnie zalegać na dnie.

Jednym z najczęściej wykonywanych przez nurków PSP zadań jest poszukiwanie ludzi pod wodą za pomocą metody wahadłowej lub okrężnej. Ta umiejętność jest najważniejsza z punktu widzenia ratownictwa wodnego. Od tego, czy nurkowie potrafią przeszukiwać dno zbiornika dokładnie i systematycznie, zależy szybkość ewakuacji osoby poszkodowanej z wody. Na stanowisku wydzielono dwie strefy wolne od przeszkód podwodnych, gdzie strażacy mogą ćwiczyć i doskonalić każdą z tych metod, poszukując manekinów na dnie.

Wykorzystane w stu procentach

Pierwsze szkolenie z wykorzystaniem stanowiska odbyło się na początku 2015 r. Było to szkolenie doskonalące dla nurków MSW z zakresu nurkowania podlodowego. Ponad 11 nurków przez dwa dni nabywało pod lodem umiejętności nurkowania i prowadzenia działań ratowniczych zgodnie z pragmatyką służby.

Kolejne kursy trwały od czerwca do połowy sierpnia. W tym czasie KW PSP w Olszynie zorganizowała dla wszystkich grup nurkowych z województwa ćwiczenia doskonalące umiejętności prowadzenia prac podwodnych. Do stworzenia bazy socjalnej wykorzystane zostały zasoby Ośrodka Szkolenia KW PSP w Olsztynie. Łącznie w zajęciach udział wzięło 78 nurków.

W sierpniu ubiegłego roku przeprowadzono na nowym stanowisku pierwsze kursy młodszego nurka dla strażaków z województwa. Przez dwanaście dni kandydaci na młodszych nurków poznawali arkana ratownictwa wodnego i prac podwodnych, a stanowisko było testowane i na bieżąco ulepszane. Pozytywny wynik szkolenia, zwieńczony nabyciem przez uczestników wymaganych umiejętności, ostatecznie potwierdził jego przydatność i wysoką funkcjonalność.

Oprócz szkoleń specjalistycznych na stanowisku odbywały się też szkolenia z ratownictwa wodnego dla OSP.

Obiekt będzie wykorzystywany w kolejnych szkoleniach dla grup specjalistycznych ratownictwa wodnego, w tym do prowadzenia obozów kondycyjnych, szkoleń z zakresu nurkowania pod lodem, wykorzystania sonarów do działań nurkowych oraz innych szkoleń doskonalących związanych z nurkowaniem. W przyszłości planowane są też wspólne ćwiczenia z innymi podmiotami realizującymi ratownictwo wodne. Na stanowisku będą również realizowane szkolenia doskonalące z zakresu ratownictwa wodnego na poziomie podstawowym dla wszystkich komend z terenu województwa.

Z perspektywy czasu można śmiało stwierdzić, że posiadanie własnego stanowiska do ćwiczeń ratownictwa wodnego podwyższa poziom gotowości operacyjnej grup nurkowych, stymuluje dalszy rozwój tej dziedziny ratownictwa. Nie bez znaczenia jest też fakt, że wpływa ono na zwiększenie bezpieczeństwa na jeziorze Ukiel.

Mł. kpt. Mariusz Zakrzewski jest wojewódzkim koordynatorem ds. ratownictwa wodnego KW PSP w Olsztynie, członkiem zespołu ds. ratownictwa wodnego przy Komendancie Głównym PSP, nurkiem-instruktorem MSW, instruktorem M2 KDP/CMAS oraz instruktorem nurkowania trimiksowego IANTD. Odpowiadał za opracowanie projektu stanowiska ratownictwa wodnego i jego realizację

fot. Mariusz Zakrzewski, archiwum KW PSP w Olsztynie

{gallery}galeria/02-16/na-wodzie{/gallery}

luty 2016