Na (pod)czerwono

W wyposażeniu PSP znajdziemy wiele modeli kamer termowizyjnych. Choć ich konstrukcja i wielkość jest różna, mają podobne właściwości taktyczno-techniczne.

Kamery termowizyjne są urządzeniami pokazującymi promieniowanie podczerwone emitowane przez dany obiekt w formie obrazu na wyświetlaczu ciekłokrystalicznym. Wyświetlony obraz nazywamy obrazem termalnym, obrazem termicznym, termogramem lub zdjęciem termalnym. Przedstawiania on rozkład i różnice temperatur. Dzięki tym urządzeniom można zatem widzieć mimo dymu i gazów, a nawet w całkowitej ciemności (fot. 1).

Historia termowizji

Historia praktycznego zastosowania termowizji sięga lat 50. XX wieku. Ze względu na bardzo wysokie ceny pierwsze kamery tego typu przeznaczone do celów pożarniczych pojawiły się dopiero na początku lat 90. Wymagały często użycia obu rąk ze względu na rozmiary i wagę, a akumulatory nie pozwalały na długie działanie. Mimo tych niedogodności potwierdzały swoją przydatność w działaniach ratowniczo-gaśniczych i ułatwiały strażakom pracę. Dziś są to urządzenia nie tylko wytrzymałe, lecz także lekkie i poręczne, które można obsługiwać jedną ręką. Najnowsze rozwiązania pozwalają nawet na pracę bez użycia rąk, poprzez rozwiązania nahełmowe. Nowinka na komercyjnym rynku bazuje na miniaturowej kamerze termowizyjnej zabudowanej na masce powietrznej.

Obraz

Kamery termowizyjne wykorzystywane przez straż pożarną wyświetlają obraz w pseudokolorach, tzn. monochromatycznych, żółtym i czerwonym (fot. 2). Są wyposażone w detektor, który nie odróżnia długości fal podczerwonych. Oczywiście możliwe byłoby zastosowanie na tyle skomplikowanego detektora, by odróżniał tę długość i pokazywał obraz w „rzeczywistych” kolorach, jednak nie stosuje się takich rozwiązań. Trzeba wziąć pod uwagę, że różne długości fal podczerwonych nie odpowiadają barwom widzianym przez ludzi.

Temperatura

Kamera termowizyjna pozwala na punktowy pomiar temperatury danego obiektu, urządzenia lub ciała. Punkt pomiaru, przedstawiony w formie graficznej, znajduje się zawsze na środku obrazu termalnego, natomiast wartość temperatury wyrażona w stopniach Celsjusza lub Fahrenheita umieszczona jest z boku lub u dołu tego obrazu.

Stosując takie urządzenie w działaniach gaśniczych wewnątrz budynków, należy pamiętać o kilku ważnych zasadach. Przede wszystkim trzeba zabrać kamerę na początku działań i zastosować właściwy tryb jej pracy, uzależniony od sytuacji. Zawsze trzeba prowadzić pomiar temperatury. Wewnątrz budynku warto wykorzystać technikę rzutu sześciennego i poruszać się środkiem ciągu komunikacyjnego. Nie można wykonywać gwałtownych ruchów. Źródła promieniowania cieplnego o bardzo wysokiej intensywności, takie jak słońce, lasery lub łuk spawalniczy, powodują uszkodzenie detektora podczerwieni. Nigdy nie można więc kierować kamery w ich stronę. Po wykorzystaniu urządzenie powinno zostać przełączone w stan gotowości.

Rzut sześcienny

Technika rzutu sześciennego pozwala sprawdzić całą kubaturę pomieszczenia i sprawnie poruszać się w zadymionych pomieszczeniach. Składa się na nią sześć prostych kroków: spojrzenie przed siebie, w górę, w dół, w lewo, w prawo i za siebie (fot. 3).

Zastosowanie

Działania gaśnicze: Rota wchodząca do działań gaśniczych jako pierwsza użyje kamery, aby zlokalizować osoby poszkodowane. Fot. 4 przedstawia sytuację w pomieszczeniu całkowicie wypełnionym dymem ograniczającym widoczność do kilku centymetrów. Dzięki kamerom można także odszukać ciepłe punkty mogące świadczyć o pożarze ukrytym nad podwieszanymi sufitami lub podbitką dachową, np. wykonaną z płyt kartonowo-gipsowych. Na fot. 5 widoczne jest ciepłe miejsce (jasny punkt nad zielonym kwadratem) nad sufitem podwieszanym (tzw. kasetonami), który może być rozwijającym się pożarem ukrytym, przegrzewającym się kablem czy innym zamontowanym tam urządzeniem, np. wentylatorem w kratce wentylacyjnej. Z tego względu w sytuacjach, gdy jest wyczuwalny dziwny zapach, czy zapach spalenizny,  od razu warto użyć kamery termowizyjnej.  Aby taki ciepły punkt był widoczny na obrazie termalnym, ciepło musi w sposób kondukcyjny lub radiacyjny ogrzać powierzchnię, pod którą się znajduje.

Kamery mogą służyć także do przeszukiwania stert śmieci, hałd materiałów lub wszelkiego typu zmagazynowanych rzeczy.

Kamera termowizyjna ułatwia znalezienie ogniska pożaru dzięki obserwacji ruchu gazów pożarowych (dymu) w trakcie natarcia wewnątrz budynku (fot. 6). Jest to istotna pomoc, w szczególności podczas działań prowadzonych w długich korytarzach lub dojściach, a także w piwnicach. Urządzenie pozwala precyzyjnie określić, w której części zadymionego korytarza znajduje się pożar.

Wypadki komunikacyjne: Kamera pozwoli w takich przypadkach ustalić z dużym prawdopodobieństwem, ile osób znajdowało się w danym pojeździe. Dzięki temu okaże się, czy na skutek wypadku ktoś nie wypadł z samochodu lub też nie oddalił się z miejsca zdarzenia. Na termogramie kamery będą widoczne jasne miejsca na powierzchni zajmowanych foteli w samochodzie (fot. 7). Oczywiście widoczność miejsc rozgrzanych przez siedzące na nich osoby zależy od czasu dotarcia zastępu na miejsce działań, czasu spędzonego przez nie w samochodzie oraz warunków pogodowych.

Działania poszukiwawcze: Kamery termowizyjne mogą być także wykorzystywane podczas poszukiwań osób zaginionych, prowadzonych np. w lesie czy w terenie otwartym. W takich sytuacjach pojawiają się jednak pewne ograniczenia, wynikające z faktu, że kamera nie jest w stanie prześwietlić materiałów stałych. Możemy zatem jedynie szukać zarysów cieplejszych obiektów. Na termogramie widać tylko małe cieplejsze punkty (na lewo od zielonego kwadratu), które mogą wskazywać na osobę stojącą za krzewami i drzewem (fot. 8 i 9).

***

Przedstawione w tym artykule informacje związane z wykorzystaniem kamer termowizyjnych są tylko małym wycinkiem szerokiego zagadnienia. Urządzenia te mogą być wykorzystywane także podczas działań poszukiwawczych przy zdarzeniach budowlanych, w ratownictwie chemicznym i wodnym. Wszystkich pragnących zgłębić temat, zachęcam do zapoznania się ze skryptem mojego autorstwa pt. „Zastosowanie kamer termowizyjnych w działaniach ratowniczych”, który można bezpłatnie pobrać pod adresem www.FlirDlaStrazy.pl. .

Waldemar Pruss jest strażakiem ochotnikiem oraz funkcjonariuszem PSP; pasjonatem pożarnictwa; doświadczenie zawodowe zebrał w akcjach ratowniczych oraz praktykach w Europie, jest członkiem europejskiej grupy Atemschutzunfalle.eu

wrzesień 2016