Kwatera tymczasowa

Drugim istotnym uprawnieniem mieszkaniowym strażaków, zaraz po prawie do lokalu mieszkalnego, a jednocześnie alternatywą dla niego jest uprawnienie do kwatery tymczasowej.

W poprzednim artykule omówiłem istotę prawa do lokalu mieszkalnego. Tym razem przybliżę i skonfrontuję uprawnienie do kwatery tymczasowej z uprawnieniem do lokalu mieszkalnego oraz wykażę podobieństwa i różnice między nimi.

Kiedy i dla kogo?

W art. 74 ust. 1a ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2016 r., poz. 603 ze zm. - dalej: ustawa o PSP) czytamy, że jeżeli w miejscowości, w której strażak mianowany na stałe pełni służbę lub też w miejscowości pobliskiej nie ma możliwości przydzielenia lokalu mieszkalnego, może on otrzymać kwaterę tymczasową na okres pełnienia służby w tej miejscowości. Zgodnie z kolejnym przepisem także strażak w służbie przygotowawczej może otrzymać kwaterę tymczasową w miejscowości, w której pełni służbę albo w miejscowości pobliskiej.

Z przytoczonych regulacji wynika, że kwatera tymczasowa jest traktowana jako alternatywa dla lokalu mieszkalnego (w przypadku braku możliwości jego przydziału). Jest poza tym uprawnieniem przysługującym szerszemu gronu adresatów, gdyż obejmuje również strażaków w służbie stałej i przygotowawczej. Co ważne, przydział kwatery tymczasowej następuje tylko na okres służby w danej jednostce organizacyjnej PSP. To właśnie stanowi o tymczasowości kwatery.

Definicja

Warto w tym miejscu zastanowić się, czym jest kwatera tymczasowa. Stosownie do dyspozycji art. 76 ust. 5 ustawy u PSP, na kwatery tymczasowe przeznacza się lokale mieszkalne albo pomieszczenia adaptowane na mieszkalne, będące w należytym stanie technicznym i sanitarnym, które znajdują się w budynkach na terenie zamkniętym lub w budynkach przeznaczonych na cele służbowe. Już w następnym ustępie tego przepisu ustawodawca stanowi, że kwaterą tymczasową może być lokal mieszkalny lub pomieszczenie adoptowane na mieszkalne o powierzchni nieodpowiadającej przysługującym strażakowi normom zaludnienia, Przypomnę w tym miejscu tylko że norma zaludnienia wynosi  od 7 do 10 m2 powierzchni mieszkalnej liczonej jako powierzchnia pokoi znajdujących się w lokalu. Przykładowo: strażakowi z uprawnieniami do czterech norm zaludnienia przysługuje powierzchnia mieszkalna od 28 do 40 m2.

Ustawa o PSP nie wprowadza definicji legalnej terenu zamkniętego. Zasadne będzie zatem odwołanie się do właściwych przepisów w systemie prawa. Zgodnie z art. 2 pkt 9 ustawy z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (DzU z 2016 r poz. 1629 ze zm.), terenami zamkniętymi są tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na bezpieczeństwo i obronność państwa, określone przez ministrów i kierowników urzędów centralnych. Wystarczy tu wspomnieć, że tereny te cechuje specjalny reżim prawny. Przykładowo, działalność gospodarcza lub choćby nawet prace geodezyjne mogą być prowadzone na terenie zamkniętym tylko za zgodą organu. Budynkami wykorzystywanymi do celów służbowych będą budynki służące PSP do realizacji ustawowych zadań. Brak jest tu odniesień do formy prawnej władania takim budynkiem.

Na marginesie warto odnotować, że ustawa z 22 czerwca 1999 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2016 r. poz. 207, ze zm.) odznacza się w kwestii kwater tymczasowych daleko posuniętym pragmatyzmem. Definiuje je jako lokale mieszkalne przeznaczone do zakwaterowania żołnierzy zawodowych ujętych w wykazie kwater prowadzonym na podstawie odrębnych przepisów (art. 1a ust 1 pkt 2 tej ustawy).

Ratio legis

Jeśli zestawimy kilka okoliczności, to odpowiedź na pytanie o sens ustanowienia instytucji kwatery tymczasowej w ustawie o PSP staje się dość oczywista.

Należy pamiętać, że kwaterę można przydzielić strażakowi, gdy nie istnieje (z bliżej niesprecyzowanych przez ustawodawcę powodów) możliwość przydzielenia mu lokalu mieszkalnego. Ponadto - zgodnie z art. 76 ust. 10 pkt 1 ustawy o PSP - przy przydzielaniu lokalu mieszkalnego organ może pominąć niektóre kryteria, jeżeli strażak już zajmuje kwaterę tymczasową. Gdy strażak otrzymał przydział kwatery tymczasowej, przez 5 lat nie można mu wypłacać równoważnika za brak lokalu. Co ważne, ustawa expresis verbis nazywa okres przebywania na kwaterze tymczasowej okresem oczekiwania na przydział lokalu mieszkalnego (art. 78 ust. 4 ustawy o PSP). Zestawienie powyższych okoliczności wskazuje, że istotą tymczasowości kwatery jest stworzenie strażakowi warunków do oczekiwania na przydział lokalu.

Umowa

Decyzja o przydziale kwatery tymczasowej stanowi dość mocny tytuł prawny.

Zarówno przydział lokalu mieszkalnego, jak i kwatery tymczasowej nie powoduje oczywiście przeniesienia prawa własności na strażaka. Narzędziem nawiązania więzi prawnej pomiędzy uprawnionym z decyzji funkcjonariuszem a zarządzającym jest cywilnoprawna umowa najmu.

Natomiast przesłanki do wydania decyzji o zwolnieniu kwatery tymczasowej są zbliżone do przesłanek przewidzianych dla zwolnienia lokalu mieszkalnego (art. 83 ust 3 ustawy o PSP). Ewentualne przyczyny wzruszenia stanu ustalonego decyzją o przydziale kwatery tj. właśnie przesłanki do wydania decyzji o zwolnieniu kwatery zbliżają trwałość decyzji o przydziale kwatery do trwałości decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego.

Opuszczenie kwatery

Strażak zwalnia kwaterę tymczasową po wydaniu wobec niego stosownej decyzji (która musi zyskać walor ostateczności) w przypadku wystąpienia czterech okoliczności. Będą to:

1. zwolnienie ze służby,
2. przeniesienia do służby w innej miejscowości (zmiana jednostki organizacyjnej);
3. wystąpienia okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 3-6 i ustawy o PSP (z ważniejszych wypada wymienić podnajem kwatery, uzyskanie tytułu prawnego do lokalu w miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej, niepłacenie czynszu);
4. przydział lokalu mieszkalnego.

Kwatera jest więc wygodnym i użytecznym instrumentem polityki mieszkaniowej organów PSP.

Strażak zajmujący kwaterę jest na swój sposób uprzywilejowany względem innych funkcjonariuszy oczekujących na przydział lokalu. Należy pamiętać, że organ PSP właściwy do przydzielania lokalu mieszkalnego może (jeżeli tylko zechce skorzystać z tej możliwości) uznać, że strażak zajmujący kwaterę tymczasową ma pierwszeństwo przy przydziale lokalu. Leży to w gestii swobodnego uznania organu.

Dodatkowe świadczenia

Warto również mieć na uwadze fakt, że strażak przebywający na kwaterze tymczasowej jest uprawniony do równoważnika za brak lokalu mieszkalnego, jeżeli w ciągu 5 lat od dnia przydziału kwatery tymczasowej nadal nie będzie istniała możliwość przydzielenia mu lokalu mieszkalnego. Ciekawy jest sposób przyznawania świadczenia. Istnieją różne poglądy na kwestię wszczęcia postępowania administracyjnego w tej sprawie, tj. czy powinno ono zostać wszczęte z urzędu, czy na wniosek strony. Wątpliwości rodzą się z uprawnienia strażaka korzystającego z kwatery tymczasowej także do równoważnika za remont lokalu (art. 77 ust. 2 ustawy o PSP). W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że uprawnienie do równoważnika za remont albo za brak lokalu mieszkalnego ustala się na podstawie złożonego przez strażaka oświadczenia mieszkaniowego (art. 79 ust. 2 ustawy o PSP). Obydwa świadczenia są więc świadczeniami ustalanymi na wniosek. Użycie przez ustawodawcę słowa „albo” wskazuje na możliwość wyboru pomiędzy jednym a drugim świadczeniem. Powyższe może skłaniać do konkluzji, że to strażak decyduje, czy po upływie 5 lat mieszkania na kwaterze tymczasowej wystąpi z wnioskiem o ustalenie uprawnienia do równoważnika za brak lokalu w miejscu pełnienia służby.

Bezsporne jest natomiast potencjalne uprawnienie do dwóch równoważników. Opisana norma obejmuje także sytuację strażaka, który przed przydziałem kwatery tymczasowej miał ustalone uprawnienie do równoważnika za brak lokalu mieszkalnego, gdzie wypłatę świadczenia zawiesza się na okres maksymalnie 5 lat.

Uprawnienie do kwatery tymczasowej to zatem alternatywa dla lokalu mieszkalnego, pozwalająca na pobieranie innych świadczeń (równoważnik za brak lokalu mieszkalnego pomoc finansowa). Stwarza dodatkowo możliwość podjęcia działań w kierunku samodzielnego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.  

st. sekc. Dominik Kabat pełni służbę w Wydziale Logistyki i Infrastruktury w Biurze Logistyki KG PSP

kwiecień 2017