Kwalifikacje - stanowiska - stopnie

Ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów [1] wprowadziła zmiany m.in. w tzw. ustawach strażackich - o ochronie przeciwpożarowej [2] i o Państwowej Straży Pożarnej [3].

Dzisiaj pracodawca zatrudniający strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej, który planuje, by technik pożarnictwa w przyszłości mógł zająć jedno z kilku stanowisk pracy, na których wymaga się kwalifikacji do wykonywania zawodu inżyniera pożarnictwa (tabela 1) ­ czyli:

1. kierownika jednostki ochrony przeciwpożarowej (komendanta, szefa służby ratowniczej),
2. zastępcy kierownika jednostki ochrony przeciwpożarowej (zastępcy komendanta, zastępcy szefa służby ratowniczej),
3. specjalisty lub osoby zajmującej równorzędne stanowisko ustalone w regulaminie jednostki ochrony przeciwpożarowej,
4. dowódcy kompanii

- może skierować technika pożarnictwa, jako strażaka jednostki ochrony przeciwpożarowej, do Szkoły Głównej Służby Pożarniczej (SGSP) na przeszkolenie zawodowe przygotowujące do zajmowania stanowisk związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi (realizowane w formie studiów podyplomowych przez Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego), jeśli ma on tytuł zawodowy inżyniera oraz tytuł zawodowy magistra inżyniera w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego uzyskany w SGSP. 

Tabela 1. Szczegółowe wymagania kwalifikacyjne, jakie powinni spełniać pracownicy na poszczególnych stanowiskach pracy w jednostkach ochrony przeciwpożarowej (* lub osoba zajmująca równorzędne stanowisko ustalone w regulaminie jednostki ochrony przeciwpożarowej)

Źródło: załącznik nr 1 do rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 10 listopada 2015 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej [5]

W Państwowej Straży Pożarnej (PSP) natomiast na przykład komendant wojewódzki PSP może - na podstawie treści rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 2 grudnia 2015 r. w sprawie trybu kierowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej na przeszkolenie zawodowe [4] - skierować do SGSP na takie samo przeszkolenie zawodowe przygotowujące do zajmowania stanowisk związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi również technika pożarnictwa, który ma wykształcenie wyższe oraz kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowisk aspiranckich i ukończył przeszkolenie zawodowe przygotowujące do zajmowania stanowisk oficerskich w PSP.

Oba przypadki odróżnia m.in. rodzaj wykształcenia ogólnego wymaganego od kandydatów na wyżej wymienione przeszkolenie zawodowe. Pracodawca wymaga od swojego technika pożarnictwa wyższego wykształcenia technicznego (tytułu zawodowego inżyniera oraz tytułu zawodowego magistra inżyniera w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego uzyskanego w SGSP), a w PSP - tylko wykształcenia wyższego, czyli na przykład ukończenia studiów I stopnia - licencjackich o profilu humanistycznym (porównaj treść pkt 4 środkowej kolumny z treścią ostatniego wiersza w tabeli 2). Obaj technicy pożarnictwa po ukończeniu przeszkolenia zawodowego w SGSP będą przygotowani do kierowania działaniami ratowniczymi w każdym zakresie. 

Źródło: opracowanie własne na podstawie obwieszczenia marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 27 stycznia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przeciwpożarowej[1], a także treści ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej [3]

Powstaje zatem pytanie: czy strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowej postawiono za wysokie wymagania pod względem wykształcenia ogólnego, czy też dla strażaków PSP te wymagania są za niskie? Odpowiedzi mogą być różne, w zależności od tego, kto oraz z jakim wykształceniem ogólnym i tytułem zawodowym będzie ich udzielał. Zastanawiając się nad powyższym pytaniem, warto uwzględnić również fakt, że w okresie od grudnia 2006 r. do połowy lutego 2008 r., zgodnie z treścią nieobowiązującego już rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 17 listopada 2006 r. w sprawie przeszkolenia zawodowego strażaków Państwowej Straży Pożarnej [8] - technik pożarnictwa kierowany na przeszkolenie zawodowe w SGSP musiał mieć m.in. dyplom ukończenia studiów wyższych i tytuł zawodowy inżyniera.

Z treści rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego [7] wynika, że strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej będącej podmiotem KSRG w hierarchii obowiązku przejmowania kierowania działaniem ratowniczym stoi niżej od strażaka PSP poza terenem własnego działania (tabela 3). Inaczej może być „w zakładach, w których funkcjonują zakładowe służby ratownicze lub zakładowe straże pożarne, gdyż w takich zakładach zasady uruchamiania i kolejność przejmowania kierowania interwencyjnego i taktycznego określają właściwe terytorialnie plany ratownicze”. Podobny zapis odnoszący się do strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej znajduje się w treści obwieszczenia ministra spraw wewnętrznych z 11 kwietnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym [6], gdzie zapisano, że „zasady kierowania działaniem ratowniczym na terenie zakładów posiadających jednostki ochrony przeciwpożarowej określone są w planach działań ratowniczych zakładu. Jeżeli w planach działań ratowniczych zakładu, przewiduje się udział innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, plany te powinny być uzgodnione z komendantem powiatowym (miejskim) PSP”.

W nawiązaniu do hierarchii obowiązku przejmowania kierowania działaniem ratowniczym strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej i strażaków PSP należy też wspomnieć, że treść ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów [2] wprowadziła zmiany w treści obwieszczenia marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 27 stycznia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przeciwpożarowej [1], dodając m.in. treść art. 22.1a, dotyczącego uprawnień do kierowania działaniem ratowniczym.

Jak wiadomo, poza KSRG kierowanie działaniem ratowniczym są obowiązani przejąć, według następującego porządku, ratownicy z jednostek ochrony przeciwpożarowej mający kwalifikacje do kierowania działaniem ratowniczym [6]:

1. członek ochotniczej straży pożarnej,
2. komendant gminny ochrony przeciwpożarowej, jeśli jest członkiem ochotniczej straży pożarnej,
3. strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej.

Kierującym działaniem ratowniczym jest pierwszy przybyły na miejsce zdarzenia ratowniczego dowódca z jednostki ochrony przeciwpożarowej, do czasu przybycia osoby mającej uprawnienia do przejęcia kierowania. Jeśli na miejsce zdarzenia ratowniczego przybyły ochotnicze i zawodowe jednostki ochrony przeciwpożarowej, do przejęcia kierowania działaniem ratowniczym zobowiązany jest dowódca z zawodowej jednostki ochrony przeciwpożarowej. Jeżeli zaś na miejscu zdarzenia obecni są dowódcy tej samej hierarchii, obowiązany do przejęcia kierowania działaniem ratowniczym jest dowódca z jednostki ochrony przeciwpożarowej, dla której miejsce zdarzenia ratowniczego stanowi teren własnego działania [6, 9].

Z chwilą przybycia na miejsce działań ratowniczych jednostki ochrony przeciwpożarowej będącej podmiotem KSRG kierowanie działaniem ratowniczym odbywa się na zasadach określonych w przepisach w sprawie szczegółowych zasad organizacji KSRG [6], co przedstawiono w uproszczony sposób w tabeli 3.

gdzie:

KP(M) PSP - komenda powiatowa (miejska) Państwowej Straży Pożarnej
JRG - jednostka ratowniczo-gaśnicza komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej
COO - centralny odwód operacyjny
KSRG - krajowy system ratowniczo-gaśniczy

Źródło: opracowanie własne na podstawie treści obwieszczenia marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 27 stycznia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przeciwpożarowej[1] oraz rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego [7]

Przepisy prawa nawiązujące do poruszanej problematyki

[1]  Ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (DzU, poz. 1505).

[2]  Obwieszczenie marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 27 stycznia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przeciwpożarowej (DzU, poz. 191).

[3]  Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (DzU nr 88, poz. 400, ze zm.).

[4]  Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 2 grudnia 2015 r. w sprawie trybu kierowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej na przeszkolenie zawodowe (DzU, poz. 2084).

[5]  Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 10 listopada 2015 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej (DzU, poz. 1962).

[6]  Obwieszczenie ministra spraw wewnętrznych z 11 kwietnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie szczegółowych zasad kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpożarowej biorących udział w działaniu ratowniczym (DzU, poz. 709).

[7]  Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU nr 46, poz. 239).

[8]  Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 17 listopada 2006 r. w sprawie przeszkolenia zawodowego strażaków Państwowej Straży Pożarnej (DzU nr 221, poz. 1626).

[9]  Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 17 lipca 1998 r. w sprawie terenu działania jednostek ochrony przeciwpożarowej, okoliczności i warunków udziału tych jednostek w działaniach ratowniczych poza terenem własnego działania oraz zakresu, szczegółowych warunków i trybu zwrotu poniesionych przez nie kosztów (DzU nr 94, poz. 598, ze zm.).

bryg. dr inż. Jarosław Zarzycki
jest kierownikiem Zakładu Działań Gaśniczych na Wydziale Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego SGSP