Korelacje efektywności zespołowej: studium badawcze działań strażaków podczas sytuacji nagłych

Correlates of team effectiveness: An exploratory study of firefighter's operations during emergency situations, E. Jouanne, C. Charron, Ch. Chauvin, G. Morel, „Applied Ergonomics” 61/2017, s. 69-77.

W artykule opisano badania przeprowadzone wśród francuskich strażaków. Miały one na celu weryfikację trzech hipotez badawczych, które zakładały, że efektywność pracy zespołowej w trakcie działań ratowniczo-gaśniczych jest uzależniona od zdolności adaptacyjnej do wykonywania tego rodzaju czynności, komunikacji zapętlonej (polegającej na tym, że komunikat jest generowany przez nadawcę, a następnie trafia do odbiorcy, który go poprawnie interpretuje i potwierdza ten fakt poprzez komunikat zwrotny do nadawcy) oraz różnic psychospołecznych.

Grupę badawczą stanowiło 34 strażaków o średniej wieku 34,5 roku przy odchyleniu standardowym dla tej wartości równym 4,5 miesiąca. Służyli w trzech jednostkach ratowniczo-gaśniczych z tego samego miasta. Strażacy zostali podzieleni na 14 różnych zespołów (odpowiedników polskich sekcji), po trzech strażaków w każdym zespole. Niektórzy z nich byli przyporządkowani do więcej niż jednego zespołu. Dane badawcze zbierano na dwa sposoby. Sfilmowano działania ratowniczo-gaśnicze przeprowadzone przez zespoły w ramach obsługi 19 zdarzeń, ponadto każdy ze strażaków wypełnił w jednostce ratowniczo-gaśniczej ankietę. Na uwagę zasługuje fakt, że filmowanie oraz ankietowanie odbywało się za zgodą przedstawicieli grupy badanej. Tylko jeden z nich odmówił wypełnienia ankiety.

Za miarę efektywności zespołowej przyjęto m.in. współczynnik regresji. Jego wartość wyznaczono dla czynników psychospołecznych (automotywacji, zaufania organizacyjnego, zaangażowania, pewności siebie w wymiarze interpersonalnym), czynników komunikacyjnych (np. komunikacji otwartej, komunikacji zapętlonej), aspektów emocjonalnych (solidarności z pozostałymi członkami zespołu, solidarności z osobami poszkodowanymi, więzi zespołowych, antagonizmu względem tychże osób i antagonizmu w stosunku do zespołu), a także wzorców adaptacyjnych (typów osobowości alfa, beta, gamma i odstępstw od nich).

Autorzy zastosowali ciekawy, sieciowy sposób wizualizacji zależności zachodzących pomiędzy poszczególnymi czynnikami warunkującymi efektywność pracy zespołowej strażaków. Odkryli, że najistotniejszymi elementami tak rozumianej sieci okazały się: komunikacja otwarta, niepełne zapętlenie komunikacji, antagonizmy względem zespołu oraz odstępstwa dotyczące wzorców adaptacyjnych. Zamieszczone wykresy i tabele przedstawiają wartości dla badanych parametrów, stanowiąc tło dla niezwykle wnikliwej analizy wyników badań.

Autorzy: bryg. dr inż. Waldemar Jaskółowski, kpt. dr inż. Paweł Gromek i kpt. dr inż. Szymon Ptak są pracownikami Szkoły Głównej Służby Pożarniczej

marzec 2017