Kasety straży pożarnej

Z problemem, który poruszamy w tym artykule, może zetknąć się każdy strażak wyjeżdżający do akcji na alarm II stopnia z systemu sygnalizacji pożarowej (SSP), który wpłynął do MSK/PSK.

Scenariusz tego typu zdarzeń zazwyczaj przebiega podobnie: alarm, wyjazd sił i środków (SIS) PSP/OSP, dotarcie SIS pod wskazany adres, wejście do obiektu, rozpoznanie sytuacji, ustalenie stanu faktycznego. Realizacja tych trzech końcowych sekwencji to jednak duży problem w sytuacji, gdy obiekt jest zamknięty, a jego personel nieobecny. Strażacy stają wówczas przed dylematem - czekamy na osobę, która zapewni nam dostęp do obiektu (pytanie: jak długo?), czy realizujemy tzw. wejście siłowe?

Studium przypadku

Teren chroniony Komendy Miejskiej PSP w Lesznie to obszar 810 km2, który zamieszkuje 120 tys. mieszkańców. Znajduje się tu 97 obiektów wyposażonych w SSP. Z 61 obiektów alarm przesyłany jest do MSK, przy czym 26 obiektów zobligowano do tego przepisami prawa, a 35 podłączyło się do systemu dobrowolnie. Z owych 61 obiektów 27 nie ma całodobowego dozoru. W ciągu ostatnich kilku lat strażacy kilkanaście razy mieli problem, by do nich wejść i przeprowadzić rozpoznanie po alarmie pożarowym. W skrajnych przypadkach dotarcie do obiektu uprawnionego personelu i otwarcie go trwało 60 min. Problem ten nie ogranicza się zresztą do uzyskania dostępu do obiektu (drzwi wejściowych, drzwi dla ekip ratowniczych), lecz także możliwości przeprowadzenia rozpoznania w jego wnętrzach.

W związku z tym KM PSP w Lesznie wspólnie z PKO BP (jedną z firm monitorowaną przez SSP bez całodobowego dozoru fizycznego), PPHU Watra z Leszna i CNBOP-PIB rozpoczęła pracę nad rozwiązaniem problemu wejścia do obiektu oraz szybkiego i bezkolizyjnego poruszania się po nim. Chodziło o znalezienie narzędzia, które będzie satysfakcjonowało wszystkie strony: zarządcę obiektu, PSP oraz firmę zapewniającą monitoring pożarowy. Wspólne prace zakończyły się sukcesem - obecnie testowane są pilotażowo kasety straży pożarnej (KSP).

Funkcjonalne i użyteczne 

W Polsce KSP są nowością, choć już od lat z powodzeniem stosują je straże pożarne w innych państwach, np. Niemczech czy Stanach Zjednoczonych. System kaset tworzony jest u nas od podstaw z uwzględnieniem doświadczeń innych krajów, dzięki czemu są one bardziej zaawansowane technologicznie.

Kasetę straży pożarnej instaluje się w sposób trwały w elewacji budynku, a w przypadku braku takiej możliwości, np. w betonowym (murowanym) filarze obok niego. Ma ona wzmocnioną odporność na włamanie. Alarm II stopnia w obiekcie, który wpływa do MSK KM PSP w Lesznie, równocześnie zwalnia zamek drzwiczek zewnętrznych KSP. Drzwiczki wewnętrzne otwierane są zaś ręcznie przez osobę uprawnioną, np. strażaka, za pomocą klucza straży pożarnej lub kodu PIN (klawiatura znajduje się na drzwiczkach wewnętrznych), karty SKD itp. Zdeponowany w KSP klucz służy do otwarcia drzwi wejściowych budynku i szafki z kluczami do poszczególnych pomieszczeń. 

Kolejny etap działań - równie istotny - to szybkie, bezpieczne dotarcie ratowników do strefy, z której sygnał został wygenerowany. Droga do danego pomieszczenia jest wcześniej przekazywana w formie elektronicznej na tablet, z którym strażacy poruszają się wewnątrz obiektu. Widoczna jest droga dojścia, przeszkody (np. zamknięte drzwi), na ekranie pojawia się też informacja o tym, które klucze należy pobrać, by bezproblemowo dotrzeć do miejsca alarmu. Alternatywą (zabezpieczeniem tego etapu działań) jest wersja papierowa planu budynku.

Skrócenie czasu dotarcia do źródła pożaru lub ustalenie fałszywego alarmu bez szkód powstałych w trakcie wyważania drzwi to podstawowa zaleta stosowania kaset straży pożarnych. Ale nie jedyna. System KSP można zastosować w kilku konfiguracjach sprzętowo-organizacyjnych, z uwzględnieniem funkcjonujących w danym obiekcie systemów zabezpieczeń, m.in. systemu sygnalizacji pożarowej, transmisji alarmów pożarowych i sygnałów uszkodzeniowych (monitoringu pożarowego), systemu kontroli dostępu, urządzeń integrujących, a także systemu sygnalizacji włamania i napadu.

KSP mogą być zastosowane w obiektach istniejących, projektowanych i obecnie wznoszonych. Przy czym w budynkach, które dopiero powstają, możliwości wdrażania rozwiązań kompleksowych (łączenia z systemami dostępu) i ich integracji są zdecydowanie większe niż w obiektach już użytkowanych, choć w nich także można osiągnąć pełną funkcjonalność systemu KSP. Kasety znajdują zastosowanie w każdej grupie budynków, niezależnie od ich konstrukcji i funkcji. Zasadne wydaje się wyposażenie w nie, biorąc pod uwagę chociażby rachunek ekonomiczny, przede wszystkim obiektów użyteczności publicznej, handlowych, biurowych czy usługowych, a także zakładów przemysłowych i obiektów magazynowych. Pierwsze takie systemy zainstalowano już w placówkach banku.

Uwarunkowania formalne i techniczne

System KSP nie jest obecnie urządzeniem przeciwpożarowym w rozumieniu § 2 ust.1 pkt 9 rozporządzenia MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r. nr 109, poz. 719 ). Mieści się wprawdzie w zakresie definicji takich urządzeń: (…) urządzenia przeciwpożarowe -  należy przez to rozumieć urządzenia (…) służące do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków (…), lecz dalsza treść tego przepisu - w której wymieniono, jakie w szczególności systemy i urządzenia należy rozmieć jako urządzenia przeciwpożarowe - już go nie obejmuje. Nie ma jednak przeciwskazań formalnych, aby wówczas, gdy tego typu rozwiązania przyjmą się na rynku polskim, definicja ta została rozszerzona i odnosiła się także do KSP.

Wytyczne  CNBOP-PIB

W Polsce nie ma jeszcze żadnych ram prawnych ani wymagań techniczno-organizacyjnych dotyczących funkcjonowania systemu KSP. Obecny stan prawny stwarza jednak możliwość stosowania ich z uwzględnieniem ogólnych wymagań. CNBOP-PIB opracowało i wydało w tym zakresie wytyczne W-0002. Wskazują one zasady wyposażania budynków w kasety straży pożarnej, które umożliwiają strażakom sprawne wejście w razie wystąpienia pożaru lub innego zagrożenia wymagającego dostępu do pomieszczeń obiektu w czasie, gdy jego użytkownicy i ochrona fizyczna są nieobecni.

Wytyczne CNBOP-PIB W-0002 opisują sposób rozmieszczenia elementów systemu w budynkach -  tak, by były dostępne i mogły być aktywnie wykorzystywane przez strażaków w czasie prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych.

Wytyczne można kupić i stosować, przy czym należy spełnić następujące warunki:

• powinny być one powołane w dokumentacji związanej z projektowanym i wykonanym systemem KSP w budynku,
• do budowy systemu KSP należy stosować wyroby mające odpowiednie dokumenty dopuszczające do obrotu i stosowania oraz opinie techniczne CNBOP-PIB, o których mowa w pkt 4. ppkt 1 wytycznych,
• dla systemu KSP w określonym budynku należy uzyskać opinię techniczną CNBOP-PIB, o której mowa w pkt. 6. ppkt 3, a w dokumentacji powykonawczej systemu KSP umieścić znak „Opinia techniczna CNBOP-PIB” (po jej uzyskaniu).

Opinie CNBOP-PIB dla wdrożonych rozwiązań

Wdrażanie KSP łączy w sobie konieczność zastosowania rozwiązań technicznych i odpowiednich procedur organizacyjnych, uzgodnionych przez właściciela i/lub zarządcę budynku, dostawcę systemu KSP i komendanta powiatowego/miejskiego PSP.

Z tego powodu m.in. rozwiązania techniczne i przyjęte procedury organizacyjne podlegają na każdym etapie weryfikacji i opiniowaniu przez CNBOP-PIB. Rozwiązania techniczno-organizacyjne dla poszczególnych budynków są opisywane w opinii technicznej CNBOP-PIB. Aspekty podlegające ocenie to m.in.: 

1. ocena elementów systemu - czy urządzenia wykorzystanie do budowy systemu KSP mają odpowiednie dokumenty dopuszczające do obrotu i stosowania oraz opinie techniczne CNBOP-PIB, o których mowa w pkt. 4.1 wytycznych W-0002,
2. ocena przyjętej koncepcji rozwiązania - czy jest właściwa dla danego budynku i czy zawiera wymagane elementy zapewniające uzyskanie dostępu do budynku dla ratowników,
3. ocena wykonania w obiekcie - poprawność instalacji elementów systemu, okablowania, oznakowania itp.
4. ocena funkcjonalna - prawidłowość działania instalacji KSP po  wywołaniu alarmu II stopnia w CSP, otwarcie drzwiczek zewnętrznych i wewnętrznych KSP, pobór kluczy od obiektu, otwarcie drzwi do obiektu, kasowanie alarmu pożarowego, zamknięcie obiektu, zdeponowanie klucza w KSP, zamknięcie drzwiczek KSP. Ocena emitowanej sygnalizacji optycznej i akustycznej,
5. uzgodnienie procedur postępowania (porozumienie) przez zainteresowane strony (PSP, zarządca obiektu, firma prowadząca monitoring pożarowy budynku) procedur postępowania związanego z zapewnieniem dostępu do budynku i „zdania budynku” po likwidacji zdarzenia,
6. akceptacja przez straż pożarną systemu KSP, a także rozwiązań organizacyjnych związanych z jego wdrożeniem przez właściwego miejscowo komendanta powiatowego/miejskiego Państwowej Straży Pożarnej,
7. wydanie opinii (ocena wdrożenia) - w przypadku pozytywnego odbioru systemu KSP przez PSP wszystkie działania są przedstawiane w sposób opisowy w opinii technicznej CNBOP-PIB, która stanowi formalne, techniczne i merytoryczne potwierdzenie poprawności wykonania i funkcjonowania systemu KSP w danym budynku.

Budynek dostępny od zaraz

Stosowanie systemu KSP to z jednej strony udogodnienie dla straży pożarnej, z drugiej zaś dla właściciela, zarządcy i/lub użytkownika obiektu. Podkreślenia wymaga fakt, że najważniejsze są w nim przyjęte i uzgodnione założenia organizacyjne powiązane z koncepcją ochrony przeciwpożarowej obiektu. Dla strażaków kluczowa jest łatwość korzystania z systemu, przejrzystość procedur wejścia i przekazania obiektu, a także nieobarczanie ich dodatkowymi obowiązkami, jak np. konieczność przechowywania kluczy do obiektów. Z tego względu KSP mogą być powszechne stosowanie zarówno w nowych, jak i już istniejących obiektach.

Wdrożenie KSP w obiekcie wymaga jednak współpracy stron, przyjęcia określonych standardów, weryfikacji rozwiązań technicznych, ustalenia odpowiednich procedur organizacyjnych, a także ich stałego monitorowania i doskonalenia. Tylko wtedy system ten stanie się ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej budynku i zminimalizuje potencjalne straty związane z prowadzeniem działań ratowniczo-gaśniczych.

Literatura

[1] CNBOP-PIB W-0002 Wytyczne wyposażania obiektów budowlanych w kasety straży pożarnej,  Józefów 2015.

[2] KR-0001/2013 Koncepcja rozwiązań dla ochrony przeciwpożarowej dla wskazanych placówek banku PKO BP pt. „Zastosowanie możliwych dedykowanych rozwiązań dla ochrony przeciwpożarowej zapewniających dostęp straży pożarnej do wskazanych placówek banku PKO BP, rozpatrywane na przykładzie placówki PKO Bank Polski, Oddział 3 w Poznaniu, 61-569 Poznań, ul. Wierzbięcice 3”.

[3] CNBOP-PIB W-0001 Wytyczne w zakresie lokalizacji, standaryzacji wykonania i wyposażenia w obiektach budowlanych pomieszczeń obsługi urządzeń przeciwpożarowych wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej do alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu oraz do prowadzenia działań ratowniczych.

[4] CNBOP-PIB 0031 Standard CNBOP-PIB Ochrona przeciwpożarowa - wyroby stosowane w jednostkach ochrony przeciwpożarowej a wyroby budowlane.

[5] PKN-CEN/TS 54-14 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.

[6] Rozporządzenia MSWiA z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r. nr 109, poz. 719 ).

bryg. dr inż. Jacek Zboina jest zastępcą dyrektora CNBOP-PIB ds. certyfikacji i dopuszczeń

st. bryg. mgr inż. Robert Baran jest komendantem miejskim PSP w Lesznie

st. kpt. mgr inż. Grzegorz Mroczko jest starszym specjalistą w Zakładzie Aprobat Technicznych CNBOP-PIB, koordynatorem ds. testowania wyrobów innowacyjnych w PSP

{gallery}galeria/02-16/kasety{/gallery}

fot. archiwum KP PSP w Lesznie

luty 2016