Jazda w trudnym terenie

Strażacy dysponowani są do zgłoszeń o szerokim spektrum zadań i muszą wiedzieć, jak sobie poradzić na zróżnicowanym, wymagającym, a także często nowym dla nich terenie. Podczas takich wyjazdów liczy się każda minuta - tu nie ma miejsca na pomyłki, a tym bardziej testowanie możliwości strażaków czy auta.

W takich przypadkach nauka w boju jest najgorszym, lecz do tej pory dla wielu strażaków niestety jednym rozwiązaniem. Dodatkowo takich umiejętności nie da się posiąść wyłącznie w sposób teoretyczny. Jak w każdej dziedzinie niezbędna jest teoria połączona z praktyką. To właśnie oferuje w ramach swojej działalności Fundacja Ogólnopolskie Porozumienie Ochotniczych Straży Pożarnych. Szkolenia, które organizuje, są kompleksowym rozwiązaniem, które zapewnia licznym grupom strażaków nabycie podstawowych umiejętności odpowiedniego zachowania w trudnym terenie i zwiększa sprawność ich działań, czym minimalizuje skutki zaistniałych zagrożeń.

Od strażaków dla strażaków

Fundacja Ogólnopolskie Porozumienie Ochotniczych Straży Pożarnych została powołana przez strażaków. Główne jej cele to między innymi:

• ratowanie życia, zdrowia, mienia, środowiska, prognozowanie i rozpoznawanie pożarów, klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń,
• szkolenie i upowszechnianie wiedzy w zakresie problematyki obrony cywilnej oraz przygotowania ludności do uczestnictwa w powszechnej samoobronie,
• wspieranie rozwoju technicznego oraz poszerzanie kompetencji ratowników OSP,
• pomoc ofiarom katastrof i klęsk żywiołowych.

Fundacja OP OSP jest pomysłodawcą i zarazem organizatorem bezpłatnych szkoleń „Bezpieczna jazda wozami pożarniczymi w trudnym terenie”, które zostały objęte patronatem honorowym przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Do typowych zdarzeń, podczas których strażacy poruszają się poza najlepiej im znaną, utwardzoną infrastrukturą drogową możemy zaliczyć m.in.:

• zabezpieczenie miejsca lądowania dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, transport załogi lekarskiej ze śmigłowca, a następnie dostarczenie poszkodowanego na pokład helikoptera;
• akcje gaśnicze poszycia leśnego, pożary łąk oraz pozostałych nieużytków,
• pomoc innym służbom podczas prowadzonych działań, np. poszukiwania zaginionych osób, działań przeciwpowodziowych,
• standardowe działania operacyjno-rozpoznawcze w terenie.

Bezpieczna jazda

Co jakiś czas w mediach pojawiają się informacje o wpadkach samochodów strażackich podczas dojazdu do miejsca prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych. Przez swoje działania Fundacja chce zmienić tę niechlubną statystykę i przeszkolić jak najwięcej strażaków z bezpiecznej jazdy wozami pożarniczymi, aby mogli skutecznie i przede wszystkim bezpiecznie dla siebie nieść pomoc innym - w myśl zasady „Dobry ratownik to żywy ratownik”.
Jak można się domyślić, z technicznego punktu widzenia jazda samochodem ciężarowym znacznie odbiega od poruszania się tzw. osobówką. Kierowca musi pamiętać, że prowadzi ciężki, załadowany pojazd na granicy dopuszczalnej masy całkowitej (DMC). Kluczową kwestią jest fakt, że samochody wykorzystywane przez straż pożarną mają wysoko umieszczony środek ciężkości, co przy niewłaściwym sposobie jazdy może doprowadzić do utraty panowania nad pojazdem, czego następstwem może być jego przewrócenie, stracony czas na dojazd do miejsca zdarzenia, a także zniszczenia sprzętu.
Obecnie strażacy i samorządy coraz chętniej wyposażają swoje jednostki w nowoczesne, wielofunkcyjne pojazdy. W tym roku do OSP ma trafić ponad 660 nowych wozów pożarniczych, jednak w parze z zakupem niestety nie idą szkolenia. Znaczna część kierowców odpowiedzialnych za te auta nie wie, jak prawidłowo i bezpiecznie je obsługiwać. Celem Fundacji jest, aby szkolenia były uzupełnieniem kursów nauki jazdy przygotowujących strażaków OSP do zdobycia uprawnień do kierowania pojazdami ciężarowymi, które organizowane są przez Komendę Główną Straży Pożarnej.
Program takiego szkolenia opiera się na przygotowaniu kierowców przede wszystkim do jazdy po najpopularniejszym terenie, jakim jest ulica, i obejmuje gros zagrożeń z nią związanych. Fundacja chce natomiast pokazać młodym kierowcom, w jaki sposób poruszać się tymi wozami bojowymi w trudnym i nieprzewidywalnym terenie. Pokazać, jak działa ich pojazd, do czego służą napędy oraz blokady dyferencjałów oraz jak prawidłowo ich używać. Nauczyć zachowania w sytuacji unieruchomienia pojazdu oraz prawidłowego podejścia do uratowania go z takiej opresji. Przykładem może być wielogodzinne wyciąganie „wklejonego” auta po podjęciu przez załogę błędnej decyzji o wyborze drogi na bieżąco z kabiny, zamiast po wysłaniu jednej osoby z załogi, tzw. pilota, w celu rozpoznania trasy.
Pomocne okazują się również przedmioty z wyposażenia pojazdu, np. łopaty, trapy czy podkłady, które wykorzystywane są do zwiększenia przyczepności w terenie, po podłożeniu ich pod koła. Nawet proste czynności, takie jak zredukowanie ciśnienia w ogumieniu, mogą znacznie poprawić zdolność terenową dużego i ciężkiego pojazdu.

Ćwiczenia

Pomysł na stworzenie programu i organizację tego typu szkoleń zrodził się w luźnej rozmowie ze strażakami, którzy otrzymali nowy terenowy pojazd GBA. Producent oraz firma zabudowująca pojazd według standardowych zapisów umowy kupna-sprzedaży przeprowadzili podczas jego odbioru tylko instruktarz obsługi. Podczas takich spotkań brakuje niestety informacji, w jaki sposób wykorzystywać pojazd w terenie, do czego służą oraz jaką mają funkcję poszczególne przełączniki odpowiedzialne za przeniesienie napędu.
Po wstępnych rozmowach z komendantem powiatowym Fundacja przystąpiła do organizacji szkoleń. Początkowo były to ćwiczenia tylko dla kilku jednostek z terenu powiatu otwockiego, w którym znajduje się jej siedziba. Najlepszym terenem do takich działań, na którym można legalnie przeprowadzić szkolenie, jest poligon wojskowy. Po wielu rozmowach i finalnym uzyskaniu zgody Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Lasów Państwowych pierwsze ćwiczenia odbyły się w 2022 r. na terenie poligonu wojskowego w Zielonce koło Warszawy. Teren okazał się idealny, aby poznać nowe pojazdy i poćwiczyć kontrolowaną jazdę w terenie pod okiem doświadczonych instruktorów.
Na sali wykładowej podczas zajęć teoretycznych jazda w terenie wydawała się wszystkim zgromadzonym uczestnikom bezproblemowa. Szybko zostało to zweryfikowane podczas zjazdu z utwardzonej drogi wprost na poligon. Kilka aut ugrzęzło w piasku. Był to pierwszy moment skonfrontowania teorii z praktyką. Prowadzący podczas całego szkolenia interweniowali wiele razy, udzielając kierowcom cennych rad i wskazówek.
Ćwiczenia zwieńczyła integracja, podczas której strażacy mieli możliwość wymiany swoich doświadczeń, spostrzeżeń oraz dyskusji z kolegami po fachu. W trakcie dwóch pierwszych dni ćwiczeń z bezpiecznej jazdy wozami pożarniczymi w trudnym terenie w szkoleniu udział wzięło łącznie ponad 100 strażaków z PSP i OSP, a także delegacja z Komendy Wojewódzkiej PSP w Warszawie, która bacznie przyglądała się przedsięwzięciu. Mazowiecki komendant wojewódzki PSP wydał pozytywną opinię Fundacji, stwierdzając, że doskonalenie umiejętności prowadzenia pojazdów pożarniczych w trudnym terenie jest zasadnie.
Widząc duże zainteresowanie, z jakim zostały przyjęte ćwiczenia, Fundacja OP OSP, idzie za ciosem, by dotrzeć z tym pomysłem do innych jednostek. Zaczęła organizować ogólnopolskie ćwiczenia, docierając do różnych rejonów, w których widać było duże zainteresowanie tematem. Podczas jednego ze szkoleń w powiecie żyrardowskim obecny był zastępca mazowieckiego komendanta wojewódzkiego PSP st. bryg. Tomasz Cybul, który pochwalił ideę szkoleń.
Jak wybrzmiało na początku, Fundację tworzą strażacy, którzy wiedzą, jak wiele zadań jest obecnie stawianych przed OSP. Wychodząc naprzeciw potrzebom, organizują szkolenia w weekendy, tak aby jak największa liczba ochotników mogła wziąć w nich udział. Dotychczas Fundacji udało się przeprowadzić bezpłatne szkolenia dla ponad 520 strażaków ze 137 jednostek ochotniczych straży pożarnych, Państwowej Straży Pożarnej, Wojskowej Straży Pożarnej oraz z zakładowych straży pożarnych z województw: mazowieckiego, lubuskiego i kujawsko-pomorskiego oraz z wielkopolskiego. Planowane są kolejne terminy szkoleń dla strażaków z pozostałych województw. Cały czas zgłaszają się jednostki z całego kraju, wyrażające chęć udziału w ćwiczeniach organizowanych przez Fundację.
Fundacja stara się optymalizować koszty (pokrywane z własnych zasobów), dlatego szkolenia są organizowane dla kilku jednostek z terenu jednego powiatu. Aby wziąć udział w szkoleniu, OSP powinna zgłosić się do komendanta powiatowego PSP, który następnie informuje Fundację o liczbie zainteresowanych jednostek. Wspólnymi siłami poszukujemy odpowiedniego terenu do przeprowadzenia manewrów.
Nabyte umiejętności i zdobyte doświadczenia z pewnością zaowocują podczas codziennych działań oraz w trakcie usuwania skutków katastrof naturalnych czy innych zdarzeń, gdy zachodzi konieczność poruszania się poza infrastrukturą drogową, by nieść pomoc poszkodowanym.
Nikt wcześniej nie prowadził szkolenia z bezpiecznej jazdy wozami pożarniczymi w trudnym terenie na tak szeroką skalę. Organizacja szkoleń jest kosztownym przedsięwzięciem. Fundacja nie prowadzi działalności gospodarczej, a swoje działania finansuje dzięki wsparciu darczyńców. W związku z tym cały czas poszukuje instytucji, firm oraz producentów sprzętu pożarniczego lub innych podmiotów, którym bliska jest idea bezpiecznej jazdy wozami pożarniczymi w trudnym terenie i którzy chcieliby wesprzeć ją rzeczowo lub finansowo. Do tej pory wszystkie przeprowadzone przez nią ćwiczenia były bezpłatne - i ważne, aby tak pozostało.

Ćwiczenia kierowane są do kierowców mających czynne prawo jazdy kat. C oraz zezwolenie do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi. Podczas szkolenia realizowany jest poniższy program (teoria i praktyka):
1. Nauka obsługi napędów 4x4, 6x6 i systemów wspomagających jazdę w terenie. Zapoznanie się z możliwościami terenowymi posiadanych aut.
2. Jazda w zróżnicowanym terenie z pokonywaniem przeszkód terenowych, tj. błota, piasku, podjazdów i zjazdów.
3. Wpływ zmiany ciśnienia powietrza w oponach na pokonywane przeszkody.
4. Praktyczna nauka obsługi wciągarek elektrycznych, mechanicznych oraz używanie zblocza.
5. Prezentacja i nauka obsługi wyposażenia terenowego, tj. podnośnika, trapów itp.
6. Bezpieczne wyciąganie zakopanych aut za pomocą liny kinetycznej i innego sprzętu terenowego.
7. Omówienie i prezentacja zasad bezpieczeństwa podczas jazdy terenowej.

Jeśli chcecie śledzić bieżące działania Fundacji, zapraszamy do zapoznania się z profilem na FB oraz stroną internetową:
Facebook.com/FundacjaOPOSP
www.oposp.org.pl

Działania Fundacji można wesprzeć, dokonując darowizny na poniższe dane:
Fundacja Ogólnopolskie Porozumienie Ochotniczych Straży Pożarnych
tytuł: Darowizna na cele statutowe
konto: 78 1600 1462 1808 0660 2000 0001