Jak się bronić

Od 20 września do 14 października 1934 r. w Katowicach, jednym z najbardziej uprzemysłowionych miast Górnego Śląska, tamtejszy Okręg Wojewódzki Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej zorganizował 1. Ogólnopolską Wystawę Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W przygotowaniu tego wydarzenia niemały udział mieli strażacy.
Wielokrotnie na łamach Przeglądu Pożarniczego publikowałam artykuły pod hasłem „Strażacka Niepodległa”, w których opisywałam rolę polskich strażaków w procesie kształtowania się niepodległości w Polsce okresu 20-lecia międzywojennego. Jeden z tekstów dotyczył także powszechnych obaw dotyczących przyszłej wojny. Wspomniałam w nim o współpracy ruchu strażackiego z Ligą Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W niniejszym artykule chciałabym szerzej opisać to zagadnienie w kontekście wystawy sprzętu obrony chemicznej, zorganizowanej wspólnie przez strażaków i działaczy LOPP.

W służbie społecznej

Celem wystawy było poinformowanie społeczeństwa o sposobach samodzielnej (indywidualnej) obrony przeciwlotniczo-gazowej i ratownictwa ogólnego, produkcji sprzętu i jego użyciu, a także o stanie wojska, policji i straży pożarnej w tym obszarze w całym kraju. Na wystawie zaprezentowano środki chemiczne, materiały wybuchowe, środki zapalające, surowce i półfabrykaty używane wówczas do produkcji gazów bojowych. Polski przemysł zaprezentował m.in. odzież ochronną, aparaty tlenowe różnych systemów, urządzenia schronowe i sygnalizacyjne. W osobnym pawilonie znalazł się sprzęt przeciwpożarowy. Organizatorzy, promując tę ekspozycję, mówili: „Ważność jego oceniamy, jeśli zdamy sobie sprawę, że każde miasto może być zaatakowane naraz we wszystkich punktach przez samoloty z bombami o wadze 1 kg wzniecającemi gwałtowny pożar. (…) W pawilonie tym mamy: węże, gaśnice, sikawki, aparaty P.G. wszelkie inne środki likwidacji pożaru oraz tzw. plam ognistych”.

Pawilon drugi

Firmy pożarnicze, jednostki straży pożarnych, urzędy administracji terenowej i stowarzyszenia udostępniły w tamtych dniach do celów pokazowych sprzęt gaśniczy i inne urządzenia ochrony przeciwpożarowej. Przedstawiciele Związku Straży Pożarnych pokazali modele bomb zapalających, fosforowych, termitowych, elektronowych i innego sprzętu burzącego stosowanego na co dzień przez strażaków zawodowych i ochotniczych. Udostępniono także wykresy budowli wzorcowych osiedli i remiz. Swoją ekspozycję miał również Wydział Wydawniczy Związku Straży Pożarnych - wszyscy zwiedzający mogli zapoznać się z publikacjami naukowymi na temat ochrony przeciwpożarowej.
Swoje stoiska przygotowały firmy pożarnicze, takie jak: Składnica Straży Pożarnych z Warszawy, Fabryka Gaśnic Omega, Unia Strażacka Lwów, Firma Strażak z Warszawy, Przedsiębiorstwo Braci Deutsch z Bielska, produkujące m.in. sikawki, Zjednoczone Wytwórnie Gaśnicze Mi-ra z Warszawy, oferujące gaśnice, aparaty do biernej obrony przeciwlotniczej i gazowej, a także pochłaniacze. Największe stoisko na tej wystawie należało do fabryki sprzętu pożarniczego Czesława Miarczyńskiego z Katowic - firmy założonej w 1926 r. Warto wspomnieć, że właściciel pod koniec lat 20. pełnił zaszczytną funkcję prezesa OSP Katowice-Bogucice. Na wystawie prezentował także wyroby innych znanych firm pożarniczych, takich jak przedsiębiorstwo K. Ochsnera z Bielska, produkujące motopompy typu Silesia, K. Metza (produkcja m.in. drabin) oraz Minimax, oferującej gaśnice.
Wśród mniej znanych firm produkujących armaturę pożarniczą, głównie hydranty i zasuwy zamykające, na wystawie zaprezentowała się SAM S.A. Münstermann z Katowic. Motopompy typu Syrena oraz łączniki do węży strażackich pokazała też firma Lilpop, Rau i Loewenstein (LRL).
Z kolei członkowie OSP z Częstochowy i Kielc przyjechali do Katowic z licznymi strażackimi pamiątkami i modelami. Pokazali swoje zbiory, chcąc popularyzować historię i dokonania straży ogniowych.

Także dynamicznie

Przed gmachem Teatru Polskiego w Katowicach odbyły się także liczne pokazy ćwiczebne straży pożarnych. Wzięła w nich udział Zawodowa Straż Pożarna Huty Batory, która zademonstrowała środki zapalające, w tym tzw. bomby zapalające, i ich skutki, używając m.in. generatorów pianotwórczych i hydronetek, a także sprzętu odkażającego. Przypomnijmy, że w tym czasie Zawodową Strażą Pożarną Huty Batory dowodził uczestnik powstań śląskich kapitan Wilhelm Blacha, również obecny na wystawie. On też opracował scenariusz pokazów tej jednostki i był autorem planu obrony przeciwpożarowej Huty Batory na wypadek wojny.
Warto także wspomnieć, że przy organizacji pokazów działały dziewczęta z żeńskich drużyn samarytańsko-pożarniczych. Przydzielone były głównie do pomocy przy zaopatrzeniu w wodę i żywność podczas inscenizacji z ratownictwa medycznego i przysposobienia wojskowego na wypadek konfliktu zbrojnego.
Danuta Janakiewicz-Oleksy jest pracownikiem Wydziału Dokumentacji Zbiorów CMP w Mysłowicach

Przypisy
[1] „I Ogólnopolska Wystawa Obrony Przeciwlotniczo-Gazowej w Katowicach” - katalog informacyjny, Śląski Okręg Wojewódzki LOPP, Katowice 1934.