Harcerskie spotkanie nad morzem

W dniach 6-16 sierpnia 2018 r. na terenie Wyspy Sobieszewskiej w Gdańsku odbył się zlot z okazji 100-lecia Związku Harcerstwa Polskiego „Gdańsk 2018”. W wielomiesięcznych przygotowaniach i zabezpieczaniu wydarzenia brali udział funkcjonariusze PSP, przede wszystkim z województwa pomorskiego.

Na potrzeby około 13 tys. harcerzy - mieszkańców miasteczka zlotowego zagospodarowano teren rolniczy o powierzchni około 100 ha. Rozlokowano na nim tysiące namiotów mieszkalnych i stworzono infrastrukturę towarzyszącą: węzły sanitarne, stołówki, kaplicę, a nawet pięć sklepów popularnej sieci dyskontów. Organy Państwowej Straży Pożarnej aktywnie włączyły się w zabezpieczenie tego wydarzenia.

Pion kontrolno-rozpoznawczy Komendy Miejskiej PSP w Gdańsku już od kwietnia 2016 r. ściśle współpracował ze Związkiem Harcerstwa Polskiego, uczestnicząc w licznych naradach oraz spotkaniach koordynacyjnych. Przed decydującą fazą przygotowań pomorski komendant wojewódzki PSP w Gdańsku nadbryg. Tomasz Komoszyński rozkazem z dnia 14 marca 2018 r. powołał zespół do spraw koordynacji przygotowań i opracowania zabezpieczenia zlotu. W jego skład weszli funkcjonariusze Komendy Wojewódzkiej oraz Komendy Miejskiej PSP w Gdańsku. Za przygotowanie analizy zagrożeń, a także analizy potrzeb w zakresie zabezpieczenia operacyjnego oraz logistycznego zlotu odpowiedzialny był komendant miejski PSP w Gdańsku bryg. Adam Jastrzębski.

Aspekty prawne i techniczne zabezpieczenia zlotu

Należy podkreślić, że gdy przygotowywano zlot, nie istniały w Polsce regulacje prawne określające wprost wymagania, jakie powinny zostać spełnione przez organizatora tego typu wydarzenia. Wydane w kwietniu 2012 r. przez komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej „Wytyczne zabezpieczenia przeciwpożarowego dla kempingów i pól namiotowych oraz innych obiektów hotelarskich umożliwiających nocleg w namiotach, samochodach mieszkalnych i przyczepach samochodowych” [1] były jednym z elementów przygotowania do zbliżających się wówczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Wymagania zawarte w tym dokumencie dotyczyły jednak głównie kempingów i pól namiotowych, więc nie sposób było odnieść ich do kwestii zabezpieczenia obozowiska przeznaczonego dla grupy tak licznej, jak ludność niewielkiego miasta powiatowego. Przyjęto zatem, że miasteczko zlotowe, będące w rozumieniu przepisów prawa budowlanego [2] innym obiektem budowlanym, powinno odpowiadać wymaganiom wynikającym z przepisów ochrony przeciwpożarowej [3, 4] oraz spełnić warunki techniczne przewidziane dla budynków i ich usytuowania [5].

Powyższe przepisy nakładają obowiązek zapewnienia zaopatrzenia wodnego do gaszenia pożaru z zewnątrz, a także zorganizowania dojazdu jednostkom ratowniczym na wypadek powstania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia. Ponieważ miasteczko zlotowe miało powstać na terenie rolniczym pozbawionym infrastruktury drogowej i wodociągowej, nie było możliwości spełnienia wprost powyższych wymagań. Dlatego też Związek Harcerstwa Polskiego, jako organizator wydarzenia, wystąpił do pomorskiego komendanta wojewódzkiego PSP w Gdańsku z wnioskiem o wyrażenie zgody na rozwiązania zamienne na potrzeby budowy miasteczka zlotowego. Po analizie złożonej dokumentacji pomorski komendant wojewódzki PSP wyraził na nie zgodę.

W ekspertyzie technicznej, która stanowiła załącznik do wspomnianego wniosku, przyjęto następujące założenia projektowe:

• Teren miasteczka zlotowego zostanie podzielony na sektory (strefy pożarowe) o powierzchni nie większej niż 2500 m2. Sektory zostaną oddzielone od siebie 8-metrowym pasem wolnego terenu.
• Obszar, na którym będzie się odbywało wydarzenie, zostanie oddzielony od sąsiadujących pól uprawnych bruzdą o szerokości 2 m, oczyszczoną do warstwy mineralnej.
• Wzdłuż napowietrznych linii energetycznych średniego napięcia powstanie 10-metrowy pas ochronny.
• Ze względu na wielkość obszaru i tymczasowy charakter zagospodarowania terenu drogi pożarowe zostaną doprowadzone do sektorów z zapewnieniem długości dojścia dla ekip ratowniczych nie dłuższej niż 140 m.

Mając na uwadze brak możliwości zapewnienia wody do celów przeciwpożarowych z sieci wodociągowej, jako rozwiązanie zamienne przewidziano umieszczenie na terenie miasteczka zlotowego trzech zespołów zbiorników tymczasowych o pojemności 90 m3 każdy. Dodatkowo organizator na czas trwania wydarzenia zapewnił na terenie obozowiska samochód gaśniczy z OSP w Kobyłce wraz z obsadą złożoną ze strażaków harcerzy.

Na szczególną uwagę zasługują zastosowane przez organizatora zbiorniki tymczasowe. Prosta, elastyczna konstrukcja umożliwia szybkie ustawienie zbiornika w każdych warunkach. Jak pokazały ćwiczenia przeprowadzone jeszcze przed wydaniem zgody na odstępstwa, wydajność poboru wody ze zbiorników wynosiła blisko 15 l/s, co w przybliżeniu odpowiada wymaganej wydajności dla hydrantów zewnętrznych DN 100. Zbiorniki tego typu stanowią ciekawe alternatywne źródło wody do celów przeciwpożarowych.

Kolejnym etapem przygotowań do zlotu było spełnienie przez Związek Harcerstwa Polskiego wymagań formalnoprawnych związanych z organizacją wypoczynku dzieci i młodzieży - w myśl rozporządzenia ministra edukacji narodowej [6]. Poszczególne chorągwie ZHP zgłaszały do właściwych terenowo kuratoriów oświaty zamiar zorganizowania pobytu podopiecznych na terenie miasteczka na Wyspie Sobieszewskiej. W tym celu niezbędne było sporządzenie opinii przez komendanta miejskiego PSP w Gdańsku, który formułując ją, główny nacisk położył na opracowanie jasnych procedur określających obowiązki organizatora w zakresie bezpieczeństwa uczestników zlotu. Zostały one zawarte w „Instrukcji postępowania na wypadek pożaru lub innego miejscowego zagrożenia”. Przy opracowywaniu tego dokumentu organizator opierał się na „Wytycznych w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla harcerskich obozów namiotowych” wydanych w czerwcu 2018 r. przez komendanta głównego PSP [7].

„Instrukcja…” stanowiła swoiste kompendium wiedzy na temat zlotu ZHP. Zawierała wykaz osób funkcyjnych, ich prawa i obowiązki, a przede wszystkim określała procedury na wypadek konieczności ewakuacji uczestników. Należy podkreślić, że to właśnie kwestie związane z ewakuacją całościową obozowiska stanowiły główny przedmiot analiz podczas przygotowań do wydarzenia. Opracowanie zasad sprawnego i bezpiecznego opuszczenia terenu przez 13 tys. osób stanowiło wyzwanie nie tylko dla sił Państwowej Straży Pożarnej, ale również dla służb współpracujących. Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku opracował procedury, zgodnie z którymi do ewakuacji harcerzy przeznaczono blisko 100 autokarów - w razie niebezpieczeństwa mieli oni zostać przewiezieni na teren Międzynarodowych Targów Gdańskich. Na szczęście nie było konieczności sprawdzenia tych rozwiązań w praktyce.

Wielowymiarowe działania PSP

Dni bezpośrednio poprzedzające rozpoczęcie zlotu wypełniły funkcjonariuszom PSP czynności kontrolno-rozpoznawcze na terenie powstającego miasteczka. Skrupulatnym kontrolom poddano wszystkie obiekty tymczasowe przewidziane na zbiorowy pobyt ludzi, infrastrukturę drogową oraz instalację elektryczną zasilaną z czterech agregatów prądotwórczych. Sprawdzono także wykonanie zapisów zawartych w ekspertyzie technicznej stanowiącej podstawę dla zaakceptowanych rozwiązań zamiennych. Należy podkreślić, że współpraca ze Związkiem Harcerstwa Polskiego przebiegała wzorowo. Niewątpliwie zhierarchizowana struktura tej organizacji, w pewnym stopniu porównywalna do tej funkcjonującej w naszej formacji, ułatwiała kontakty i realizację przyjętych założeń.

Im mniej czasu pozostawało do rozpoczęcia zlotu, tym więcej pracy i obowiązków spadało na pion operacyjny PSP. Na podstawie opracowanej analizy zagrożeń określono siły i środki niezbędne do zabezpieczenia tej imprezy. We współpracy z Komendą Główną PSP opracowano wojewódzki oraz krajowy plan zabezpieczenia operacyjnego zlotu. Zdecydowano, że charakter imprezy wymaga, aby na miejscu stacjonowały siły Państwowej Straży Pożarnej przeznaczone do zabezpieczenia wydarzenia. W tym celu na terenie miasteczka harcerskiego zorganizowano posterunek stały „Wyspa” - 24-godzinną służbę w systemie zmianowym pełniło w nim 40 strażaków. Na miejscu znajdowało się również 17 pojazdów: ratowniczo-gaśniczych, ratownictwa chemicznego, dowodzenia i łączności oraz quady i drony. Teren obozowiska zabezpieczali głównie strażacy z województwa pomorskiego, jednak na polecenie komendanta głównego PSP gen. brygadiera Leszka Suskiego na miejsce wydarzenia zadysponowano dodatkowo dziesięciu kadetów oraz trzech pracowników Szkoły Aspirantów PSP w Poznaniu.

Nie był to jednak koniec zadań dla funkcjonariuszy PSP. Każdego ranka ponad 70 autobusów przewoziło uczestników zlotu do wybranych atrakcji znajdujących się na terenie województwa pomorskiego. Konieczne było zatem zabezpieczenie ruchu komunikacyjnego związanego z organizacją zlotu - dokonano tego za pomocą dwóch podoperacji. Cel pierwszej z nich - „Przestrzeń publiczna »Gdańsk«” - stanowiło zabezpieczenie tras intensywnego ruchu autokarowego harcerzy w Gdańsku, druga - „Przestrzeń publiczna »Pruszcz«” - polegała na skierowaniu wydzielonych sił i środków do posterunków czasowych zlokalizowane w pobliżu głównych węzłów komunikacyjnych. Podoperacje realizowało łącznie 27 strażaków oraz osiem pojazdów.

Kolejnym wyzwaniem dla naszej formacji było zabezpieczenie imprez masowych na terenie obozowiska. Na wydzielonym obszarze powstała scena wraz z niezbędną infrastrukturą, na której każdego dnia odbywały się imprezy artystyczno-rozrywkowe. Ceremonia otwarcia i zakończenia zlotu zgromadziła pod sceną około 15 tys. harcerzy i zaproszonych gości. Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie imprez masowych [8] organizator był zobowiązany uzyskać właściwą opinię od komendanta miejskiego PSP w Gdańsku.

Siły PSP interweniowały na terenie obozowiska łącznie 12 razy. Dzięki zaangażowaniu wszystkich podmiotów czuwających nad bezpieczeństwem tego ogromnego przedsięwzięcia zlot ZHP przebiegł bez większych komplikacji. Warto dodać, że funkcjonariusze PSP uczestniczyli również w działaniach edukacyjnych, prowadząc szkolenie dla kadry zlotu czy też prelekcję dla młodszych uczestników.

Wysiłek włożony w zabezpieczenie imprezy nie pozostał niezauważony. Wizytujący teren obozowiska prezydent RP Andrzej Duda oraz prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki odwiedzili również posterunek strażaków. Podkreślili, że organizacja obozowiska, a także liczebność i sprawność działania zgromadzonych sił i środków potwierdzają profesjonalizm naszej formacji. Najlepszą nagrodą za aktywny udział PSP w zlocie ZHP były jednak przede wszystkim codzienne uśmiechy setek młodych harcerzy. Czuwaj!

[1] „Wytyczne zabezpieczenia przeciwpożarowego dla kempingów (campingów) i pól namiotowych oraz innych obiektów hotelarskich umożliwiających nocleg w namiotach, samochodach mieszkalnych (campobusach) i przyczepach samochodowych”, Komenda Głowna Państwowej Straży Pożarnej, kwiecień 2012.

[2] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 2018 r., poz. 1202, ze zm.).

[3] Rozporządzenie Ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719).

[4] Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU nr 124, poz. 1030)

[5] Rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2015 r., poz. 1422, ze zm.)

[6] Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży (DzU z 2016 r., poz. 452).

[7] „Wytyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla harcerskich obozów namiotowych”, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, czerwiec 2018.

[8] Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (t.j. DzU z 2017 r. poz. 1160, ze zm.).

st. kpt. Mateusz Pytel pełni służbę w Wydziale Kontrolno-Rozpoznawczym Komendy Miejskiej PSP w Gdańsku
fot. Marcin Wróblewski / Szymon Hibner
wrzesień 2018