Gigant z Austrii

Johann Rosenbauer, założyciel jednej z największych europejskich firm w branży pożarniczej, swoją przygodę z pożarnictwem rozpoczął - podobnie jak Konrad Magirus i Carl Metz - jako szeregowy strażak.

Historia fabryki Rosenbauer rozpoczyna się w miejscowości Linz, położonej w Górnej Austrii. W 1851 r. burmistrz Linzu wezwał do założenia ochotniczej straży pożarnej.  Brakowało jednak sprzętu i wykwalifikowanych ludzi. Wsparcia udzielili strażakom mieszczanie, zakładając fundusz pożarowy, z którego finansowano zakup niezbędnych urządzeń. W 1866 r. dowódcą jednostki mianowano Josefa Hefferla, jego zastępcą został Johann Rosenbauer.

Sklep zalążkiem fabryki

W tym samym roku Johann Rosenbauer założył w Linz pierwszy na terenie Górnej Austrii sklep ze sprzętem strażackim. Jego działalność opierała się wyłącznie na akwizycji. Rosenbauer handlował wężami konopnymi, hełmami, potem sikawkami ręcznymi i sprzętem gimnastycznym. W 1874 r. został dowódcą ochotniczej straży pożarnej w Linz. W tym samym roku powierzono mu funkcję zastępcy przewodniczącego Górnoaustriackiego Związku Straży Pożarnych. W 1888 r. przekazał prowadzenie sklepu synowi Konradowi Rosenbauerowi. Ambicją nowego właściciela było rozpoczęcie produkcji pod własnym szyldem.

Konrad Rosenbauer zakupił grunt za miastem pod budowę hal do montażu drabin i konnych wozów pogotowia. Podjęto także próby budowy sikawek parowych, okazały się jednak nieudane. Od około 1906 r. ukierunkowano produkcję wyłącznie na sprzęt strażacki. Po śmierci Konrada Rosenbauera w 1909 r. firmę krótko prowadził jego szwagier Fritz Heiserer (brat Luizy Rosenbauer - żony Konrada). W tym czasie kierownictwo fabryki upatrywało profitów w produkcji pomp strażackich o napędzie benzynowym. W 1910 r. sprzedano pierwszy taki egzemplarz kolejowej straży pożarnej w Linz. W 1919 r. wykonano pierwszą zabudowę pożarniczą z motopompą na podwoziu Fiata. W następnych latach w zakładzie karosowano także sanitarki.

Potentat produkcji motopomp

W 1924 r. kierownictwo firmy przejął pełnoletni już Konrad Rosenbauer junior. Ukierunkował on produkcję na dwa typy motopomp napędzanych silnikiem czterosuwowym. Tańszy egzemplarz, z pompą o wydajności do 600 l/min, wyposażono w silnik o mocy 12 KM. Drugą wersję, z pompą o wydajności 800 l/min, napędzał silnik o mocy 16 KM. Motopompa ta ważyła 130 kg i podawała wodę na odległość do 200 m. Obie wersje oferowano w wersji klasycznej, tj. do przenoszenia ręcznego, a także jako zamontowane na przyczepie dwukołowej do samochodu lub wozu konnego.

Początek obecności Rosenbauera w Polsce przypada na pierwsze lata XX w. Centralne Muzeum Pożarnictwa posiada w zbiorach specjalnych „Cennik fabryki przyrządów pożarniczych” tej firmy wydany w języku polskim w 1908 r. Katalog otrzymał Henryk Chruzik - założyciel muzeum - w formie prezentu od strażaków austriackich podczas posiedzenia Komisji Historycznej CTIF w 1985 r. w Austrii. Na 33 stronach przedstawiono całą gamę produktów, począwszy od hełmów, poprzez emblematy strażackie, uzbrojenie osobiste, drabiny wysuwne, zwijadła, węże konopne z oprzyrządowaniem, na sikawkach ręcznych i powozowych kończąc.

Początkowo Rosenbauer kierował ofertę na rynek Polski południowej. Na początku lat 20. XX w. podjął współpracę z firmą Strażak z Warszawy, która została jego generalnym przedstawicielem na Polskę. Dystrybuowała ona motopompy przenośne. Sprzęt ten opiniowała uprzednio Komisja Techniczna Głównego Związku Straży Pożarnych RP. Od 1928 r. Strażak produkował własne motopompy na licencji Rosenbauera. Do 1931 r. sprzedano ich w kraju ponad 2 tys. Jedna z nich znajduje się w zbiorach Centralnego Muzeum Pożarnictwa.

Motocykl pożarniczy

Mniej znanym przykładem sprzętu strażackiego firmy Rosenbauer jest motocykl strażacki przystosowany do przewozu motopompy. W połowie lat 20. XX w. próbowano wprowadzić ten pojazd na polski rynek. Motocykl napędzał silnik o mocy 5 KM. Motopompa osadzona była na ramie przymocowanej do motocykla. Pompę o wydajności 300 l/min wyposażono w silnik dwucylindrowy, czterosuwowy, o mocy 10 KM. Korpus pompy wykonano z brązu. W tylnej części zamontowano dodatkowe siedzisko dla trzeciego strażaka. Pojazd przewoził zwijadło dla 100 m węża, ponadto wąż ssawny i prądownicę.

Fabryka Rosenbauer funkcjonuje do dziś, słynie z produkcji ciężkiego sprzętu dla straży lotniskowych, zatrudnia ponad 2 tys. osób. Około 90% procent produkcji przeznaczone jest na eksport.

Dariusz Falecki
 jest naczelnikiem Wydziału Naukowo-Oświatowego w Centralnym Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach

Literatura

[1] A. Zeilmayr, Die Dynastie Rosenbauer im oberösterreichischen Feuerlöschwesen, w: Firmengeschichten der Feuerwehrgerätehersteller, Jonsdorf 2006.

[2] Cennik fabryki przyrządów pożarniczych z 1908 r.

[3] Katalog z motopompami Rosenbauer z 1929 r.

Fot. 1. Motopompa systemu Rosenbauer z silnikiem typu bokser z około 1930 r. - zbiory CMP

Fot. 2. Motocykl przystosowany do przewozu motopompy firmy Rosenbauer z 1925 r.

czerwiec 2016