Ekologicznie na Warcie

 Ramowe zasady postępowania podczas rozlewów olejowych na rzekach

• Dyżurny stanowiska kierowania komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej po otrzymaniu zgłoszenia o rozlewie olejowym na rzece ustala (w miarę możliwości):
• źródło i przyczynę rozlewu,
• masę oleju, która przedostała się do rzeki,
• wielkość rozlewu (długość i szerokość),
• kierunek i szybkość rozprzestrzeniania się oleju,
• sposób rozprzestrzeniania się oleju (na całej szerokości rzeki, przy brzegach, przy jednym brzegu),
• inne informacje istotne do oceny sytuacji i organizacji akcji ratowniczej.

Dysponuje również na miejsce zdarzenia jednostki ochrony przeciwpożarowej, w tym: specjalistyczną grupę ratownictwa chemiczno-ekologicznego PSP, specjalistyczną grupę ratownictwa wodno-nurkowego PSP, inne jednostki według właściwości, policję oraz - w zależności od zagrożenia - zespół ratownictwa medycznego.

• Natychmiast powiadamia o sytuacji stanowisko kierowania komendanta wojewódzkiego PSP, które - w zależności od zagrożenia - dysponuje dodatkowe siły i środki straży pożarnych.
• Stanowisko kierowania komendanta wojewódzkiego PSP powiadamia o sytuacji stanowisko kierowania komendanta głównego PSP.
• Stanowiska kierowania PSP powiadamiają przełożonych, centra zarządzania kryzysowego, służby, inspekcje, straże i instytucje oraz organizacje według właściwości i kompetencji.
• Należy zorganizować mobilne posterunki przy rzece. Ich dowódcy będą monitorować i oceniać sytuację, a meldunki przesyłać kierującemu działaniem ratowniczym.
• W powiatach, do których przemieszcza się rzeką rozlew olejowy, jak najszybciej należy zaplanować działania ratownicze.
• Na poziomie powiatu powinno zostać zorganizowane kierowanie działaniami ratowniczymi na poziomie taktycznym.
• Gdy zagrożenie przekracza powiat, należy zorganizować strategiczne kierowanie działaniami ratowniczymi na poziomie wojewódzkim, a gdy przekracza województwo - kierowanie strategiczne na poziomie centralnym.
• Kierujący działaniem ratowniczym na poziomie taktycznym wyznacza dowódców oraz miejsca budowy pól operacyjnych (miejsca stawiania zapór przeciwolejowych, usytuowania sprzętu do zbierania i separowania oleju, pomp chemicznych i osprzętu, samochodów pożarniczych, zbiorników magazynowych, zaplecza logistycznego, zabezpieczenia medycznego, miejsca do dekontaminacji ludzi i sprzętu, innych działań).
• Do budowy pól operacyjnych należy wybrać odpowiednie miejsca w terenie (utwardzona nawierzchnia, dobry dojazd, możliwość wprowadzenia ciężkich pojazdów i sprzętu oraz zorganizowania zaplecza socjalnego).
• W miarę możliwości pierwsze pole operacyjne powinno się zorganizować jak najbliżej źródła rozlewu (istnieje wtedy możliwość zatrzymania większej ilości oleju, a to ułatwia jego powierzchniowe zbieranie i zwiększa efektywność działań, poza tym zmniejsza się długość zanieczyszczenia olejowego rzeki). Decyzje w tym zakresie podejmuje kierujący działaniem ratowniczym.
• Należy zapewnić oświetlenie pól operacyjnych.
• Miejsca kierowania działaniem ratowniczym i sztabów wyznaczają odpowiedni kierujący. W przypadku kierowania na poziomie taktycznym trzeba zlokalizować je na terenie pól operacyjnych lub w ich pobliżu.
• Należy zorganizować łączność dowodzenia i współdziałania, a na miejsce akcji ratowniczej zadysponować samochód dowodzenia i łączności.
• W gminach, powiatach i województwach, na terenie których występuje skażenie olejowe rzeki, powinny zostać powołane zespoły zarządzania kryzysowego.
• Należy powiadomić ministerstwa, służby, inspekcje i instytucje oraz organizacje na poziomie krajowym według ich właściwości i kompetencji.
• Mobilne zespoły monitoringu skażenia olejowego, rozmieszczone wzdłuż rzeki, powinny na bieżąco składać meldunki.
• Na podstawie meldunków, oceny sytuacji, charakterystyki oleju i rzeki oraz warunków meteorologicznych szacuje się zasięg rozlewu olejowego i jego skutki.
• Kierujący działaniem ratowniczym powinien współdziałać z ośrodkami naukowymi oraz instytutami naukowym według ich kompetencji.
• Należy zabezpieczyć przed skażeniem ujęcia wody i obszary będące pod ochroną.
• Obsady osobowe stanowisk kierowania PSP powinny zostać wzmocnione, strażacy wezwani z dyżurów domowych.
• Należy określić system pełnienia służby strażaków, opierając się na zamiarze taktycznym i ocenie sytuacji.
• Konieczne jest bieżące współdziałanie z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz inspekcją ochrony środowiska.
• Należy także współdziałać z regionalnym zarządem gospodarki wodnej i urzędem żeglugi śródlądowej oraz ustalić zasady zamknięcia szlaku wodnego, który jest objęty akcją ratowniczą.
• Podczas zatrzymywania rozlewu olejowego na rzece trzeba wykorzystywać naturalne ukształtowanie rzeki powodujące samozatrzymywanie się oleju (np. zatoczki, zakola).
• Należy określić długość skażonej rzeki, co pozwoli prognozować i organizować akcję ratowniczą. Uwaga! Akcje ratownicze dotyczące likwidacji rozlewu olejowego na rzekach są czasochłonne i wymagają bardzo dużego zaplecza logistycznego.
• Długość rozlewu olejowego może wynieść kilka, kilkanaście, a nawet ponad kilkadziesiąt kilometrów. Wtedy zasadne jest odpowiednie ponumerowanie i nazwanie pól operacyjnych zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się oleju (np. pole operacyjne 1 Poznań, pole operacyjne 2 Poznań, pole operacyjne 3 Oborniki, pole operacyjne 4 miejscowość X).
• Należy zorganizować ciągłe rozpoznanie rozlewu olejowego za pomocą łodzi ratowniczych.
• Za polami operacyjnymi w kierunku rozprzestrzeniania się oleju lub w innych miejscach, ustalonych wspólnie z inspekcją ochrony środowiska lub ekspertami, trzeba prowadzić pobór zanieczyszczonej olejem wody i poddawać pobrane próbki badaniom laboratoryjnym.
• Warto przeanalizować możliwość użycia w akcji ratowniczej holowników wodnych i stałych promów transportowych służących do przepraw z jednego brzegu rzeki na drugi.
• Podczas likwidacji rozlewu olejowego strażacy będą narażeni na zmienne warunki atmosferyczne (praca w deszczu, przy silnym wietrze, dużej wilgotności, w niskich lub wysokich temperaturach). Dlatego należy zorganizować czasowy system ich podmian. Decyzję taką podejmuje kierujący działaniem ratowniczym.
• W pobliżu miejsc zebranego oleju należy prowadzić pomiary stężeń parujących lekkich frakcji węglowodorowych.
• Wskazane jest powołanie zespołu ds. medialnych, który powinien na bieżąco informować, ostrzegać i edukować społeczność lokalną o zagrożeniu, m.in. za pomocą środków masowego przekazu. Należy wyznaczyć miejsce jego pracy.
• Samorządy gminne i sołtysi powinni realizować zadania w zakresie ostrzegania i informowania społeczności lokalnej o sytuacji.
•  Strażacy szczególną uwagę podczas wykonywania zadań powinni zwrócić na duże ryzyko związane z poślizgnięciem (zapory pomostowe, betonowe brzegi, łodzie ratownicze, tereny utwardzone itp.).
• Konieczne jest przeprowadzanie okresowej oceny sytuacji (co 10-12 godz.) i sporządzanie raportów okresowych.
• Należy współdziałać z Siłami Zbrojnymi RP, jeśli wymaga tego sytuacja, i planować użycie ich specjalistycznych jednostek, w tym chemicznych i radiacyjnych zespołów awaryjnych.
• Należy określić zasady odbioru oleju z pól operacyjnych i przekazywania go do miejsc docelowych (rafinerii, miejsca utylizacji, innych).
• Potrzebne będzie współdziałanie z inspekcją weterynaryjną w zakresie ochrony zwierząt, również tych, które zostały skażone.
• Policja i straż miejska powinny chronić dostępu do koryta rzeki wzdłuż jej biegu na długości skażenia.
• Niezbędne jest określenie zasad doczyszczania brzegów i innych skażonych terenów.
• Po zakończeniu akcji ratowniczej należy poinformować lokalną społeczność o bieżącej sytuacji.
• Nieodłącznym elementem takich działań powinno być podsumowanie akcji ratowniczej i przedstawienie wniosków.

St. bryg. dr inż. Jerzy Ranecki jest zastępcą komendanta miejskiego PSP w Poznaniu
fot. Kamil Witoszko