Druh w potrzebie

Od 1 stycznia 2016 r., jeśli strażak OSP ulegnie wypadkowi, będzie miał zagwarantowaną rekompensatę pieniężną.

Strażacy ochotnicy, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu w związku z prowadzonymi działaniami ratowniczo-gaśniczymi lub ćwiczeniami, na skutek czego stali się niezdolni do pracy, a nie mieli ubezpieczenia społecznego w myśl ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322, ze zm.), np. z tytułu umowy o pracę, pozostawali z niczym.

Zmieniła to nowelizacja ustawy o ochronie przeciwpożarowej, która weszła w życie 1 stycznia 2016 r. (DzU z 2015 r., poz. 867). Dodano w niej art. 26a ust. 1, przewidujący, że we wskazanych wcześniej warunkach, członek OSP będzie miał prawo do rekompensaty, przyznawanej na jego wniosek, za czas niezdolności do pracy, za który nie zachował prawa do wynagrodzenia albo nie otrzymał zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego.

Kwota rekompensaty jest ryczałtowa, za każdy dzień niezdolności do pracy wynosi ona 1/30 minimalnego wynagrodzenia, określanego każdego roku w rozporządzeniu Rady Ministrów. Rekompensata nie może być wypłacana dłużej niż przez okres łącznego pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2014 r., poz. 159 ze zm.).

Jeśli strażakowi przysługiwałaby wyższa rekompensata niż otrzymane wynagrodzenie, zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne, na jego wniosek wypłaca się wyrównanie do wysokości rekompensaty.

Kto zapłaci?

Wskazany art. 26a ustawy o ochronie przeciwpożarowej określił podmioty właściwe do ustalenia i wypłacenia rekompensaty. W przypadku członka ochotniczej straży pożarnej niewłączonej do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG) prawo do niej ustala podmiot ponoszący koszty funkcjonowania jednostki ochrony przeciwpożarowej jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej (gmina), on też ją wypłaca. Jeśli natomiast mamy do czynienia z jednostką należącą do KSRG, świadczenie ustala i wypłaca właściwy komendant wojewódzki PSP.

Tryb wypłaty świadczenia

Na podstawie art. 26a ust. 7 minister właściwy do spraw wewnętrznych ustali w drodze rozporządzenia tryb przyznawania rekompensaty i wyrównania, wzór wniosków o ustalenie prawa do rekompensaty i wyrównania oraz dokumentów stanowiących podstawę do ich ustalenia i wypłaty (załączniki do rozporządzenia). W dniu oddania tekstu znamy jedynie jego projekt z 26 października 2015 r. (nr w wykazie prac: 461).

Strażak OSP, który ulegnie wypadkowi, składa wniosek w sprawie o ustalenie prawa do rekompensaty pieniężnej albo wyrównania. Po jego otrzymaniu właściwy podmiot - KW PSP bądź gmina, w zależności od tego, czy OSP jest włączone do KSRG, czy też nie - powołuje składający się co najmniej z trzech członków zespół do ustalenia prawa do świadczenia. W ciągu 14 dni od powołania, sporządza zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu protokół. Termin może zostać przedłużony w uzasadnionych okolicznościach (np. niedostarczenie dokumentów przez poszkodowanego). Dokument musi zostać zatwierdzony przez wójta, burmistrza lub przez właściwego komendanta wojewódzkiego PSP, reprezentującego właściwy podmiot.

Fakt, że uraz nastąpił w trakcie prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych lub ćwiczeń, potwierdza protokół powypadkowy opracowany przez zespół powypadkowy powołany przez podmiot ponoszący koszty utrzymania jednostki ochrony przeciwpożarowej (nie przez jednostkę organizacyjną PSP). Kwalifikację prawną zdarzenia określa się w postępowaniu powypadkowym, wyjaśniającym okoliczności i przyczyny wypadku, przy czym musi on spełnić cztery przesłanki określone w art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2015 r., poz. 1242 ze zm.).

Niestety w omawianej nowelizacji pojawił się niefortunny zapis. Zgodnie z art. 26a ust. 1 tylko na wniosek członka ochotniczej straży pożarnej, który doznał uszczerbku na zdrowiu na skutek wypadku podczas działań ratowniczo-gaśniczych lub ćwiczeń, można wszcząć całą procedurę dotyczącą wypłaty rekompensaty lub wyrównania. Ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której ze względu na odniesione obrażenia strażak nie może osobiście dochodzić swoich praw. W takim przypadku osoba z rodziny musiałaby uzyskać pełnomocnictwo do reprezentowania poszkodowanego.

Poniesione koszty

Biorąc pod uwagę brak danych dotyczących ubezpieczenia poszkodowanych strażaków OSP, oszacowanie kosztów nowej regulacji jest czysto hipotetyczne.

Załóżmy, że w ciągu roku w województwie ulegnie wypadkowi jeden strażak ochotnik. Minimalne wynagrodzenie w 2016 r. wynosi 1850 zł brutto (DzU z 2015 r. poz. 1385). Jeżeli przyjmiemy średni czas zwolnienia lekarskiego strażaka PSP oszacowany na podstawie analizy rocznej stanu bezpieczeństwa i higieny służby i pracy w PSP za 2014 r., który wynosi 36 dni, mnożąc przez 1/30 minimalnego wynagrodzenia za każdy dzień zwolnienia, otrzymamy kwotę 2220 zł brutto na jednego strażaka OSP, który mógłby ulec wypadkowi.

Przyjmując najgorszy scenariusz przebywania strażaka ochotnika z jednostki należącej do KSRG na zwolnieniu lekarskim przez cały rok, Komenda Wojewódzka PSP, jako podmiot ponoszący koszty, powinien zabezpieczyć fundusz przeznaczony na wypłatę rekompensaty lub wyrównania.

Kpt. Łukasz Król
jest specjalistą na samodzielnym stanowisku do spraw służby BHP w KG PSP

styczeń 2016