Czym chronić ręce w ratownictwie technicznym?

W PP 3/2016 pisałem o ergonomii pracy - o tym, jak ratownicy w dość naturalny sposób znajdują sposoby na poprawienie jakości swojej pracy. Jednym z nich jest samodzielne doposażenie się w tzw. rękawice techniczne.

Są one lekkie, dopasowane, zapewniają pewny i precyzyjny uchwyt. Sprawdzają się doskonale w skomplikowanych pracach manualnych, a podczas działań z zakresu ratownictwa technicznego takich nie brakuje.

Ale czy wybór ratowników jest świadomy? Czy wiedzą, przed czym i w jakim stopniu chronią takie rękawice, a przed czym nie? Obawiam się, że nie wszyscy, gdyż już niejednokrotnie widziałem strażaków w tanich, monterskich rękawicach z marketów budowlanych, które praktycznie nie chronią przed zagrożeniami związanymi z ratownictwem technicznym. W rękawicach, jak w przypadku każdego narzędzia wykorzystywanego w naszej pracy, ważne są parametry wytrzymałościowe.

Praktyka vs prawo

Już na samym wstępie należy powiedzieć, że rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 30 listopada 2005 r. w sprawie umundurowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2006 r. nr 4, poz.25, załącznik nr 13: Tabele należności umundurowania oraz okresy ich używalności, tabela należności nr 4 przedmiotów odzieży specjalnej i środków ochrony indywidualnej dla strażaka w służbie stałej i przygotowawczej) w ogóle nie uwzględnia rękawic technicznych. Mowa jest tylko o jednej parze rękawic specjalnych. Te chronią w najwyższym stopniu przed wieloma czynnikami (np. ekspozycją na czynniki gorące), ale w przypadku wykonywania prac, które wymagają precyzji, rękawice te się nie sprawdzają. Jeśli na szali kładziemy bezpieczeństwo i wygodę pracy, zawsze wygrywa bezpieczeństwo. Używanie odpowiednich rękawic technicznych może jednak spełnić oba te warunki.

Parametry

Wybierając rękawice techniczne, ratownik powinien kierować się ich parametrami, a nie jedynie wyglądem czy wrażeniem wygody. Niestety, moim zdaniem wybór ten wciąż jest mało świadomy. Parametry wybieranych czasami przez ratowników rękawic z marketów budowlanych zdecydowanie eliminują je z działań ratownictwa technicznego. Rękawice techniczne muszą spełniać wymogi normy PN-EN 388: 2006 Rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi. Definiuje ona takie parametry, jak wytrzymałość na ścieranie, przecięcie, przekłucie i rozerwanie. Przy czym rozerwanie w praktyce określa ogólną wytrzymałość danej rękawicy. [1].

Oznaczenie

Zgodnie z normą rękawica spełniająca jej wymagania oznaczana jest graficznym symbolem młotka na tarczy. Nad grafiką widnieje numer normy, a pod nią czterocyfrowy kod.

Każda z cyfr oznacza pewien parametr oraz poziom jego skuteczności [1]. Jest to po kolei: odporność na ścieranie, odporność na przecięcie, wytrzymałość na rozdzieranie, odporność na przekłucie. Poziom odporności przedstawia się następująco:

Poziom skuteczności poszczególnych parametrów rękawicy technicznej na podstawie normy PN-EN 388
Jak widać, poziom skuteczności waha się między 1 a 4, a w przypadku odporności na przecięcie może osiągnąć poziom 5. Dopiero na podstawie analizy parametrów powinno się dokonywać wyboru rękawicy technicznej.

Jakość i poziom bezpieczeństwa danej rękawicy można w bardzo prosty sposób zobrazować prostym testem. Gdy weźmiemy igłę i spróbujemy przebić rękawicę, to tę tanią, niespełniającą warunków normy, przebijemy z łatwością na wylot. Rękawica odpowiadająca najwyższemu poziomowi bezpieczeństwa igłę zatrzymuje całkowicie albo przebicie jej wymaga użycia dużej siły. To jednak nie wszystko, na co trzeba zwrócić uwagę, zanim dokonamy wyboru.

Każdy element ma znaczenie

Część rękawic ma specjalną membranę, która jest selektywnie przepuszczalna dla wilgoci. Membrana nie przepuszcza wody do wnętrza (np. podczas deszczu), a przy tym odprowadza wilgoć i ciepło z dłoni na zewnątrz, zwiększając komfort pracy.

Ważne są też elementy chroniące wierzch palców oraz grzbiet dłoni, będące dodatkowym zabezpieczeniem podczas pracy. Mają one łagodzić skutki przygnieceń czy uderzeń.

Wygodę, bezpieczeństwo i trwałość zwiększają wzmocnienia na wewnętrznej części dłoni oraz w innych newralgicznych miejscach, np. na zgięciach powstających podczas ruchu dłoni (fot. 5). Ułatwia to pracę, m.in. operowanie ciężkimi narzędziami, eliminując powstawanie odcisków i otarć.

Ważny jest również kolor rękawicy oraz elementy odblaskowe. Według mnie im bardziej jaskrawa, tym lepsza. Im bardziej widoczna rękawica, tym bardziej skupia wzrok użytkownika. Kolor pomaga dobrze kontrolować dłonie podczas prac technicznych. Są one doskonale widoczne na ciemnym tle czy w słabych warunkach oświetlenia. Bezsprzecznie wpływa to na bezpieczeństwo.

Rękawice techniczne nie nadają się do pracy pilarkami do drewna. Wielu użytkowników jednak o tym nie wie. Nawet jeśli mają dobrej jakości rękawice techniczne, to nie mają świadomości, że nie ochronią ich przed przecięciem łańcuchem pilarki. O wymaganiach stawianym rękawicom używanym podczas operowania pilarką do drewna mówi norma PN-EN 381-7:2002 Odzież ochronna dla użytkowników pilarek łańcuchowych przenośnych. Część 7: Wymagania dla rękawic chroniących przed przecięciem piłą łańcuchową. Jeśli w działaniach używany jest ten sprzęt, wymagane są rękawice specjalne.

St. kpt. Rafał Podlasiński jest zastępcą dowódcy zmiany w JRG 15 w Warszawie, członkiem specjalistycznej grupy poszukiwawczo-ratowniczej
fot. Rafał Podlasiński

Przypisy

[1] http://archiwum.ciop.pl/1345.html, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy.
[2] Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 30 listopada 2005 r. w sprawie umundurowania strażaków Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2006 r. nr 4, poz. 25).
[3]Tomasz Krasowski, Środki ochrony indywidualnej strażaka. Wybrane zagadnienia - wykład przeprowadzony na seminarium „Interoperacyjność działań gaśniczych podczas pożarów wewnętrznych”, 31 marca 2016 r., org. Koło Naukowe Działań Gaśniczych SGSP. 

Podpisy do zdjęć:

fot. 1. Wiele modeli rękawic technicznych - jakimi kryteriami wyboru się kierować?
fot. 2. Precyzja chwytu w rękawicy specjalnej i rękawicy technicznej
fot. 3. Zgodne z normą oznaczenie rękawic technicznych
fot. 4. Rękawice ze wzmocnieniami palców i wierzchu dłoni
fot. 5. Dodatkowe wzmocnienia wewnątrz dłoni, w newralgicznych miejscach
fot. 6. Porównanie widoczności ciemnej i jaskrawej rękawicy na ciemnym tle

listopad 2016