Coraz lepszy KDR

Funkcja kierującego działaniem ratowniczym stanowi kluczowy element całego systemu ratowniczego. Jak dobrze przygotować się do jej pełnienia?

Według rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego do zadań KDR należy:

• wydawanie rozkazów lub poleceń oraz kontrola ich wykonania,
• nadzorowanie realizacji zasad i procedur ratowniczych ujętych w planach ratowniczych,
• ostrzeganie o rodzajach i zasięgu zagrożenia oraz ewentualnym stopniu ryzyka planowanego działania ratowniczego 

Kierując działaniem ratowniczym, należy brać pod uwagę rodzaj i skalę zdarzenia, liczbę osób poszkodowanych lub bezpośrednio zagrożonych, występujące zagrożenia oraz prognozy ich rozwoju.

Jak zatem powinno wyglądać przygotowanie do właściwego pełnienia tej funkcji? Zasadniczo podstawowe zagadnienia w tym zakresie poruszane są podczas nauki w szkołach aspirantów Państwowej Straży Pożarnej oraz w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. Absolwenci tych placówek w chwili ich ukończenia nabywają uprawnienia do kierowania działaniami ratowniczymi stosownie do uzyskanych kwalifikacji. Czy jednak nabyta w procesie edukacji wiedza i umiejętności są wystarczające w perspektywie wieloletniej służby? Odpowiedź nasuwa się sama. Rozwój zawodowy powinien być ciągły, choćby ze względu na specyfikę zagrożeń na terenie poszczególnych powiatów i wynikającą z niej częstotliwość występowania sytuacji niebezpiecznych, do których trzeba dostosować działania ratownicze.

Niezwykle istotne jest doskonalenie zawodowe w poszczególnych komendach powiatowych i miejskich PSP, które bezpośrednio nadzorują stan przygotowania zawodowego podległych strażaków. Zagadnienie kierowania działaniami ratowniczymi jest niezwykle rozbudowane - obejmuje tematykę zarówno czysto operacyjną, jak i prewencyjną, zagadnienia BHP czy regulacje formalnoprawne określające ramy organizacyjne działań ratowniczych.

W zależności od poziomu działania ratownicze, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie rozporządzeniem [1], dzielimy na trzy poziomy:

• interwencyjny,
• taktyczny,
• strategiczny

Niniejszy artykuł poświęcony jest przygotowaniu funkcjonariuszy PSP do podejmowania działań ratowniczych na poziomie interwencyjnym, dotyczy go bowiem 90% działań ratowniczych na terenie każdego z powiatów. Często mylnie mówi się o nim, że jest najłatwiejszy - dzieje się tak dlatego, że obejmuje on działania początkowe każdej akcji ratowniczej.

Czego brakuje w doskonaleniu zawodowym

Przygotowanie osób funkcyjnych do podejmowania działań ratowniczych jest kwestią bardzo indywidualną. W skali kraju doskonalenie zawodowe strażaków JRG realizowane jest w zróżnicowany sposób. Analizując doświadczenia funkcjonariuszy PSP prowadzących działania ratownicze w aspekcie przygotowania zawodowego przyszłych i obecnych KDR, można wskazać kilka obszarów, które wymagają poprawy.

Brak zajęć, podczas których omawiane są formalnoprawne aspekty organizacji działań ratowniczych

Problem ten powoduje duże zróżnicowanie poziomu wiedzy nawet wśród funkcyjnych tej samej JRG, co z kolei przekłada się na znaczące dysproporcje w sprawności podejmowania działań ratowniczych. Organizacja takich zajęć pomogłaby zniwelować niedoskonałości przekazu informacji pomiędzy poszczególnymi komórkami organizacyjnymi w służbie i uzupełnić wiedzę funkcjonariuszy na temat obowiązujących aktów prawnych, zasad i procedur ratowniczych itp., finalnie zwiększając ich wiedzę i pewność co do zakresu zadań KDR.

Zdecydowanie zbyt mała liczba zajęć, podczas których funkcjonariusze, szczególnie po skomplikowanych akcjach ratowniczo-gaśniczych, dokonują oceny skuteczności podjętych działań

W tym punkcie nie chodzi o analizę danego zdarzenia, lecz o jego omówienie w gronie dowódców wszystkich zmian służbowych danej JRG i konstruktywną ocenę podjętych działań, z ukierunkowaniem dyskusji na poprawę ich skuteczności. Często wynikiem takich spotkań jest uświadomienie sobie trudnych do zauważenia podczas akcji błędów, których można było uniknąć i które z pewnością łatwiej będzie wyeliminować w przyszłości, jeśli dokonana zostanie rzetelna ocena przeprowadzonych działań.

Zbyt mała liczba szkoleń dowódców poziomu interwencyjnego prowadzonych przez przełożonych - zastępcę lub komendanta powiatowego/miejskiego PSP

Podczas omawianych zajęć powinny być wyjaśniane sposoby postępowania podczas zdarzeń bądź wypracowywane gotowe schematy działania pod kątem przyszłych akcji ratowniczych. Tego rodzaju szkolenia zasadniczo zmieniają spojrzenie zarówno podwładnych, jak i przełożonych na przeprowadzone i przyszłe działania ratownicze.

Nieefektywna wewnętrzna weryfikacja poziomu przygotowania poszczególnych dowódców do pełnienia funkcji KDR

Aspekt ten nie dotyczy stricte formalnego przygotowania do pełnienia tej funkcji, lecz np. znajomości terenu chronionego (szczególnie jeśli prowadzone są na nim ważne inwestycje), a także potencjału SIS na chronionym obszarze itp. Wprowadzenie wewnętrznego systemu weryfikacji pozwoliłoby na zwiększenie wiedzy wszystkich funkcjonariuszy uprawnionych do kierowania działaniami ratowniczymi w danej jednostce.

Niewykorzystywanie potencjału wiedzy i doświadczenia dowódców pełniących te funkcje od wielu lat

Funkcjonariusze z krótszym stażem często mają głównie teoretyczne przygotowanie do podejmowania działań ratowniczych, niezweryfikowane praktyką. Tymczasem w każdej JRG znajdzie się jedna lub więcej osób, które dysponują wiedzą, doświadczeniem i umiejętnością dzielenia się wiadomościami - warto wykorzystać ten potencjał.

Niewystarczająca liczba szkoleń, podczas których dowódcy z krótszym stażem nadzorowani przez bardziej doświadczonych kolegów aplikacyjnie rozwiązują dany problem taktyczny

Przygotowując np. zamiar taktyczny do konkretnego założenia, omawiając podejmowane działania, wskazując uprawnienia, z których skorzystano, poznając stosowną w danej sytuacji dokumentację operacyjną itp., nowo mianowani bądź przyszli dowódcy mają okazję dobrze poznać zakres swoich przyszłych zadań.

Niewystarczająca liczba szkoleń z obsadami PSK lub MSK

Podczas tego typu szkoleń dowódcy mają możliwość wzajemnego wyjaśnienia często nieprecyzyjnie podawanych podczas zdarzeń informacji, co może zapobiec powstawaniu sytuacji konfliktowych i nadać płynność współpracy podczas zdarzeń. Funkcjonariusze pełniący służbę w stanowisku kierowania mają zaś możliwość zarówno przedstawienia swoich uwag, jak i podzielenia się cenną wiedzą, przydatną KDR.

Brak lub zbyt mała liczba szkoleń odbywanych wspólnie z podmiotami współdziałającymi z JOP podczas działań ratowniczych

Wśród tych podmiotów można wymienić policję, prokuraturę, wydziały zarządzania kryzysowego, przedstawicieli obrony cywilnej czy innych instytucji, które uczestniczą w organizacji działań ratowniczych w poszczególnych powiatach. Podczas tego typu szkoleń można wyjaśnić niedomówienia pojawiające się na miejscu akcji, poznać wzajemne oczekiwania oraz rzeczywiste możliwości w aspekcie prowadzenia działań ratowniczych, zapoznać się z uwarunkowaniami natury prawnej, precyzującymi zadania poszczególnych instytucji. Szczególnie istotne jest wypracowanie zasad postępowania w konkretnych przypadkach - zdecydowanie ułatwia to funkcjonowanie i współpracę międzyinstytucjonalną, szczególnie na miejscu zdarzenia.

Podsumowanie

Odpowiednie przygotowanie kierujących działaniem ratowniczym przekłada się na jakość i pewność w działaniu w sytuacjach wymagających podejmowania natychmiastowych decyzji. Trudno oczekiwać sprawnie funkcjonującego systemu ratowniczego, jeśli jeden z jego elementów, de facto element kluczowy, nie jest właściwe przygotowany do realizacji powierzanych zadań.

Doskonalenie zawodowe strażaków PSP jest uregulowane stosownymi zasadami [2], precyzującymi ogólne wymogi szkoleniowe względem funkcjonariuszy PSP. Należy jednak podkreślić, że żaden dokument nie zastąpi zdroworozsądkowego podejścia oraz chęci do poszerzania wiedzy i rozwijania umiejętności. Rozważając kwestie doskonalenia zawodowego strażaków PSP, nie można ograniczać się wyłącznie sztywno do zatwierdzonego w danej komendzie rocznego planu doskonalenia zawodowego - powinien on stanowić niezbędne minimum, a nie wyznaczać górne granice standardów szkoleniowych w służbie strażaka. Nieposzerzanie specjalistycznej wiedzy, nieanalizowanie przeprowadzonych działań czy też zamykanie się na to, co nowe, prowadzi nieuchronnie do obniżania sprawności funkcjonowania całego systemu ratowniczego.

Zmieniająca się codzienność to nowe wyzwania, nowe zagrożenia i co za tym idzie - nowe rozwiązania, lecz aby były one skuteczne, muszą być dostosowane do aktualnych uwarunkowań.

mł. bryg. Przemysław Berus jest głównym specjalistą w Wydziale Kształcenia SA PSP w Poznaniu
fot. Damian Golański

wrzesień 2019

Przypisy

1. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (DzU z 2017 r. poz. 736 i 1169).
2. Zasady organizacji doskonalenia zawodowego w PSP, Warszawa 2016.