Chroń broń

Jak podaje szwajcarska organizacja Small Arms Survey, zajmująca się monitorowaniem zagadnień związanych z posiadaniem broni palnej, obywatele Stanów Zjednoczonych są najbardziej uzbrojonym społeczeństwem na świecie. Temat pożarów wywoływanych użyciem broni palnej przez wiele lat jednak pomijano, bo traktowany był jako bardziej polityczny niż dotyczący faktycznych zagrożeń.

Dopiero w 2020 r. National Wildfire Coordinating Group, czyli organizacja zajmująca się pożarami na terenach niezurbanizowanych, włączyła broń palną jako przyczynę pożarów do standardu danych sprawozdawczych. To, że użycie broni palnej i amunicji komercyjnej stanowi znaczące źródło pożarów, potwierdziły badania, które ujawniły pewne fizyczne mechanizmy zapłonu powodowane przez karabiny czarnoprochowe lub ładowane konwencjonalnymi pociskami karabinowymi.
Materiałów dla analityków, prewentystów i specjalistów w dziedzinie planowania kampanii społecznych w imponujących ilościach dostarczają rejestry zawarte w bazach danych Fire Program Analysis Fire-Occurrence Database (FPA FOD). W przypadku pożarów wywołanych użytkowaniem broni palnej przez cywilów baza danych oferuje „jedynie” 2,2 mln georeferencyjnych raportów o pożarach z obszarów w jurysdykcji federalnej, stanowej i lokalnych systemów ewidencji. Obejmuje ona ~67 mln hektarów spalonych w okresie 27 lat. Pożary spowodowane użyciem broni palnej i materiałów wybuchowych nie były historycznie zgłaszane w standardowy sposób, pojawiają się więc w bazie tylko wtedy, gdy w raportach znalazła się wystarczająca liczba szczegółów, pozwalających przypisać dane zdarzenie do tej kategorii. Spośród pożarów spowodowanych przez człowieka (stanowią one 84% pożarów na terenach niezurbanizowanych) tylko 0,2% (2226) zostało zaliczonych do nowej kategorii użycia broni palnej i materiałów wybuchowych. Są to jednak dane niepełne, więc z pewnością zaniżają rzeczywistą częstość ich występowania.
Analiza choćby niepełnych danych pozwala wnioskować, że liczba pożarów spowodowanych strzelaniem do celów obojętnych najwyraźniej wzrosła od lat 90. ubiegłego wieku, a jej szczyt przypadł na 2012 r. Ten wzrost można interpretować na kilka sposobów. Po pierwsze, mógł się do niego przyczynić nowy sposób raportowania o takich zdarzeniach, a większe zainteresowanie takimi pożarami prowadziło też do wzrostu liczby badań. Po drugie, wzrosła popularność półautomatycznych karabinów oraz popyt na niedrogą importowaną amunicję z pociskami w stalowej osłonie lub ze stalowym rdzeniem. Tradycyjne pociski karabinowe do polowań z miedzianymi płaszczami wykonane są z ołowiu i są znacznie mniej podatne na zapłon niż te ze stali. Półautomatyczne karabiny o wzorach wojskowych zasilane magnezem mogą szybko wystrzelić znacznie więcej pocisków niż karabiny bolt action lub lever action. Po trzecie, eksplodujące cele (składają się z kombinacji utleniaczy i paliwa, głównie proszku aluminiowego) to stosunkowo nowe produkty komercyjne, pojawiły się na początku XXI w., a więc są nowo dostępnymi źródłami zapłonu.
Podsumowując, pożary spowodowane użyciem broni palnej w USA są pozornie rzadkie, ale mogłyby być rzadsze dzięki programom prewencyjnym opartym na danych, które powinny stać się bardziej kompletne i wiarygodne w miarę upowszechniania się nowego standardu NWCG dotyczącego zgłaszania przyczyn pożarów.

Jak zapobiegać? - wersja uproszczona

Dla osób mających w planie strzelanie w terenie, czyli na strzelnicach otwartych (regularnych i „improwizowanych”), producent tarcz z wysokogatunkowej stali firma Action Target ma następujące rady.
Oto lista 10 rzeczy, które strzelcy mogą zrobić, aby zapobiec pożarom podczas strzelania do celu:
1) Przynieś wiadro wody - to może wydawać się oczywiste, ale często strzelcy nie przynoszą wystarczającej ilości wody, aby ugasić pożar. Pięć galonów wody w gotowości może zapobiec katastrofie, jeśli powstanie zarzewie pożaru. Zalecamy umieszczenie wiadra w pobliżu celów, do których będziecie strzelać. W ten sposób, jeśli wybuchnie pożar, nie będziesz musiał tracić cennego czasu na przenoszenie ciężkiego wiadra aż do miejsca, w którym ustawione są cele.
2) Strzelaj do wysokiej jakości stalowych tarcz, to zminimalizuje ryzyko zarówno dla strzelca, jak i dla środowiska. Płaska powierzchnia tarczy bez odsłoniętych zacisków lub wsporników pozwala na przewidywalny rozprysk pocisku, a 30-stopniowy kąt nachylenia tarczy kieruje fragmenty pocisku w dół, do podłoża. Nierówne powierzchnie strzelnicze powodują nieprzewidywalny rozprysk i rykoszet, co zwiększa powierzchnię narażoną na działanie iskier i gorących fragmentów pocisku.
3) Umieszczaj cele na ziemi lub żwirze, nie trawie, bo to zwiększa ryzyko pożaru.
4) Nie strzelaj do śmieci, jak stare kanapy i telewizory. Nie mają one twardej powierzchni, która spowodowałaby rozbicie pocisku, a gorące pociski mogą gromadzić się wewnątrz i wytwarzać wystarczająco dużo ciepła, aby wywołać pożar.
5) Nie strzelaj z amunicji z rdzeniem stalowym - będzie iskrzyć, gdy uderzy w skałę lub stalowy cel.
6) Przynieś łopatę i stary koc. Wykop rów wokół celów przed strzelaniem, w razie pożaru łatwiej będzie powstrzymać żywioł. Umieść koc w pobliżu celów, do których będziesz strzelał, aby był łatwo dostępny. Koc jest jednym z najlepszych narzędzi do stłumienia ognia i może być nawet bardziej skuteczny niż woda.
7) Nigdy nie strzelaj do celów wybuchowych - binarne cele wybuchowe wykonane z azotanu amonu i proszku aluminiowego (powszechnie znane jako Tannerite) są popularne wśród strzelców rekreacyjnych, ale mogą być bardzo niebezpieczne. Nigdy nie używaj eksplodujących celów w obszarach łatwopalnych, są zakazane na terenach publicznych.
8) Nie używaj amunicji zapalającej lub smugowej, jest zakazana na terenach publicznych. Każda amunicja, która się pali, może łatwo zapalić trawę i zarośla i nie powinna być używana w obszarach łatwopalnych.
9) Nie pal papierosów - nawet jeśli przestrzegasz wszystkich środków ostrożności w odniesieniu do strzelania, nadal możesz łatwo wywołać pożar na terenie niezurbanizowanym poprzez palenie. Jeśli jednak palisz i strzelasz w suchym miejscu, upewnij się, że wszystkie niedopałki zostały prawidłowo zgaszone.
10) Zaparkuj samochód z dala od suchej traw - gorące podwozie samochodu lub ciężarówki może łatwo wytworzyć wystarczająco dużo ciepła, aby zapalić suchą trawę.

Zapobieganie pożarom na strzelnicy

Dla właścicieli strzelnic wytyczne przygotowali z kolei specjaliści z działu Loss Control firmy ubezpieczeniowej AIG.
Jako właściciel strzelnicy wiesz, że przychody firmy zależą jej od wykorzystania przez klientów. Pożar lub uszkodzenie wywołane pożarem może spowodować zamknięcie obiektu, co powoduje utratę dochodów i potencjalnie również stałych klientów. Pożary mogą być niebezpieczne dla życia, mienia i stabilności biznesu. Jednakże, przyjmując aktywne podejście do bezpieczeństwa i wdrażając kilka najlepszych praktyk, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia pożaru.
Strzelnice stoją w obliczu wyjątkowych zagrożeń pożarowych, takich jak używanie nieodpowiedniej broni palnej lub amunicji, niewłaściwe utrzymanie porządku lub niewłaściwa konserwacja kulochwytów. Zapobieganie pożarom zależy zarówno od właściciela, jak i klienta; obaj są odpowiedzialni, ale to do właściciela należy rzetelny nadzór nad przestrzeganiem zasad.
Właściciel powinien zaangażować klienta w proces zapobiegania pożarom. Wysiłki właściciela w zakresie zarządzania ryzykiem powinny skoncentrować się na broni palnej i amunicji oraz obszarach oddziaływania, które są jednymi z najczęstszych miejsc występowania pożarów.

Broń palna i amunicja

Strzelnice są dostosowane do używania broni palnej i amunicji określonego kalibru, a te, które nie mieszczą się w specyfikacji, nie powinny być w nich stosowane. Istnieje kilka prostych sposobów, żeby to wyegzekwować:
1. Musisz znać specyfikację rodzajów broni palnej i amunicji, pod kątem których twoja strzelnica została zaprojektowana oraz opracować, wdrożyć i upowszechnić zasady, z czego można, a z czego nie można strzelać.
2. Zabroń używania amunicji smugowej, ponieważ jest ona poza specyfikacją większości strzelnic.
3. W zależności od specyfikacji strzelnicy ogranicz lub zabroń używania amunicji z pełnym płaszczem metalowym, karabinów lub pistoletów o dużej mocy oraz broni automatycznej lub szybkostrzelnej.
4. Wyraźne i widoczne opisy zasad obowiązujących na strzelnicy powinny być umieszczone przy wejściu do niej, jak również na ścianach krytej strzelnicy, oraz zawierać:
• wyraźne określenie broni palnej i amunicji, które są zabronione na strzelnicy,
• zdjęcia niechcianej amunicji opatrzone typowym czerwonym kółkiem, przez które przebiega linia,
• wskazanie, że pracownicy strzelnicy mogą poprosić klientów o pokazanie broni palnej i amunicji, z której zamierzają strzelać.

Cele i kulochwyty

Wiele pożarów zaczyna się w obszarze uderzenia. Aby zminimalizować rozwój pożaru, zastosuj się do poniższych wytycznych:
• utrzymuj wszystkie obszary wokoło celów wolne od śmieci,
• chroń gniazdka elektryczne i instalacje przed przypadkowymi strzałami lub rykoszetami,
• stosuj kuloodporne materiały o niskim współczynniku palności, np. plexiglas -może być niedrogim sposobem na osłonięcie wpuszczonego w sufit oświetlenia i armatury,
• używaj podpórek wykonanych z certyfikowanej gumy co zmniejsza prawdopodobieństwo rykoszetów i częstotliwość czyszczenia; bardziej tradycyjne oparcia powinny być czyszczone codziennie, aby wyeliminować pozostałości prochu,
• utrzymuj podłogi strzelnicy w czystości,
• regularnie myj na mokro pomieszczenia, w których odbywają się strzelania, aby ograniczyć gromadzenie się niebezpiecznych osadów,
• usuń wszelkie palne pozostałości po kolejnych strzelaniach,
• oczyść z zarośli obszar strzelnicy zewnętrznej, aby ograniczyć materiał, który mógłby się zapalić od temperatury wystrzelonych pocisków,
• trzymaj wokół strzelnicy odpowiednią liczbę gaśnic o dużych pojemnościach.

A co na to normy?

A konkretnie - NFPA 3000 Standard for an Active Shooter/Hostile Event Response (ASHER) Program?
Nie jest dokumentem do stosowania w ujęciu „taktycznym”. Nie jest to podręcznik, jak zwykle bywa w przypadku dokumentów tej organizacji, dotyczący wytycznych tworzenia polityki bezpieczeństwa i szczegółowych procedur. Stanowi on jedynie ramy do opracowania programów, które integrują planowanie, reagowanie i odbudowę po niepożądanych wydarzeniach z udziałem aktywnego strzelca. Ma edukować pierwszych ratowników pojawiających się na miejscu o tym, co należy zrobić, ale nie jak należy to zrobić. To „jak” jest określane przez lokalną lub federalną jurysdykcję.
Dokument zawiera na przykład wskazówkę, że strażacy i ratownicy medyczni powinni „mieć wiedzę na temat opieki w strefie ciepłej i koncepcji ratownictwa”. Nie definiuje tych pojęć. Nie dyktuje, w jaki sposób koncepcje ratunkowe mają być wdrażane. Istnieje wiele różnych metod ratownictwa w strefie zagrożenia. Działania ratownicze prowadzone przez ratowników pierwszego kontaktu różnią się w zależności od jurysdykcji, regionu, stanu czy kraju. Nie istnieje jeden prawidłowy sposób realizacji zadania. Każdy prawodawca musi opracować plany i procedury, które sprawdzą się w konkretnych, specyficznych realiach.
Standard NFPA 3000 opiera się na czterech głównych zasadach:
• zunifikowane dowodzenie.
• zintegrowane reagowanie.
• planowanie odbudowy.
• wpływ na całą społeczność.
Jest to standard integracyjny, zaprojektowany tak, aby objąć wszystkie fazy działań aktywnych strzelców lub wrogiego zdarzenia, wymagający przygotowania, reagowania i odbudowy po ustaniu działań. Określenie „aktywny strzelec” w standardach i procedurach amerykańskich odnosi się przede wszystkim do aktów terroru - zarówno politycznego, jak i kryminalnego. A owo „wrogie zdarzenie” to nic innego, jak działania wojenne czy zorganizowane zamieszki na dużą skalę. Jak czytamy w arkuszu informacyjnym NFPA 3000, celem standardu jest „określenie minimalnych elementów programu potrzebnych do zorganizowania, zmniejszenia lub wyeliminowania ryzyka, skutków i wpływu na organizację lub społeczność dotkniętą tymi zdarzeniami”.
Nietypowość NFPA 3000 polega na jego założonej tymczasowości. Jako standard tymczasowy natychmiast wraca do cyklu rewizyjnego, czyli nie przechodzi pełnego procesu weryfikacyjnego, nie ma terminu przydatności (czasu do kolejnej edycji, który jest z góry założony), a jeżeli pojawi się jakieś nowe rozwiązanie, jest ono wprowadzane do standardu, bez zachowania terminów „odświeżenia". Jest to drugi tymczasowy standard w 122-letniej historii NFPA. Nadanie NFPA 3000 charakteru tymczasowego pozwoliło Komitetowi Technicznemu na opublikowanie standardu i rozpowszechnienie go wśród społeczności osób udzielających pierwszej pomocy bez długotrwałego procesu standaryzacyjnego, przy nowych normach często trwającego nawet kilka lat.
Założenia wstępne NFPA 3000 służą do oceny aktualnego stanu gotowości poszczególnych organizacji do działań. Jeśli nie istnieją lokalne przepisy czy wytyczne, które mogą stanowić podstawę do opracowania programu, przeczytanie i zrozumienie NFPA 3000 pomoże określić, jakie kroki są potrzebne do jego stworzenia.
Tam, gdzie takie przepisy już są i na których oparto istniejący ramowy program działań ratowniczych, przeczytanie i zrozumienie NFPA 3000 pozwoli zidentyfikować mocne strony programu, a co ważniejsze - rozpoznać jego słabości. Podstawowym celem NFPA 3000 jest uświadomienie, że efektywność pierwszych jednostek reagujących na zdarzenie zależy od ich współpracy. Doprowadziło to do integracji działań oraz ustalenia np. wspólnych kanałów łączności przez liczne służby zajmujące się ratownictwem. Standard NFPA 3000 jest częścią zmiany paradygmatu w kulturze pierwszej pomocy. Pierwsi przybywający na miejsce ratownicy muszą naprawdę zintegrować swoje działania, a najlepszym sposobem na rozpoczęcie tego procesu jest lepszy przepływ informacji. Poświęcenie czasu na zapoznanie się z normą NFPA 3000 oraz powiązanymi zasadami i publikacjami dotyczącymi zintegrowanego reagowania będzie równoznaczne z lepszym przygotowaniem, mniejszą liczbą ofiar i mniejszym, albo przynajmniej krótszym cierpieniem poszkodowanych.

Pożary związane z użyciem broni palnej w Polsce stanowią margines marginesów, o ile w ogóle jakieś pożary zostały przez takie działania wywołane, jednak samo podejście do problemów związanych z jakimikolwiek przyczynami pożarów na terenach niezurbanizowanych, a w szczególności liczba i jakość danych gromadzonych w USA, budzi mój nieustający podziw i zachwyt. Rzetelnie prowadzone analizy oparte na prostych, zrozumiałych, ale wyczerpujących problematykę przyczyn pożaru formularzach, wsparte szkoleniami dla ich użytkowników, mającymi wskazywać celowość prowadzenia szczegółowego rozpoznania przyczyn zdarzeń, są kluczowe do podejmowania przez zawodowców decyzji o lokalizacji zarówno jednostek, jak i specjalistycznego sprzętu.
dr inż. Paweł Wolny jest adiunktem badawczo-dydaktycznym na Wydziale Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej

Literatura
Karen C. Short, Mark A. Finney, Agency records of wildfires caused by firearms use in the United States, Fire Safety Journal 2022, vol. 131, 103622, ISSN 0379-7112, https://doi.org/10.1016/j.firesaf.2022.103622.