Choroby strażaków

Kwestię pozostających w związku ze służbą chorób strażaków regulują obecnie przepisy ustawy. Przyjrzymy się, w jaki sposób.

Mowa o ustawie z 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą (DzU z 2014 r., poz. 616, ze zm.). Regulacje w niej zawarte dotyczą m.in. funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej oraz członków ich rodziny, jeśli sam funkcjonariusz zmarł wskutek wypadku bądź choroby (art. 2 ustawy). Określają przede wszystkim zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty jednorazowego odszkodowania przysługującego w razie wypadku pozostającego w związku ze służbą lub choroby mającej związek ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby. Odnosi się także do odszkodowania za przedmioty osobistego użytku utracone, zniszczone lub uszkodzone wskutek wypadku. Znajdują się tam przepisy regulujące ustalanie okoliczności i przyczyny wypadku oraz związku choroby ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby.

Ustawa zawiera definicję wypadku i choroby (art. 3 i 4). To drugie pojęcie rozumiane jest jako choroba spowodowana działaniem czynników szkodliwych występujących w środowisku służby albo choroba, która została wymieniona w wykazie chorób pozostających w związku z pełnieniem służby, określonym w załączniku nr 1 do rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 26 czerwca 2014 r. w sprawie ustalania uszczerbku na zdrowiu funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu (DzU z 2014 r. poz. 866).

Czynników szkodliwych w środowisku służby strażaków nie brakuje. Są nimi m.in.: skrajne temperatury, zanieczyszczenia powietrza występujące podczas pożaru (gazy, dymy i pyły mają negatywny wpływ przede wszystkim na układ oddechowy i krwionośny), duży wysiłek fizyczny. Wpływają na niego wspomniane wcześniej warunki, a potęgują go praca w aparacie oddechowym i innych środkach ochrony osobistej, szczególnie podczas długotrwałych akcji ratowniczo-gaśniczych. Czynnikami szkodliwymi są również hałas, mogący upośledzać słuch i zaburzać funkcje układu krążenia i układu trawiennego, oraz stres związany ze służbą.

Skierowanie do komisji lekarskiej

O uszczerbku na zdrowiu strażaka doznanym wskutek wypadku lub choroby, a także o związku śmierci strażaka z wypadkiem lub chorobą orzekają komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Zasady ich działania oraz tryb orzekania zostały uregulowane w ustawie z 28 listopada 2014 r. (DzU z 2014 r., poz. 1822).

Orzeczenie przez komisję lekarską jest możliwe dopiero po skierowaniu do niej strażaka przez kierownika jednostki organizacyjnej. Może to zrobić z urzędu bądź na wniosek strażaka, w razie ujawnienia u niego choroby, co do której zachodzi podejrzenie, że powstała w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby (art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą). Jeśli z powodu takiej choroby nastąpiła śmierć strażaka, kierownik jednostki organizacyjnej zwraca się z urzędu lub na wniosek uprawnionego członka rodziny (art. 8 ustawy o świadczeniach odszkodowawczych) do właściwej komisji lekarskiej o ustalenie, czy śmierć strażaka jest następstwem tej choroby.

Orzeczenie komisji lekarskiej zawiera rozpoznanie lekarskie opisane zgodnie z terminologią kliniczną (art. 39 ustawy o komisjach lekarskich). Gdy dotyczy ono ustalenia stopnia uszczerbku na zdrowiu strażaka, doznanego wskutek choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby, określa się w nim również stopień uszkodzenia czynności naruszonego organu, narządu albo układu, łącznie z towarzyszącymi powikłaniami oraz procentowy stopień uszczerbku na zdrowiu. To w orzeczeniu stwierdza się, czy uszczerbek na zdrowiu pozostaje w związku ze służbą.

Jeżeli funkcjonariusz zmarł, komisja musi w swoim orzeczeniu określić przyczynę śmierci oraz stwierdzić, czy była ona następstwem wypadku bądź choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby.

Orzeczenie komisji lekarskiej doręcza się niezwłocznie na piśmie wraz z uzasadnieniem osobie badanej albo osobie zainteresowanej oraz podmiotowi kierującemu do komisji lekarskiej, a w razie choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby - organowi właściwemu do ustalania prawa do świadczenia odszkodowawczego przysługującego w razie choroby pozostającej w związku ze służbą (art. 41 ustawy o komisjach lekarskich). Od orzeczenia można się odwołać do Centralnej Komisji Lekarskiej.

Świadczenie odszkodowawcze

Jeśli w okresie pozostawania w służbie u funkcjonariusza stwierdzono uszczerbek na zdrowiu lub też zmarł on wskutek wypadku bądź choroby, wszczyna się z urzędu postępowanie w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych.  

Postępowanie może również zostać wszczęte na wniosek strażaka albo uprawnionych członków rodziny, jeśli stwierdzenie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierć funkcjonariusza nastąpiły po jego zwolnieniu ze służby, jego stan się pogorszył bądź komisja lekarska stwierdziła, że wskutek wypadku lub choroby funkcjonariusz nie doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo że jego śmierć nie pozostaje w związku z wypadkiem lub chorobą. 

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy o świadczeniach odszkodowawczych , prawo do świadczeń odszkodowawczych i ich wysokość ustala się w drodze decyzji. Wydają ją:

1. minister właściwy do spraw wewnętrznych w stosunku do komendanta głównego PSP i jego zastępców,
2. komendant główny PSP w stosunku do komendantów wojewódzkich i ich zastępców, komendantów szkół PSP i ich zastępców, dyrektora instytutu badawczego PSP i jego zastępców, dyrektora Centralnego Muzeum Pożarnictwa oraz członków ich rodzin, a także funkcjonariuszy pełniących służbę w Komendzie Głównej PSP oraz członków ich rodzin,
3. komendanci wojewódzcy PSP w stosunku do komendantów powiatowych (miejskich) i ich zastępców, funkcjonariuszy pełniących służbę w podległych im komendach wojewódzkich PSP oraz członków ich rodzin,
4. komendanci powiatowi (miejscy) Państwowej Straży Pożarnej w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w podległych im komendach powiatowych (miejskich) PSP oraz członków ich rodzin,
5. komendanci szkół PSP w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w podległych im jednostkach organizacyjnych szkół oraz członków ich rodzin,
6. dyrektor instytutu badawczego PSP w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w instytucie oraz członków ich rodzin,
7. dyrektor Centralnego Muzeum Pożarnictwa w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w tej jednostce oraz członków ich rodzin.

W przypadku strażaka zwolnionego ze służby przed ustaleniem uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek choroby decyzję, o której mowa powyżej, wydaje kierownik jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz ostatnio pełnił służbę (art. 34 ustawy o świadczeniach odszkodowawczych).

Prawo do jednorazowego odszkodowania ustala się na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej (art. 35 ustawy o świadczeniach odszkodowawczych). Decyzja w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych jest wydawana w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania. W terminie 14 dni od dnia wydania decyzji wypłaca je jednostka organizacyjna, na której zaopatrzeniu finansowym pozostaje funkcjonariusz, a w przypadku funkcjonariusza zwolnionego, zmarłego albo zaginionego - jednostka, na której zaopatrzeniu pozostawał przed dniem zwolnienia, śmierci albo zaginięcia.

Odwołanie od decyzji

Od decyzji w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, na zasadach i w terminach określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego (art. 38 ust. 1 ustawy o świadczeniach).

Zgodnie z art. 461 § 2 kpc w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu mieszka strona odwołująca się od wydanej decyzji.

Termin do wniesienia odwołania wynika z art. 4779 § 1 kpc -  osoba odwołująca się od decyzji ma miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

W art. 47710 § 1 kpc znajdziemy wytyczne dotyczące tego, co powinno zawierać odwołanie.

Robert Żurawski jest pracownikiem biura prawnego w KG PSP

marzec 2016