Bezpieczny COP24

Szczyty klimatyczne ONZ, czyli tzw. COP (Conference of the Parties) to globalne konferencje, podczas których negocjowane są działania na rzecz poprawy polityki klimatycznej. COP24 było już trzecim spotkaniem tego typu w Polsce.

Pierwsze odbyło się w 2008 r. w Poznaniu, drugie - w 2013 r. w Warszawie. Kolejna, 24. Sesja Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (COP24) wraz z 14. Sesją Spotkania Stron Protokołu z Kioto (CMP14) miała miejsce w grudniu w Katowicach, w Hali Widowiskowo-Sportowej „Spodek”, w Międzynarodowym Centrum Kongresowym oraz sześciu specjalne zaprojektowanych i wzniesionych na tę okazję obiektach tymczasowych. Konferencja COP24 gościła delegatów z 200 państw, a także ludzi nauki, biznesu, członków organizacji pozarządowych i ekologicznych. Liczba uczestników według danych UNFCCC wyniosła w trakcie całego przedsięwzięcia około 25 tys., a jednocześnie we wszystkich obiektach budowlanych przebywać mogło nawet 15 tys. osób. Konferencja rozpoczęła się 2 grudnia, a zakończyła 16 grudnia 2018 r., po podpisaniu tzw. pakietu katowickiego.

Przygotowania

Choć instytucją decyzyjną i ponoszącą odpowiedzialność za szeroko rozumiane bezpieczeństwo w trakcie trwania konferencji był ONZ, to na Polsce jako organizatorze całego przedsięwzięcia spoczywało wiele obowiązków. Należały do nich m.in. te związane z zapewnieniem odpowiedniego poziomu ochrony przeciwpożarowej, który musiał zostać zaakceptowany przez ONZ, a także spełniać wszystkie wymagania zawarte w obowiązujących przepisach.

Proces zabezpieczenia prewencyjnego i operacyjnego Konferencji COP24 rozpoczął się wizytą polskiej delegacji w Bonn, gdzie miał miejsce szczyt COP23. Już wtedy było wiadomo, że kolejne spotkanie musi odbyć się w obiektach stałych i tymczasowych, umożliwiających jednoczesne pomieszczenie bardzo dużych grup ludzi. Konferencja miała się odbyć w ścisłym centrum miasta, o gęstej zabudowie. Szybko okazało się, że zapewnienie tych powierzchni będzie zadaniem bardzo trudnym, a organizacja COP24, mimo wcześniejszego doświadczenia, okaże się bezprecedensowym przedsięwzięciem, stanowiącym duże wyzwanie i wymagającym zastosowania niestandardowych rozwiązań techniczno-budowlanych i formalnoprawnych.

Wydarzenie poprzedziły liczne spotkania służb i instytucji zaangażowanych w zabezpieczenie na szczeblu ministerialnym, Urzędu Wojewódzkiego czy ONZ. Omawiane były na nich najistotniejsze zagadnienia, w tym wymagania określone przez ONZ dotyczące bezpieczeństwa pożarowego, a w szczególności spełnienia wymagań techniczno-budowlanych w projektowanych obiektach tymczasowych, zapewnienia odpowiednich warunków ewakuacji, dojazdów pożarowych oraz zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru. Warto wspomnieć, że wybór operatora logistycznego, który w imieniu Ministerstwa Środowiska miał za zadanie zbudowanie obiektów tymczasowych, nastąpił dopiero dwa miesiące przed wyznaczonym terminem rozpoczęcia konferencji COP24. Ogrom spraw oraz stopień skomplikowania przedsięwzięcia spowodowały, że przygotowania prewencyjne trwały do ostatniego dnia.

 Strefa eksterytorialna z obiektami. Obiekty B i C instnejące, pozostałe -tymczasowa

Kontrole

Działania pionu kontrolno-rozpoznawczego prowadzone były dwutorowo. Pierwszy obszar dotyczył kontroli w grupie obiektów zamieszkania zbiorowego, hoteli i innych wykorzystywanych przez uczestników Konferencji COP24 jako obiekty noclegowe. Ich wykaz został przekazany do organów PSP w czerwcu 2018 r. Wtedy to niezwłocznie rozpoczęto w nich czynności kontrolno-rozpoznawcze. Z upływem czasu wykaz ten się poszerzał, a lista została zamknięta we wrześniu W sumie przeprowadzono kontrole w 184 takich obiektach, zlokalizowanych głównie w Katowicach oraz w miastach ościennych. Miesiąc przed rozpoczęciem konferencji odbyło się 87 kontroli sprawdzających w obiektach, które pierwotnie otrzymały ocenę końcową „pozytywną z uwagami” lub „negatywną” oraz we wszystkich, w których przypadku upływał termin realizacji wydanych decyzji administracyjnych.

W sumie sporządzonych zostało 266 kart charakterystyk, 250 protokołów, wydanych zostało 50 decyzji administracyjnych, 14 decyzji w stanie zagrożenia życia oraz trzy zakazy eksploatacji. Ostatecznie 104 obiekty otrzymały ocenę „pozytywną”, 47 - „pozytywną z uwagami”, a 32 - „negatywną”. Między innymi z powodu negatywnych ocen zrezygnowano ze skorzystania z 68 obiektów.

Projektowanie bezpieczeństwa

Drugi obszar działań PSP dotyczył weryfikacji dokumentacji przygotowanej przez operatora logistycznego dotyczącej budynków hali widowiskowo-sportowej (Spodek) i Międzynarodowego Centrum Kongresowego (MCK) oraz obiektów tymczasowych zgrupowanych w zespołach A, D, E, F, G i H, w których odbyła się konferencja. Warto zauważyć, że niestandardowy charakter całego przedsięwzięcia wykluczał korzystanie z przepisów regulujących wprost wymagania ochrony przeciwpożarowej w strukturach tymczasowych, szczególnie dwukondygnacyjnych, a takie musiały zostać wzniesione ze względu na lokalizację w ścisłym centrum Katowic. Postanowiono zatem wprowadzić rozwiązania z zakresu organizacji tego rodzaju wydarzeń wynikające z ustawy z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych oraz rozporządzenia MSWiA z 13 sierpnia 2009 r. w sprawie zakresu instrukcji postępowania w przypadku powstania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia w miejscu i w czasie trwania imprezy masowej. Konferencja nie była imprezą masową i nie mogła być tak traktowana, jednak zastosowanie tych przepisów pozwoliło zapewnić uczestnikom bezpieczeństwo. W obiektach tymczasowych nie można było spełnić wszystkich wymagań techniczno-budowlanych zawartych w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zaistniała konieczność uzyskania odstępstwa od właściwego ministra w trybie art. 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. W stosunku do obiektów istniejących, w związku z ich rozbudową o struktury tymczasowe, zaistniała zaś konieczność sporządzenia ekspertyzy technicznej w trybie § 2 ust. 3a wspomnianego rozporządzenia ministra infrastruktury oraz w trybie § 13 ust. 4 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę i dróg pożarowych i § 1 ust. 2 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Na podstawie tych dokumentów uzyskano stosowne odstępstwo od ministra ds. budownictwa oraz pozytywne stanowisko śląskiego komendanta wojewódzkiego PSP z klauzulą zobowiązującą operatora logistycznego do przetłumaczenia treści wydanych postanowień i przekazania ich koordynatorowi bezpieczeństwa ONZ. Ponadto opracowana została „Instrukcja postępowania w przypadku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia w miejscu i w czasie poszczególnych wydarzeń w ramach Konferencji COP24”, która stanowiła załącznik do „Planu zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas Konferencji COP24”.

Warunki ewakuacji

Jednym z największych wyzwań okazało się jednak zapewnienie warunków technicznych umożliwiających szybką i bezpieczną ewakuację. Wynikało to z wytycznych ONZ w zakresie ewakuacji z określonej strefy, tzw. Blue Zone. Należało zapewnić możliwość opuszczenia w razie konieczności tej części terenu konferencji zgodnie z trzema wariantami:

• w ramach jednego budynku/struktury tymczasowej,
• na zewnątrz budynku/struktury tymczasowej lub pomiędzy budynkami/strukturami tymczasowymi, jednak wewnątrz Blue Zone,
• ewakuacja całkowita poza Blue Zone.

Zrealizowanie każdego z powyższych wariantów wymagało wydania uprzednio odpowiedniego polecenia przez koordynatora bezpieczeństwa ONZ, a w przypadku ewakuacji poza Blue Zone wiązało się to dodatkowo z koniecznością przerwania ciągłości strefy eksterytorialnej.

Ewakuacja w ramach jednego budynku/struktury tymczasowej w założeniu miała dotyczyć zdarzeń małych, o nieznacznym zagrożeniu dla użytkowników, wykrytych przez system sygnalizacji pożarowej, a także w przypadku zauważenia zagrożenia przez patrole piesze PSP lub inne osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo. Na polecenie koordynatora bezpieczeństwa ONZ osoby takie, w tym dodatkowo stewardzi i służby informacyjne, miały obowiązek zweryfikować informację o alarmie pożarowym i ustnie przekazać osobom znajdującym się w pobliżu wiadomość o konieczności opuszczenia strefy zagrożonej, tj. pomieszczenia, w którym wykryto zagrożenie, pomieszczeń sąsiadujących, a w przypadku obiektów dwukondygnacyjnych również sal znajdujących się powyżej pomieszczenia, w którym wykryto zagrożenie. Równocześnie do działań miał przystąpić najbliższy partol złożony z funkcjonariuszy PSP. W przypadku stwierdzenia alarmu fałszywego lub usunięcia zagrożenia przez patrol PSP odpowiedni meldunek miał zostać przekazany do koordynatora bezpieczeństwa ONZ.

Ewakuacja na zewnątrz budynku/struktury tymczasowej wewnątrz Blue Zone miała dotyczyć zdarzeń, których skala wykraczała poza pomieszczenie, ale nadal mogła zostać opanowana przez siły i środki dostępne w strefie. W takim przypadku ewakuacja miała odbywać się na polecenie koordynatora bezpieczeństwa ONZ, z uruchomieniem systemu rozgłoszeniowego komunikatów głosowych. Służby bezpieczeństwa, a także stewardzi i służby informacyjne byli wówczas zobowiązani kierować ludzi do wyznaczonych miejsc zbiórki wewnątrz Blue Zone. Jeśli weryfikacja zagrożenia potwierdziła niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się zdarzenia, stewardzi i służby informacyjne mieli obowiązek na polecenie koordynatora bezpieczeństwa ONZ relokować osoby ewakuowane do wnętrza obiektów nieobjętych pożarem lub innym miejscowym zagrożeniem.

Wariant ewakuacji poza Blue Zone miał dotyczyć zdarzeń, których skala nie pozwalała na ich opanowanie. Ewakuacja taka miała odbywać się na polecenie koordynatora bezpieczeństwa ONZ i być związana z uruchomieniem systemu rozgłoszeniowego komunikatów głosowych jednocześnie we wszystkich obiektach i strukturach tymczasowych. Służby bezpieczeństwa, a także stewardzi i służby informacyjne miały obowiązek kierowania ludzi do najbliższych bram pozwalających na opuszczenie strefy. Następnie uczestnicy konferencji mieli być kierowani przez funkcjonariuszy Policji do obiektów pozwalających na bezpieczne przeczekanie, np. wyznaczonych szkół i innych budynków zlokalizowanych w pobliżu strefy. Wyznaczone służby miejskie miały obowiązek udzielenia pomocy przy relokacji i transporcie tych osób do miejsc zakwaterowania.

Szczególnie skomplikowane okazało się opracowywanie procedur ewakuacji w wariancie II. Trudności wynikały z ograniczonej powierzchni w Blue Zone i z utrudnień terenowych - nie wszystkie przestrzenie i ciągi komunikacyjne można było wykorzystać do przeprowadzenia ewakuacji w sposób bezpieczny. Mówimy przecież o jednoczesnym opuszczeniu obiektu nawet przez kilka tysięcy osób.

Dodajmy, że obiekty tymczasowe były wyposażone w urządzenia i instalacje przeciwpożarowe, takie jak: system sygnalizacji pożaru (ochrona pełna), system rozgłaszania komunikatów, przeciwpożarowe wyłączniki prądu, gaśnie i agregaty proszkowe, awaryjne oświetlenie ewakuacyjne.

Zabezpieczenie operacyjne

Równocześnie służba operacyjna, bazując na danych prewencyjnych, przygotowywała zabezpieczenie operacyjne. Głównym kierunkiem działań była strefa Blue Zone oraz obiekty hotelowe i trasy przejazdów kolumn Służby Ochrony Państwa. Na każdym etapie planowania operacyjnego brano pod uwagę zagrożenia lokalne, o charakterze terrorystycznym, a także protesty. Organizatorami tego typu zgromadzeń najczęściej są międzynarodowe stowarzyszenia i ugrupowania ekologiczne, dysponujące dużymi zasobami finansowymi, potrafiące zmobilizować we wspólnej sprawie wiele osób z całego świata - mocno zdeterminowanych, będących w stanie poświęcić dużo, by osiągnąć swój cel. Wystąpienia społeczne mogły mieć formę zarówno zgromadzeń publicznych z udziałem znacznej liczby osób, nierzadko zmieniających się w zbiegowisko publiczne naruszające porządek prawny, jak i happeningów zwracających uwagę opinii publicznej na jakiś drażliwy problem. Do tego typu incydentów doszło podczas poprzednich szczytów klimatycznych.

Ustalenia ze służbami oraz powyższe dane pozwoliły na zaplanowanie zabezpieczenia operacyjnego w ramach operacji wojewódzkiej COP24 oraz poniższych podoperacji:

• podoperacja BLUE ZONE i NOSPR (czas wejścia do działań - natychmiastowy),
• podoperacja LĄDOWISKO-MUCHOWIEC (czas wejścia do działań - natychmiastowy),
• podoperacja DROGI (czas wejścia do działań - 15 minut),
• podoperacja HOTELE (czas wejścia do działań - 8 minut).

Ponadto miasto Katowice na czas trwania szczytu COP24 zabezpieczane było przez trzy jednostki ratowniczo-gaśnicze. Łączny dobowy stan minimalny w KM PSP Katowice wynosił 53 strażaków na służbie.

Podoperacja BLUE ZONE trwała od 1 do 16 grudnia 2018 r. i polegała na zabezpieczeniu strefy eksterytorialnej, wyznaczonej przez służby ONZ podczas misji technicznej w Katowicach, zapewnieniu dekontaminacji (w tym jednej przewidzianej dla szpitala referencyjnego) i zdalnej detekcji. Zabezpieczeniu podlegały:

• hala widowiskowo-sportowa Spodek jako odcinek bojowy „Spodek” (C),
• MCK - Międzynarodowe Centrum Kongresowe jako odcinek bojowy „MCK” z dobudową (B, D, A),
• pozostałe obiekty tymczasowe jako odcinek bojowy „Kultura” (E, F, G, H)

Podoperacja ta była zabezpieczona 24 godziny na dobę przez patrole piesze oraz wydzielone zastępy PSP stacjonujące przy granicy ze strefą Blue Zone. Na wspomnianych odcinkach bojowych funkcjonowały dwuosobowe patrole piesze PSP, składające się z doświadczonego strażaka PSP oraz słuchacza CS PSP. Ich głównym zadaniem było działanie prewencyjne oraz w razie konieczności natychmiastowe podjęcie działań ratowniczo-gaśniczych za pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego stanowiącego wyposażenie obiektów oraz sprzętu, który znajdował się w plecaku strażaka (m.in.: zestaw do udzielania KPP, latarka, kaptur ucieczkowy). Ponadto w miejscu stacjonowania sił i środków pierwszego rzutu podstawowego (parking C FIRE BRIGADE) sprawiony był kontener dowodzenia i łączności oraz uruchomiona była logistyka. Pierwszy rzut specjalistyczny (SGRChem-Eko, SGRWys, SGPR) stacjonował cały czas w siedzibie JRG 1 Katowice i JRG Mysłowice. Poza powyższymi jako odcinek bojowy funkcjonowała także zdalna detekcja oraz dekontaminacja.

Pierwsza z nich polegała na ciągłym monitorowaniu atmosfery na terenie konferencji COP24 oraz w jej pobliżu urządzeniem do zdalnej detekcji skażeń chemicznych. Znajdował się on na parkingu C FIRE BRIGADE. Na potrzeby dowódcy podoperacji BLUE ZONE w czasie jej trwania w CS PSP w Częstochowie stacjonował bezzałogowy statek powietrzny do użytku wewnątrz pomieszczeń.

W podoperacji BLUE ZONE brało udział 379 zastępów oraz 2161 ratowników. Siły i środki zabezpieczające tę podoperację w dniach 3-4 grudnia 2018 r. dodatkowo zabezpieczały podoperację NOSPR - oficjalne rozpoczęcie konferencji COP24.

Celem podoperacji LĄDOWISKO-MUCHOWIEC było zabezpieczanie startu i lądowania śmigłowców na terenie lotniska Muchowiec w  Katowicach. Miała być uruchamiana według zapotrzebowania Służby Ochrony Państwa, jednak nie pojawiła się taka konieczność.

Podoperacja DROGI polegała na zabezpieczeniu tras, którymi przemieszczały się kolumny pojazdów ochranianych przez SOP. Podlegały jej trasy przejazdu w ciągu dróg: A4, A1, S1, S86, DK1, DK79, DK94, DK86. Podoperacja była uruchamiana każdego dnia na podstawie informacji uzyskiwanych od SOP. W razie gdyby w kolumnie pojazdów SOP doszło do niebezpiecznego zdarzenia, dysponowano dwa najbliższe zastępy JRG/OSP oraz dodatkowo zastęp z KP/KM PSP, na terenie której administracyjnie pojawiło się zagrożenie. Podoperacja ta trwała od 1 do 5 grudnia oraz od 10 do 16 grudnia 2018 r. Brało w niej udział 110 zastępów PSP oraz 660 ratowników, ze strony OSP KSRG: 61 zastępów oraz 370 ratowników, a z OSP spoza KSRG: 6 zastępów oraz 33 ratowników.

Podoperacja HOTELE dotyczyła zabezpieczenia obiektów i hoteli, w których przebywały osoby ochraniane przez SOP. Wskazano hotele zlokalizowane na terenie miejscowości Woźniki (pow. lubliniecki), Zabrza, Katowic oraz Gliwic. Niezależnie od tego, bazując na wykazie bazy hotelowej przekazanej przez operatora, komendanci powiatowi/miejscy PSP woj. śląskiego zapewnili właściwe zabezpieczenie operacyjne terenu własnego działania. Podoperacja ta trwała od 1 do 16 grudnia 2018 r. Brało w niej udział 141 zastępów PSP oraz 462 ratowników, 9 zastępów oraz 54 ratowników z OSP w KSRG.

Rozkazem śląskiego komendanta wojewódzkiego PSP został powołany sztab komendanta wojewódzkiego, który funkcjonował w Zintegrowanym Stanowisku Dowodzenia (ZSD) - komórce powołanej specjalnie na potrzeby sprawnego zarządzania i przepływu informacji pomiędzy służbami. Kierującymi działaniami ze strony PSP na poziomie strategicznym (dowódca operacji) byli zastępcy śląskiego komendanta wojewódzkiego. Sztab strategiczny PSP koordynował całość przedsięwzięć w trakcie zabezpieczenia COP24. Sztab działał w składzie pięcioosobowym wraz z dowódcą operacji wojewódzkiej. W ZSD pracowali oficerowie sztabu odpowiedzialni za działania operacyjne, prewencję i łączność. Pozostałe osoby odpowiedzialne za logistykę, obsługę mediów, zabezpieczenie medyczne i pomoc psychologiczną pełniły służbę w siedzibie KW PSP w systemie dziennym na zasadzie dyżurów w dyspozycji. Specjalnie na potrzeby COP24 uruchomiono dwa dodatkowe stanowiska pracy przy SKKW PSP w Katowicach. Dwie osoby pełniły tam służby w systemie całodobowym przez cały czas trwania zabezpieczenia. W strefie Blue Zone służbę w systemie 24 godz. na dobę pełnił łącznik PSP, którego zadaniem było pośredniczenie pomiędzy szefem bezpieczeństwa ONZ a sztabem.

***

Konferencja COP24 była największym wydarzeniem w historii województwa śląskiego i ogromnym przedsięwzięciem, wymagającym zaangażowania wielu służb, w tym PSP. Wymagała długoterminowej pracy na wielu płaszczyznach. Obszar konferencji był terenem eksterytorialnym, zapewnienie uczestnikom szczytu najwyższego poziomu bezpieczeństwa, a w razie zagrożeń sprawnej i usystematyzowanej ewakuacji wymagało nowatorskiego, kreatywnego i niestandardowego podejścia. Impreza wymagała wielomiesięcznych przygotowań, których zakres obejmował wiele obszarów z dziedziny działalności operacyjnej i prewencyjnej. Pozwoliła na wypracowanie nowych standardów oraz zdobycie dużego doświadczenia, które z całą pewnością będzie owocowało w kolejnych latach.

mł. bryg. Wojciech Rapka jest zastępcą naczelnika Wydziału Operacyjnego KW PSP w Katowicach
bryg. Artur Dela jest zastępcą naczelnika Wydziału Kontrolno-Rozpoznawczego KW PSP w Katowicach
fot, Piotr Zwarycz , arch. KW PSP w Katowicach
styczeń 2019