Prawo przychodzi z pomocą

Służba strażaków to nie tylko heroiczne akcje, kiedy ratują życie i mienie, lecz także nieustanne narażenie na ryzyko wypadków i zagrożeń. W dążeniu do pomocy innym często niestety sami stają w obliczu niebezpieczeństwa. Walczą z płomieniami, ratują tonących czy usuwają powalone drzewa z ruchliwych dróg – wszystkie te czynności mogą zagrażać ich własnemu życiu i zdrowiu. Nawet najbardziej doświadczeni i najlepiej przygotowani strażacy mogą znaleźć się w sytuacjach, w których mimo zachowania najwyższych standardów i środków bezpieczeństwa istnieje realne ryzyko doznania wypadku podczas wykonywania obowiązków służbowych.

Definicja wypadku w służbie

Definicja wypadku w kontekście służby jest kluczowa, ponieważ wskazuje, które sytuacje są uznawane za zdarzenia kwalifikujące do otrzymania świadczeń odszkodowawczych. Warto zaznaczyć, że często obejmuje ona zarówno nagłe i nieoczekiwane wypadki, jak i choroby wynikające z długotrwałego narażenia na czynniki szkodliwe w miejscu pracy [1].

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy [1] za wypadek uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło podczas enumeratywnie wymienionych w treści tego przepisu sytuacji. Są to:

• wykonywanie lub związek z wykonywaniem obowiązków służbowych albo poleceń przełożonych,
• wykonywanie lub związek z wykonywaniem czynności w interesie służby, nawet bez polecenia przełożonych,
• uczestnictwo lub związek z uczestnictwem w obowiązkowych zajęciach związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i sprawności fizycznej funkcjonariuszy,
• wykonywanie lub związek z wykonywaniem funkcji lub zadań zleconych przez działający w służbie związek zawodowy funkcjonariuszy albo organizacje zawodowe lub społeczne,
• ratowanie lub związek z ratowaniem ludzi z grożącego niebezpieczeństwa lub ratowaniem mienia Skarbu Państwa przed zniszczeniem lub zagarnięciem,
• udzielanie lub związek z udzielaniem przedstawicielowi organu państwowego pomocy przy wykonywaniu przez niego czynności urzędowych.

W ustawie zdefiniowano pojęcie urazu jako wszelkie uszkodzenie tkanek ciała lub narządów spowodowane oddziaływaniem czynnika zewnętrznego. Ta definicja odzwierciedla stanowisko przyjęte w innych aktach prawnych oraz potwierdzone w doktrynie i orzecznictwie. Najprościej ujmując, przez uraz należy rozumieć wszelkie obrażenia ciała lub szkody zdrowotne, które powstały w wyniku zdarzenia, czyli nagłej i nieprzewidzianej sytuacji.

Śmierć może być jednym z możliwych skutków wypadku, wiążąc zakończenie życia osoby z danym zdarzeniem. W prawie cywilnym w przypadku śmierci osoby fizycznej mówi się o zgonie, czyli o ustaniu funkcji życiowych, co może mieć różne konsekwencje prawne, takie jak dziedziczenie majątku, ustanie umowy itp. W kontekście prawa ubezpieczeniowego śmierć jest definiowana jako ustanie życia osoby ubezpieczonej, co może prowadzić do wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych dla jej spadkobierców lub innych uprawnionych osób.

Wypadki występują nagle i niespodziewanie. Mogą to być kolizje drogowe, upadki z wysokości, pożary itp. Kluczowe jest to, że do wypadków zawsze dochodzi w sposób nieplanowany i niekontrolowany przez osoby doświadczające ich, co sprawia, że skutki są często trudne do przewidzenia i oszacowania. Często zdarza się, że wypadki mają miejsce w miejscach publicznych lub na drodze do pracy, w sytuacjach, które na pozór mogłyby wydawać się bezpieczne.

Wypadki są zazwyczaj spowodowane działaniem czynnika zewnętrznego. Mogą to być czynniki bardzo zróżnicowane, obejmujące szeroki zakres sytuacji – od codziennych aktywności po nieoczekiwane wydarzenia. Na przykład kolizje drogowe mogą wynikać z błędów kierowców lub złych warunków atmosferycznych, natomiast upadki z wysokości – z nieuwagi poszkodowanego, braku zabezpieczeń lub uszkodzeń infrastruktury. Kontakt z substancją niebezpieczną może nastąpić podczas wykonywania obowiązków służbowych, posługiwania się materiałami chemicznymi lub w wyniku awarii instalacji przemysłowych. Wypadki są często wynikiem interakcji człowieka z otaczającym go środowiskiem.

Świadczenia odszkodowawcze

Ustawa dotycząca świadczeń odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą wyodrębnia dwie główne kategorie świadczeń, tj. jednorazowe odszkodowanie przysługujące w razie wypadku pozostającego w związku ze służbą lub choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby, a także odszkodowanie za przedmioty osobistego użytku utracone, zniszczone lub uszkodzone w wyniku wypadku. Przysługują one funkcjonariuszowi, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku albo choroby, a także członkom rodziny funkcjonariusza, który zmarł wskutek wypadku albo choroby.

Stały uszczerbek na zdrowiu to naruszenie fizycznej lub psychicznej sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Z kolei długotrwały uszczerbek na zdrowiu jest naruszeniem fizycznej lub psychicznej sprawności organizmu powodującym upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający sześć miesięcy, jednak rokującym poprawę.

Ustawa precyzuje warunki przyznania jednorazowego odszkodowania dla funkcjonariuszy i funkcjonariuszy zwolnionych ze służby, wyliczając je jako przypadki związane z wypadkiem, chorobą doznaną przed zwolnieniem ze służby lub po nim oraz zgonem spowodowanym chorobą, przy uwzględnieniu określonego terminu dla każdej sytuacji. Zgodnie z ustawą jednorazowe odszkodowanie przysługuje, jeśli ten funkcjonariusz w związku ze służbą:

• doznał uszczerbku na zdrowiu lub zmarł w wyniku wypadku w ciągu 3 lat od jego wystąpienia,
• doznał uszczerbku na zdrowiu z powodu choroby nie później niż w ciągu 3 lat od daty zwolnienia ze służby,
• zmarł z powodu choroby w ciągu 3 lat od ustalenia uszczerbku na zdrowiu z tej choroby, lecz nie później niż 3 lata od dnia zwolnienia ze służby.

Jednorazowe odszkodowanie jest przyznawane w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu. Jeśli uszczerbek wzrośnie o co najmniej 10 punktów procentowych, odszkodowanie zwiększa się o dodatkowe 20% za każdy procent powyżej pierwotnego uszczerbku. Dodatkowo odszkodowanie wzrasta o 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, jeśli funkcjonariusz stał się niezdolny do służby ze znacznym ograniczeniem organizmu lub niezdolny do samodzielnej egzystencji. To zwiększenie odszkodowania dotyczy tylko zmian w stanie zdrowia, które wystąpiły w określonych terminach. Ustawa określa także wysokość jednorazowego odszkodowania dla członków rodziny. Zaznaczenia wymaga, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach odszkodowanie może zostać przyznane lub podwyższone przez prezesa Rady Ministrów lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Funkcjonariuszowi, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, a w razie jego śmierci – uprawnionym członkom rodziny, przysługuje rekompensata za potwierdzone straty związane z utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem przedmiotów osobistego użytku. Wysokość odszkodowania zależy od tego, czy dotyczy ono utraty (zniszczenia) czy uszkodzenia przedmiotu. W przypadku utraty bądź zniszczenia odszkodowanie jest ustalane na podstawie ceny zakupu identycznego przedmiotu z dnia, w którym podjęto decyzję o odszkodowaniu, uwzględniając stopień zużycia. Jeśli to niemożliwe, wartość przedmiotu określana jest na podstawie ceny zakupu przedmiotu tego samego rodzaju o identycznych lub zbliżonych parametrach. W przypadku uszkodzenia odszkodowanie stanowi natomiast równowartość kosztów przywrócenia przedmiotów do stanu sprzed szkody. Jeśli koszty naprawy przewyższają wartość przedmiotu lub stopień uszkodzenia jest znaczny, stosuje się metodę ustalania odszkodowania analogiczną do przypadku utraty lub zniszczenia przedmiotu.

Postępowanie w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych wszczyna się z urzędu lub na wniosek; zawsze poprzedzone jest to postępowaniem wyjaśniającym, a kończy się wydaniem decyzji. W kwestii procedur odszkodowawczych dla funkcjonariuszy kluczowe znaczenie ma działalność komisji lekarskiej, której zadaniem jest wydanie orzeczenia dotyczącego stanu zdrowia funkcjonariusza oraz analiza, czy uszczerbek na zdrowiu lub śmierć są bezpośrednio powiązane z wykonywaną służbą, wypadkiem lub chorobą.

Prawo do jednorazowego odszkodowania jest ustalane na podstawie różnych dokumentów, w tym orzeczenia komisji lekarskiej, protokołu powypadkowego, dokumentacji stanu cywilnego, zaświadczenia o spełnieniu warunków do renty rodzinnej przez członków rodziny oraz innych dowodów wskazanych w ustawie. Prawo do odszkodowania za utratę, zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotów osobistego użytku określa się zaś na podstawie protokołu powypadkowego i innych dowodów przedstawionych przez poszkodowanego.

Przyczynienie się do wypadku

Niekiedy, zwłaszcza gdy wypadek nie był jednoznacznie spowodowany czynnikami służbowymi, może istnieć konieczność ustalenia, czy strażak swoim postępowaniem przyczynił się do wypadku. W takich sytuacjach następuje analiza okoliczności zdarzenia i ewentualne udowodnienia jego winy.

Ustawodawca enumeratywnie wskazuje negatywne przesłanki przyznania świadczenia odszkodowawczego. Pierwsza dotyczy wypadku, którego wyłączną przyczyną było udowodnione przez właściwy organ umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie funkcjonariusza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy. Istotne jest, czy przełożeni zapewnili odpowiednie warunki i nadzorowali ich przestrzeganie, a także czy funkcjonariusz miał wymagane umiejętności i był przeszkolony zgodnie z przepisami.

Druga przesłanka odnosi się do sytuacji, gdy wypadek wynika z zachowania funkcjonariusza pod wpływem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych podobnych substancji. W razie podejrzenia takiego stanu funkcjonariusz jest zobowiązany do poddania się badaniom w celu wykluczenia takich okoliczności. Odmowa przeprowadzenia badania prowadzi do utraty prawa do świadczeń odszkodowawczych. Funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, kierownik jednostki organizacyjnej lub inny przełożony niezwłocznie kieruje na badanie w celu ustalenia obecności tych substancji w organizmie, chyba że jego stan zdrowia lub okoliczności wypadku nie uzasadniają takiego postępowania [2].

Trzecia negatywna przesłanka dotyczy przypadków, gdy uszczerbek na zdrowiu lub śmierć zostały spowodowane przez strażaka, z winy umyślnej. Stanowi to wyraz jednoznacznej dezaprobaty dla szkodliwego celowego działania dla innych osób lub dla samego siebie.

Organ musi udowodnić istnienie tych przesłanek. Zastosowanie w tym zakresie mają przepisy rozporządzenia określającego sposób i procedury ustalania okoliczności i przyczyn wypadków [3]. Komisja powypadkowa po ustaleniu, że wyłączną przyczyną wypadku było umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, naruszające obowiązujące przepisy lub pozostające w sprzeczności z rozkazami, wykazuje wyłączny związek tego działania albo zaniechania funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, z powstaniem wypadku, oraz wskazuje:

• przepis naruszony przez funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, lub niewykonany przez niego rozkaz,
• czy i w jaki sposób przełożeni funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, zapewnili warunki do stosowania przepisów lub wykonywania rozkazów, czy sprawowali właściwy nadzór nad przestrzeganiem przepisów lub wykonywaniem rozkazów, a także czy funkcjonariusz, który uległ wypadkowi, był przeszkolony w zakresie znajomości przepisów,
• czy funkcjonariusz, który uległ wypadkowi, miał umiejętności potrzebne do wykonywania określonych czynności mających związek z wypadkiem.

Komisja powypadkowa po ustaleniu, że wyłączną przyczyną wypadku było zachowanie funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, spowodowane jego stanem po spożyciu alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu albo że uraz lub śmierć funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, zostały spowodowane przez niego umyślnie, wykazuje związek tego zachowania funkcjonariusza z powstaniem wypadku.

Renta inwalidzka i zasady jej przyznawania

Funkcjonariusz, który został zwolniony ze służby w Państwowej Straży Pożarnej, może ubiegać się o przyznanie renty inwalidzkiej na zasadach określonych w ustawie [4]. W przeciwieństwie do przepisów dotyczących renty inwalidzkiej w systemie ogólnym w przypadku służb mundurowych nie ma wymogu posiadania określonego stażu w służbie. Bezwarunkowym warunkiem jej uzyskania jest zwolnienie funkcjonariusza ze służby oraz ustalenie całkowitej niezdolności do służby. Dodatkowy, ale konieczny warunek stanowi  ustalenie związku czasowego niezdolności z wykonywaniem służby. Zgodnie z ustawą renta inwalidzka przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który stał się inwalidą z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu [4]:

• w trakcie pełnienia służby,
• w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby, jeśli inwalidztwo jest wynikiem obrażeń odniesionych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie,
• w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby, jeśli inwalidztwo wynika z wypadku związanego z pełnieniem służby lub choroby wywołanej szczególnymi właściwościami lub warunkami służby.

Podstawową przesłanką uzyskania renty inwalidzkiej jest stwierdzenie inwalidztwa, czyli całkowitej niezdolności do służby. Orzeczenia wydają komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komisje lekarskie na podstawie wiedzy medycznej oraz biorąc pod uwagę rokowania odzyskania zdolności do służby, orzekają o: inwalidztwie funkcjonariuszy, emerytów i rencistów, związku albo braku związku inwalidztwa ze służbą, związku albo braku związku śmierci ze służbą, niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Komisja lekarska ustala dla funkcjonariuszy całkowicie niezdolnych do służby trzy grupy inwalidztwa, obejmujące:

• I grupa – osoby całkowicie niezdolne do pracy,
• II grupa – osoby częściowo niezdolne do pracy,
• III grupa – osoby zdolne do pracy.

Należy podkreślić, że inwalidztwo na gruncie omawianej ustawy ma charakter złożony. W zależności od przyczyny powstania inwalidztwa pozostaje ono lub nie pozostaje w związku ze służbą. Obejmuje bowiem zarówno inwalidztwo spowodowane schorzeniami lub urazami powstałymi w czasie służby bądź z powodu jej wykonywania (związek czasowy i przyczynowy), jak i inwalidztwo wynikłe ze schorzeń i urazów pozostających ze służbą jedynie w związku czasowym, bez powiązania przyczynowego.

Inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą, gdy powstało wskutek:

• zranienia, kontuzji lub innych obrażeń doznanych w czasie wykonywania obowiązków służbowych,
• wypadku pozostającego w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych,
• chorób zakaźnych panujących w miejscu służbowego pobytu funkcjonariusza,
• chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby,
• chorób i schorzeń, które istniały przed przyjęciem do służby, lecz uległy pogorszeniu lub ujawniły się w czasie trwania służby wskutek szczególnych właściwości lub warunków służby na określonych stanowiskach.

Inwalidztwo nie pozostaje w związku ze służbą, jeżeli:

• powstało z innych przyczyn niż wymienione powyżej,
• jest następstwem wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione przez jednostkę organizacyjną właściwego resortu umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie funkcjonariusza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, jeżeli jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom i rozkazom oraz sprawowali we właściwy sposób nadzór nad ich przestrzeganiem, a funkcjonariusz miał umiejętności potrzebne do wykonywania określonych czynności i rozkazów i był należycie przeszkolony w zakresie ich znajomości,
• jest następstwem wypadku, którego wyłączną przyczyną było zachowanie się funkcjonariusza spowodowane nadużyciem alkoholu,
• zranienie, kontuzja, obrażenia lub choroba zostały spowodowane przez funkcjonariusza rozmyślnie.

Co do zasady podstawę wymiaru renty stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku. Przy ustalaniu podstawy wymiaru nie uwzględnia się zmniejszenia wysokości uposażenia w związku z przebywaniem funkcjonariusza na zwolnieniu lekarskim, urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim, urlopie rodzicielskim, urlopie opiekuńczym i urlopie wychowawczym. Świadczenie to podlega waloryzacji zgodnie z przepisami prawa.

Wysokość tego świadczenia uzależniona jest przede wszystkim od grupy, do której został zaliczony funkcjonariusz. Wynosi ona: 80% podstawy wymiaru dla inwalidów zaliczonych do I grupy, 70% dla II grupy i 40% dla III grupy. W każdym przypadku podlega ona zwiększeniu o 10% podstawy wymiaru, gdy inwalidztwo powstało wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź warunkami tej służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze.

Procedura w sprawie ustalenia prawa do renty inwalidzkiej rozpoczyna się od złożenia wniosku przez zainteresowanego lub jego pełnomocnika, chyba że przepisy ustawowe przewidują wszczęcie tego postępowania z urzędu [5]. Osoba ubiegająca się o rentę powinna skorzystać z formularza wniosku, który jest dostępny w punkcie obsługi klienta ZER MSWiA lub na oficjalnej stronie internetowej www.gov.pl/zermswia w zakładce Załatw sprawę → Państwowa Straż Pożarna → Emerytura / Renta inwalidzka. Do wniosku należy dołączyć niezbędne dokumenty. Wniosek wraz z dokumentami można złożyć w komórce kadrowej właściwej ze względu na ostatnie miejsce pełnienia służby lub miejsce zamieszkania funkcjonariusza, w punkcie obsługi klienta ZER MSWiA – osobiście, za pośrednictwem pełnomocnika lub osoby sprawującej faktyczną opiekę lub za pośrednictwem przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie doręczania przesyłek lub przesyłając wniosek na adres Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA.

Na tej podstawie organ emerytalny wszczyna postępowanie w celu ustalenia prawa do renty inwalidzkiej. Następnie kieruje się zainteresowaną osobę do odpowiedniej komisji lekarskiej. To uprawnienie przysługuje kierownikowi jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, w której funkcjonariusz ostatnio pełnił służbę.

Orzekanie w komisjach lekarskich ma charakter dwuinstancyjny, co oznacza, że po orzeczeniu rejonowej komisji lekarskiej przysługuje zainteresowanemu prawo do odwołania. Wnosi się je na piśmie do Centralnej Komisji Lekarskiej za pośrednictwem rejonowej komisji lekarskiej, która wydała orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Prawo do renty inwalidzkiej oraz jej wysokość ustalana jest przez organ emerytalny w drodze decyzji. Całe postępowanie powinno zostać zakończone nie później niż w ciągu 60 dni od daty zgłoszenia wniosku. Od decyzji organu emerytalnego przysługuje możliwość złożenia odwołania do sądu ubezpieczeń społecznych, zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego [6].

Ubezpieczenie na życie

Odszkodowania za wypadki w służbie oraz renty inwalidzkie dla strażaków są precyzyjnie uregulowane przez prawo, stosowane wobec każdego członka tej formacji mundurowej bez wyjątku. Niemniej jednak warto zauważyć, że istnieje możliwość zawarcia umowy ubezpieczenia, co stanowi dodatkowe zabezpieczenie finansowe na wypadek nieszczęśliwych zdarzeń. Umowa taka podlega przepisom prawa cywilnego i opiera się na zasadzie swobody umów, umożliwiającej negocjowanie warunków ubezpieczenia zgodnie z własnymi potrzebami i preferencjami.

Szczególny rodzaj ubezpieczeń stanowią ubezpieczenia na życie, dzielone zasadniczo na indywidualne i grupowe. Ubezpieczenia indywidualne zawiera się na własny rachunek, podczas gdy grupowe są oferowane przez pracodawców lub organizacje zawodowe ich członkom.

W przypadku strażaków ubezpieczenia grupowe są często proponowane przez jednostkę organizacyjną, w której pełnią służbę, lub związki zawodowe. Takie polisy często dają korzystne warunki, ponieważ negocjowane są dla całej grupy, co przekłada się na niższe składki i rozszerzone świadczenia. Ubezpieczenia grupowe mogą też zawierać korzyści dodatkowe (takie jak wsparcie w leczeniu) lub finansowe (np. pomoc w przypadku trwałego kalectwa lub poważnych chorób). Indywidualne ubezpieczenia na życie dają strażakom większą kontrolę nad planem ubezpieczeniowym. Pozwalają na dostosowanie polisy do indywidualnych potrzeb, preferencji oraz życiowych okoliczności, takich jak wiek, stan zdrowia czy liczba osób zależnych finansowo.

Warto zauważyć, że zarówno polisy grupowe, jak i indywidualne są często dostosowane do specyficznych ryzyk związanych z pracą strażaka, uwzględniając zagrożenia związane z wykonywanymi obowiązkami, takie jak akcje ratownicze, praca w ekstremalnych warunkach czy kontakt z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi.

Przypisy

[1] Ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą (t.j. DzU z 2023 r. poz. 2015 ze zm.) – dalej: ustawa o świadczeniach odszkodowawczych.
[2] Art. 18 ustawy o świadczeniach odszkodowawczych.
[3] Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 maja 2019 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków w Policji, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Ochrony Państwa (DzU poz. 895).
[4] Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. DzU z 2023 r. poz. 1280 z późn. zm.) – dalej: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.
[5] Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 grudnia 2018 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Celno-Skarbowej oraz ich rodzin (DzU poz. 2373 ze zm.).
[6] H. Płuwacka, Renta inwalidzka w systemie zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych, [w:] M. Drela, (red.) „Renta w prawie polskim”, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2016, s. 263-286.

Anna Witczak jest radcą prawnym,
a st. kpt dr Damian Witczak jest radcą prawnym
i pełni służbę w Biurze Prawnym Komendy Głównej PSP